پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,695 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,006,677 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,688,166 |
عامل‌های طبیعی-جغرافیاییِ گوناگونی دسته‌های مردم در کتاب‌های جغرافیایی و طبی جهان اسلام (با تکیه بر ویژگی‌های بغداد و بغدادیان) | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 4، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 32، مرداد 1401، صفحه 93-120 اصل مقاله (638.57 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2022.347743.371697 | ||
| نویسندگان | ||
| سجاد هجری* 1؛ نصراللّه پورمحمدی املشی2؛ عبدالرفیع رحیمی3 | ||
| 1کارشناس ارشد تاریخ علم، پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران | ||
| 2استاد، گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین | ||
| 3دانشیار، گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین | ||
| چکیده | ||
| پرسش از عامل‌های گوناگونیِ جسمانی و روحانی دسته‌های مردم پیشینه‌ای کهن دارد و سراغ آن را در جهان باستان می‌توان گرفت. در کتاب‌های طبی و نیز جغرافیایی-تاریخی جهان اسلام نیز بدین پرسش پرداخته شده و عامل‌های طبیعی-جغرافیاییِ گوناگونیِ مساکن/خاک‌ها، میاه/آب‌ها و أهویه/هواها و دوری و نزدیکی خورشید و زاویۀ تابش آن در ویژگی‌های خَلقی و خُلقی مردم تأثیرگذار دانسته و علت گوناگونی آن‌ها در میان مردم شمرده شده است و در این میان هوا ویژه‌ترست که در کتاب‌های طبی بیش‌تر در بحث «ستۀ ضروریه» حفظ الصحة از آن سخن رفته است. این نوشتار پس از پژوهش کوتاه این عامل‌ها در برخی از میراث مکتوب کهن و میانۀ جهان اسلام، به بررسی ویژگی‌های خَلقی و خُلقی مردم بغداد، پایتخت علمی، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام در سده‌هایی دراز (از پدیداری تا سقوط) در نسبت سرزمین‌شان در برخی آثار تاریخی-جغرافیایی آن قرن‌ها می‌پردازد. آشکارا اندیشمندان و دانشمندان جهان اسلام بی‌آن‌که دچار جبر جغرافیایی شوند، گوناگونی مردمان را با عامل‌های طبیعی-جغرفیایی یادشده تبیین کرده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اختلاف مردم؛ اقلیم چهارم؛ اهویه؛ بغداد؛ مساکن؛ میاه؛ ویژگی جسمی و روحی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The natural-geographical factors of various categories of people in the geographical and medical books of the Islamic world | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sajjad Hejri1؛ Nasrollah Poormohammadi2؛ Abd al-rafi Rahimi3 | ||
| 1MA in History of Science, Institute for the History of Science, University of Tehran | ||
| 2Professor, Department of History, Imam Khomeini international University | ||
| 3Associate Professor, Department of History, Imam Khomeini international University | ||
| چکیده [English] | ||
| The question of people's physical and spiritual diversity has an ancient history and can be traced back to the ancient world. This question has also been discussed in the medical and geographical-historical books of the Islamic world, and the natural-geographical factors of the diversity of houses/soils, water/waters, and airs, and the distance and proximity of the sun and the angle of its radiation have been considered to be influential in the moral and character traits of people and the cause of diversity. They are counted among the people, and the air is the most special, which is mentioned in medical books in the discussion of the "necessary element" of maintaining health. After short research of these factors in some of the ancient and medieval written heritage of the Islamic world, this article examines the character and personality characteristics of the people of Baghdad, the scientific, cultural, and political capital of the Islamic world for long centuries (from the emergence to the fall) in relation to their land in some Its historical-geographical works cover centuries. Obviously, the thinkers and scientists of the Islamic world have explained the diversity of the people with the aforementioned natural-geographical factors, without being subject to geographical determinism. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| al-ʾAhwīya (the air), Baghdād, differences between people, the fourth region (ʾIqlīm), Masākin, Mīyāh (the water), physical and mental characteristics | ||
| مراجع | ||
|
قرآن حکیم
آوی، حسین بن محمد. (1328ش). ترجمۀ محاسن اصفهان. عباس اقبال، طهران: شرکت سهامی چاپ.
ابن بطلان بغدادی، مختار بن حسن. (610ق). تقویم الصحة بالأسباب الستة. نسخۀ خطی شمارۀ Or 1347 المکتبة البریطانیة (مخطوطات شرقیة)
ابن خرداذبه، عبیداللّه بن عبداللّه. (1889م). المسالک والممالک. لیدن: بریل.
ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد. (1425ق). مقدمة ابن خلدون. تصحیح عبداللّه محمد الدرویش. دمشق: دار یعرب.
ابن رسته، أحمد بن محمد. (1892م). الأعلاق النفیسة. لیدن: بریل.
ابن رسته، أحمد بن محمد. (1365ش) الأعلاق النفیسة. ترجمۀ حسین قره‌چانلو. تهران: امیرکبیر.
ابن رشد، محمد بن أحمد. (1426م). الکلیات فی الطب. تصحیح أحمد فرید المزیدی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن سینا، حسین بن عبداللّه. (1428ق). الإلهیات من کتاب الشفاء. حسن حسن‌زاده آملی. قم: مرکز انتشارت دفتر تبلیغات حوزه علیمه قم.
ابن سینا. (2007م). کتاب السیاسة. تصحیح علی محمد إسبر. سوریا: بدایات فی الطباعة والنشر.
ابن سینا. (1371ش). المباحثات. تصحیح محسن بیدارفر. قم: بیدار.
ابن سینا. (1363ش). المبدأ والمعاد. تصحیح عبداللّه نورانی. تهران: مؤسسۀ مطالعاتی اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک‌گیل.
ابن سینا. (1420ق). القانون فی الطب. محمدأمین الضناوی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا. (1380ش). الفخری فی الآداب السلطانیة والدول الإسلامیة. بیروت: دار صادر.
ابن فقیه، أحمد بن محمد. (2018م). أخبار البلدان. تصحیح سهیر یوسف الحداد. قاهره: مطبعة دار الکتب والوثائق القومیة بالقاهرة.
ابن فقیه. (بی‌تا). مختصر کتاب البلدان. لابد دخویه. بیروت: دار صادر.
ابن میمون. (بی‌تا). دلالة الحائرین. حسین آتای. قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
اخوینی بخاری، ربیع بن أحمد. (1344ش). هدایة المتعلمین فی الطب. تصحیح جلال متینی. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
ارسطو. (1386ش). سیاست. ترجمة حمید عنایت. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اصطخری، إبراهیم بن محمد. (1927م). مسالک الممالک. لیدن: بریل.
اهوازی، علی بن عباس. (1877م). کامل الصناعة. قاهره: بولاق.
برودل، فرنان. (1372ش). سرمایه‌داری و حیات مادی 1800-1400. ترجمۀ بهزاد باشی. تهران: نشر نی.
بغدادی کاتب، أحمد بن طیفور. (1430ق). کتاب بغداد. إحسان ذنون الثامری. بیروت: دار صادر.
بلخی، أحمد بن سهل. (2005م). مصالح الأبدان والأنفس. تصحیح محمود مصری. قاهرة: معهد المخطوطات العربیة.
بولت، ریچارد (1398) پنبه، آب و هوا و شتر در ایران دورة اسلامی، شهرام غلامی، تهران: نشر تاریخ ایران
جرجانی، اسماعیل بن الحسن. (1384ش). الأغراض الطبیة والمباحث العلائیة. تصحیح حسن تاج‌بخش. تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
جرجانی، اسماعیل بن الحسن. (1369ش). خفی علائی (الخفیة العلائیة). زیر نظر علی‌اکبر ولایتی، محمود نجم‌آبادی. تهران: اطلاعات.
جرجانی، اسماعیل بن الحسن. (1380ش). ذخیرۀ خوارزمشاهی. محمدرضا محرری. تهران: فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبداللّه. (1375ش). تأریخ نیشابور. محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه.
خطیب بغدادی، أحمد بن علی. (1422ق). تأریخ مدینة السلام. بشار عواد معروف. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377ش) لغت‌نامه. زیر نظر سید جعفر شهیدی. تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
رافعی، عبدالکریم بن محمد. (1408ق). التدوین فی أخبار قزوین. عزیزاللّه عطاردی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
زرکوب شیرازی، أحمد بن أبی الخیر. (1389ش). شیرازنامه. محمدجواد جدی و احسان‌اللّه شکراللهی. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
طبری، علی بن ربن. (1423ق). فردوس الحکمة. عبدالکریم سامی الجندی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
طبری، محمد بن جریر. (1384ش). تأریخ الطبری (تأریخ الرسل والملوک). تصحیح محمد أبوالفضل إبراهیم. قاهرة: دار المعارف بمصر.
رازی، محمد بن زکریا. (1388ش). المدخل إلی صناعة الطب. محمدمهدی اصفهانی. تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی ایران.
رازی، محمد بن زکریا. (994ق). المرشد/الفصول فی الطب. نسخۀ خطی شمارۀ IR10-37107 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی
رازی، محمد بن زکریا. (1408ق). المنصوری فی الطب. حازم البکری الصدیقی. کویت: المنظمة العربیة للتربیة والثقافة والعلوم.
شریف ادریسی، محمد بن محمد. (1422ق). نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق. قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
فخررازی، محمد بن عمر. (1393ش). حفظ البدن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کاشانی، عبدالرزاق بن جمال‌الدین. (1380ش). مجموعة رسائل و مصنفات. تصحیح مجید هادی‌زاده، تهران: میراث مکتوب.
کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ. (1393ش). تاریخ‌نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گرین، آنا و کاتلین تروپ. (1400ش). خانه‌های تاریخ. ترجمۀ بهزاد کریمی. تهران: نشر مرکز.
گومی‌لی‌یوف، لف. (1382ش). کشف خزرستان. ترجمۀ ایرج کابلی،. تهران: آگه.
لسترنج، گای. (1393ش). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مارشال، تیم. (1399ش) زندانیان جغرافیا. ترجمۀ هوشنگ جیرانی و هستی صیادی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
مارکوارت، یوزف. (1373ش). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمۀ مریم میراحمدی. تهران: انتشارات اطلاعات.
مجهول. (1381ش) تاریخ سیستان. تصحیح محمدتقی ملک‌الشعرا بهار. تهران: معین.
مجهول. (1388ش) شهرستان‌های ایرانشهر. تصحیح تورج دریایی، شهرام جلیلیان. تهران: توس.
مجهول. (1353ش) هفت‌کشور (صور الأقالیم)، منوچهر ستوده، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
محمدی ملایری، محمد. (1379ش). تاریخ و فرهنگ ایران. تهران: توس.
مستوفی، حمداللّه. (1336ش). نزهة القلوب. تصحیح سید محمد دبیرسیاقی. تهران: طهوری.
مشکور، محمدجواد. (1371ش). جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: دنیای کتاب.
مقدسی، محمد بن أحمد. (2003م). رحلة المقدسی (أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم). تصحیح شاکر لعیبی. ابوظبی: دار السویدی للنشر والتوزیع.
منتسکیو، شارل دو. (1391ش) روح القوانین. ترجمۀ علی‌اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.
هیوز، هنری استیورات. (1392ش) راه فروبسته. ترجمۀ عزت‌اللّه فولادوند. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبداللّه. (1397ق). معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
یعقوبی، إسحاق بن جعفر. (1422ق) البلدان. تصحیح محمدأمین ضناوی. بیروت: دار الکتب العلمیة. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 225 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 181 |
||