پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,774 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,248,536 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,993,820 |
تبیین اصول و مبانی شهر و شهرسازی اسلامی بر مبنای احکام ثابت | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| مقاله 8، دوره 13، شماره 1، فروردین 1402، صفحه 127-144 اصل مقاله (724.7 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2023.348163.1555 | ||
| نویسنده | ||
| اصغر مولائی* | ||
| دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| احکام ثابت می‌تواند مبنایی برای تهیه اصول و قوانین در شهرسازی اسلامی باشد. این رویکرد با محوریت احکام ثابت الهی دارای ویژگی‌های فطری، تغییرناپذیری در طول زمان، جامعیت و قابلیت اعمال در تمامی ابعاد شهرسازی اسلامی است. عدم توجه به احکام ثابت در شهرسازی در عصر حاصر، موجب پدید آمدن طرح‌های ناکارامد متعددی گردیده که تبعات منفی بر ابعاد مختلف زندگی انسان‌ها وارد نموده است. از این رو، این پژوهش با هدف تبیین اصول و مبانی شهر و شهرسازی اسلامی بر مبنای احکام ثابت است که با روش پژوهش تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی و شیوه‌های مطالعه کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که احکام ثابت در اندیشه اسلامی، دارای رویکردی تعالی‌گرا، کارآمد و مناسب در شناخت، تبیین و تحلیل موضوعات مختلف از جمله مطالعات شهری و شهر اسلامی است. بر اساس این نگرش هر معرفتی متشکل از دو گزاره فطری و اعتباری است که اعتبار گزاره‌های اعتباری در گرو سازگاری و تبعیت از گزاره‌های فطری است. احکام ثابت، همان قوانین شریعت هستند که بر اساس فطرت انسان برای انسان‌ها وضع شده است. احکام اعتباری، قوانین متغیری هستند که بر طبق نیاز و مصلحت جامعه در دوره‌های مختلف ایجاد می‌شوند. واقع‌گرایی اسلامی می‌تواند در راستای نگاه انتقادی به برنامه‌ریزی و طراحی شهری و رصد تحولات شهری مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین از دیدگاه ثابت مبنا، شهر اسلامی شهری است که در آن مسلمانان، با تکیه بر امور ثابت اسلامی، در جهت نیل به سعادت حقیقی تلاش می‌نمایند. شهر و شهرسازی اسلامی بر اساس واقع‌گرایی اسلامی، برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت شهرها با محوریت احکام ثابت الهی است. این احکام باید مبنای اعتبار قوانین و مقررات شهر و شهرسازی در زمینه‌های مختلف فضایی_کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست‌محیطی، مدیریتی و حقوقی باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| احکام ثابت؛ شهر اسلامی؛ شریعت اسلامی؛ شهرسازی اسلامی؛ احکام اعتباری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Definition the Principles and Laws of Islamic Urbanism based on Unchangeable Rules | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Asghar Molaei | ||
| Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Unchangeable rulings can be the basis for preparing principles and laws in Islamic urban planning. This approach, centered on God's fixed decrees, has inherent characteristics, immutability over time, comprehensiveness, and the ability to be applied in all aspects of Islamic urban planning. Failure to pay attention to the fixed rules in urban planning in the era of Hasir has led to the emergence of many inefficient plans that have had negative consequences on various aspects of human life. Therefore, this research aims to explain the principles and foundations of the city and Islamic urban planning based on the fixed rulings, which was carried out with the research method of content analysis of texts and logical reasoning, and methods of library and document study. The findings of the research show that fixed rules in Islamic thought are a transcendental, efficient and appropriate approach in recognizing, explaining and analyzing various subjects, including urban studies and the Islamic city. According to this attitude, every knowledge consists of two natural and valid propositions, and the validity of the valid propositions depends on the compatibility and compliance of the natural propositions. The fixed rules are the laws of the Sharia that are established for human beings based on human nature. Credit laws are variable laws that are created according to the needs and expediency of the society in different periods. Islamic realism can be used in line with a critical view of urban planning and design and monitoring of urban developments. Therefore, from a fixed point of view, an Islamic city is a city where Muslims, relying on Islamic fixed affairs, strive to achieve true happiness. Islamic city and urban planning is based on Islamic realism, planning, design and management of cities with the focus of fixed divine decrees. These rulings should be the basis for the validity of city and urban development laws and regulations in various physical-spatial, social, economic, cultural, environmental, managerial and legal fields. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Unchangeable rules, Islamic city, Islamic law, Islamic urbanism, credit rules | ||
| مراجع | ||
|
اسکندری، حسین (1391). پارادایم پیچیدگی و همگرایی معرفت‌شناختی با واقع‌گرایی اسلامی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی خردنامه، 69، 51-70.
ابوالحسنی، سید رحیم (1387). ثبات و تحول در جامعه‌شناسی سیاسی فارابی. فصلنامۀ سیاست، 38(2)، 17-43.
امید، مسعود (1386). معرفت‌شناسی رئالیستی اصول فلسفه و روش رئالیسم و چند دشواری مبنایی در آن. حکمت و فلسفه، 3(4)، 9-21.
بیات، بهرام (1393). رویکرد اسلامی به شهر؛ ویژگی‌های شهر اسلامی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 4(1)، 137-167.
بیدهندی، محمد و شیراوند، محسن (1393). تحلیل اخلاق زیست‌محیطی (براساس پارادایم معرفتی اسفار اربعۀ ملاصدرا). فصلنامۀ اخلاق زیستی، 14(13)، 55-73.
بلخاری، حسن (1387). قدر نظریۀ بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی. تهران: دبیرخانۀ حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره.
پورحسن، قاسم (1392). اعتباریات اجتماعی و نتایج معرفتی آن بازخوانی دیدگاه علامه طباطبائی. حکمت و فلسفه، 9(4)، 47-70.
پارسانیا، حمید، دانایی‌فرد، حسن و حسینی، سید ابوالحسن (1393). دلالت‌های نظریۀ اعتباریات برای تحول در علوم انسانی. اسلام و مطالعات اجتماعی، 2(1)، 23-48.
حکیم، سلیم بسیم (1381). شهرهای عربی-اسلامی، اصول شهرسازی و ساختمان. ترجمۀ محمدحسین مالکی و عارف اقوامی‌مقدم. چاپ اول. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سازمان کنفرانس اسلامی (1411 ق). اعلامیۀ حقوق بشر اسلامی.
کرباسی، عاطفه (1391). معماری امروز و ابهامی در باب ثابت و متغیر. هنرهای زیبا، 17(3)، 61-70.
علی‌اکبریان، حسنعلی (1394). معیارهای بازشناسی احکام ثابت و متغیر در روایات. جلد اول و دوم. پژوهشکدۀ فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
علی‌آبادی، محمد و هاشمی طغرالجردی، سید مجید (1389). ضرورت رویکردی نو در تدوین قوانین و مقررات معماری اسلامی (تأملی بر تأثیر قاعدۀ فقهی «لاضرر» بر مواد مربوط به حریم بصری در قانون مدنی ایران. معماری و شهرسازی ایران، 1، 67-76.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1401). اصول کافی. جلد اول. تحقیق علی‌اکبر غفاری. بیروت.
طباطبایی، سید محمدحسین (1332). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــــ (1376). ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفۀ فرهنگ، تدوین: علی‌اصغر مصلح، تهران: روزگار نو.
ــــــــــــ (1387). معنویت تشیع به ضمیمۀ چند مقالۀ دیگر. گردآوری محمد بدیعی با مقدمۀ علامه حسن‌زاده آملی. چاپ چهارم. قم: تشیع.
ــــــــــــ (1388). بررسی‌های اسلامی. جلد اول و دوم. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــ (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. جلد چهارم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ــــــــــــ (1388). بررسی‌های اسلامی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. چاپ دوم. قم: بوستان کتاب.
زرشناس، شهریار (1383). واژه‌نامۀ فرهنگی سیاسی. تهران: کتاب صبح.
رافائل، ماکس (1357). نگاهی به تاریخ ادبیات جهان (تاریخ رئالیسم). ترجمۀ محمد تقی فرامرزی. تهران: شباهنگ.
زودرنج، صدیقه، میرزایی، فرامرز و امیریان، طیبه (1397). تقابل اندیشه‌های واقع‌گرایی اسلامی و واقع‌گرایی سوسیالیستی در رمان عذراء جاکرتا اثر نجیب الکیلانی. مطالعات متون اسلامی، 3(7)، 7-32.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1375). فرهنگ علوم رفتاری. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
کرمی، اسلام (1395). شریعت-شهر اسلامی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، ۲(۱)، ۲۵-۴۴.
جوادی آملی، عبدالله (1389). فطرت در آیینۀ قرآن. انسان‌شناسی دینی، 7(32)، 5-28.
جوادی آملی، عبدالله (1394). مفاتیح‌الحیاة. چاپ اول. ویراست دوم. قم: اسراء.
خالدیان، ستار، کریمیان، حسن، پوراحمد، احمد و مظاهریان، حامد (1393). تبیین جایگاه اسلام در روند شهرنشینی و سازمان فضای شهری ایران. فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 17، 5-18.
فارابی، ابونصر محمد (1358). اندیشه‌های اهل مدینۀ فاضله. سید جعفر سجادی. چاپ اول. تهران: کتابخانۀ طهوری.
خاکی، غلامرضا (1386). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه‌نویسی. چاپ سوم. تهران: بازتاب.
خسروپناه، عبدالحسین و عاشوری، مهدی (1394). رئالیسم معرفتی. چاپ اول. تهران: موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
دادجو، ابراهیم (1399). واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ربیعی‌فر، ولی‌اله (1397). تبیین الگوی برنامه‌ریزی شهری از منظر واقع‌گرایی اسلامی (مطالعۀ موردی: شهر زنجان). رسالۀ دکتری شهرسازی اسلامی. استاد راهنما: محمدتقی پیربابایی.
رحمانی، جواد (1397). تبیین مفهوم مشارکت در مدیریت شهری اسلامی. رسالۀ دکتری شهرسازی اسلامی. استاد راهنما: محمدتقی پیربابایی.
سجادزاده، حسن (1391). معنای فضای شهری با رویکرد واقع‌گرایانۀ اسلامی (مورد مطالعه: میدان مرکزی همدان). رسالۀ دکتری شهرسازی اسلامی. استاد راهنما: محمدتقی پیربابایی و عیسی حجت.
لیتکوهی، ساناز و سنجری، سپیده (1393). مقایسۀ معیارهای کیفیت زندگی شهری در نظریات معاصر و مفاهیم استخراج‌شده درخصوص شهر اسلامی برمبنای علل چهارگانۀ معماری. فصلنامۀ علمی-پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، 1(2)، 41-64.
مکارم شیرازی، ناصر و سبحانی، جعفر (1381). پاسخ به پرسش‌های مذهبی. چاپ دوم. نشر مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب (ع).
مطهری، مرتضی (1357). جهان‌بینی توحیدی. قم: صدرا.
ــــــــــــ (1389). آشنایی با قرآن. جلد سوم. چاپ بیست و سوم. تهران: صدرا.
ــــــــــــ (1389). اسلام و نیازهای زمان. جلد اول. چاپ سی و یکم. تهران: صدرا.
ــــــــــــ (1389). امامت و رهبری. چاپ چهل و ششم. تهران: صدرا.
ــــــــــــ (1391). یادداشت‌های استاد مطهری. جلد دوازدهم. چاپ اول. تهران: صدرا.
ــــــــــــ (1377). مجموعه آثار شهید مطهری. ج 4. تهران: انتشارات صدرا.
ــــــــــــ (1377). یادداشت‌های استاد شهید مرتضی مطهری. جلد هفتم. تهران: انتشارات صدرا. چاپ اول.
ــــــــــــ (1377). مجموعه آثار شهید مطهری. ج 6. اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: انتشارات صدرا.
ــــــــــــ (1391). یادداشت‌های استاد مطهری. جلد 12. تهران: انتشارات صدرا. چاپ اول.
مکارم شیرازی، ناصر و سبحانی، جعفر (1381). پاسخ به پرسش‌های مذهبی. چاپ دوم. قم: مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1379). آفریدگار جهان. چاپ اول. قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع).
مولائی، اصغر (1396). تبیین نظم شهر اسلامی براساس احکام ثابت. فلسفۀ دین، 14(4)، 855-878.
ــــــــــــ (1401). حقوق شهروندی، احکام و اخلاق اسلامی در طراحی شهری با تأکید بر نگرش توحیدی. نشریۀ مدیریت شهری، 66، 71-88.
ــــــــــــ (1401). بازشناسی جایگاه قاعدۀ فقهی اهم و مهم در برنامه‌ها و طرح‌های شهری. نشریۀ فقه و اصول، در نوبت انتشار.
هوشنگی، حسین، جوادی، محسن، فیاض، ابراهیم و سیدی‌فرد، سید علی (1395). گفتارهایی در نظریۀ اعتباریات و نظریۀ اجتماعی. چاپ اول. تهران: دانشگاه امام صادق (ع). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 225 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 262 |
||