پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,988,221 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,658,758 |
تأثیر مفهوم «مرز» در شکل گیری داستان «رستم و سهراب» و «رستم و اسفندیار» | ||
| پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت | ||
| دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1401، صفحه 81-103 اصل مقاله (732.83 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2022.338025.1803 | ||
| نویسندگان | ||
| مژگان صادق پور مبارکه* 1؛ مهرداد اکبری گندمانی2؛ حسن حیدری3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک، اراک، ایران | ||
| 2استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک، اراک، ایران | ||
| 3استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اراک، اراک، ایران | ||
| چکیده | ||
| پدیدۀ «مرز»، در دو مفهوم عینی و ذهنی، افزون بر شکل‌دهی به هویّت افراد، جداکنندۀ منافع سیاسی، فرهنگی و جغرافیایی فرد یا گروه است. مرزهای عینی و ذهنی ریشه در اشتراکات و اختلافات اشخاص و پدیده ها دارند و دارای ماهیّتی قراردادی هستند. چنین مرزها و تقابل‌هایی آن‌چنان فراگیر هستند که همۀ حوزه‌های طبیعی و ساختگی انسان را دربرگرفته‌اند. منظومه‌های «رستم و سهراب» و «رستم و اسفندیار»، به‌عنوان حوزۀ پژوهش این نوشتار، در روساخت و ژرف‌ساخت، روایتگر چنین مرزبندی‌هایی در ساحت عینی و ذهنی هستند و در قالب تقابل ساختارها و شخصیّت‌ها و کنش‌ها، گره‌های بنیادینی را در حوزه‌های مربوط به علّیّت‌سازی پی‌رنگ و پیشبرد سایر رخدادهای منظومه‌ها شکل داده‌اند. بر همین مبنا، در این منظومه‌ها، با توجّه به محتوا و نقطۀ اوج، چند گرۀ زیربنایی در ساختارهای تقابلی مانند تقابل دین زرتشتی با دین مهری، جنگاور و فرمانروا، پدر و پسر، خرد و آز، مادرسالاری و پدرسالاری، ایران و توران، تقابل خود و دیگری و هویّت پنهان و آشکار وجود دارد که برخی از علّت‌های شکل‌گیری و بروز چنین منظومه‌هایی را در شاهنامه بیان می‌کنند. از نظر محتوایی، چنین مرزهایی، از منظری که این مقاله به‌مثابۀ خوانشی محدود و تقابل‌محور، بدان می‌پردازد، می‌تواند بازتاب‌دهندۀ روند جایگزینی نظام اجتماعی پدرسالاری به جای نظام مادرسالاری (رستم و سهراب)و جنگ‌های خونین اقوام ایرانی در جهت ترویج و تثبیت دین زرتشتی به جای ادیان کهن ایرانی، از جمله دین مهری(رستم و اسفندیار) باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مرز؛ مرزهای ذهنی و عینی؛ پی‌رنگ‌سازی؛ تقابل‌های دوگانه؛ رستم و سهراب؛ رستم و اسفندیار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Investigation into the Effect of “Border” Concept on the Formation of the Epics “Rostam and Sohrab” and “Rostam and Esfandiar” | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mozhgan Sadeghpour Mobarakeh1؛ Mehrdad Akbari Gandomani2؛ Hasan Haidary3 | ||
| 1PhD Student of Persian Language and Literature, Arak University, Arak, Iran | ||
| 2Assistant Professor of Persian Language and Literature, Arak University, Arak, Iran | ||
| 3Professor of Persian Language and Literature, Arak University, Arak, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| In addition to forming the identity of individuals, the “border” phenomenon, in its both objective and subjective concepts, acts as the separator of the political, and geographical interests of the individuals or groups. Having a contractual nature, the objective and subjective borders take their root from the commonalities and differences among the persons and phenomena. Such borders and oppositions are so pervasive that they cover all the natural and man-made domains. The epics “Rostam and Sohrab” and “Rostam and Esfandiar” as the research area of this article, tend to narrate such demarcations in the objective and mental spheres in both surface and deep structures. They have formed fundamental nodes in the fields related to the causality of plot and the development of other events of the epics in the form of opposition of structures, personalities, and actions. Accordingly, in these epics, given the content and the climax, there are several infrastructure nodes represented by opposing structures, including the opposite between Zoroastrianism and Mithraism, warrior and ruler, father and son, wisdom and lust, matriarchy and patriarchy, Iran and Turan, self and other, and hidden and visible identity. These infrastructure nodes in fact account for some of the reasons for the formation and emergence of such epics in Shahnameh. In terms of content, such borders in two epics, from the point of view that this article addresses them as a limited and opposition-oriented reading, can reflect the process of replacing the matriarchal social system by the patriarchal social system and the bloody wars of the Iranian peoples in line with promoting and consolidating the Zoroastrian religion instead of old Iranian religions, including Mithraism. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Subjective and Objective Borders, Emplotment, Dual Opposites, Rostam and Sohrab, Rostam and Esfandiar | ||
| مراجع | ||
|
آموزگار، ژاله (1386) زبان، فرهنگ و اسطوره، تهران، معین.
ابوت، اچ پورتر (1397)، سواد روایت، ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما م.اشرفی، تهران، اطراف.
احمدی‌پور، زهرا و همکاران (1387) «تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بازگشایی مرزها، نمونه موردی: بخش باج‌گیران در مرز ایران و ترکمنستان»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش65، 1-18.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1375)، اسطورۀ آفرینش در آیین مانی، تهران، فکر روز.
اوستا: کهن‌ترین سروده‌ها و متن‌های ایرانی (1370)، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران، مروارید.
باقری، مهری (1376)، دین‌های ایران باستان، تبریز، دانشگاه تبریز.
بهار، مهرداد (1393)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، آگه.
بوبر، مارتین (1380)، من و تو، ترجمۀ ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، تهران، فرزان روز.
پاتر، آنتونی (1384)، نبرد پدر و پسر در ادبیّات جهـان، ترجمۀ محمود کمالی، تهران، ایدون.
تاریخ سیستان (1341)، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، تهران، پدیده.
تودوروف، تزوتان (1377)، منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین، ترجمۀ داریوش کریمی، تهران، مرکز.
ثمودی، فرج (1387)، ایزد بانوان در ایران و هند باستان، تهران، آرون.
جعفری، اسداللّه (1389)، نامه باستان در بوتۀ داستان: تحلیل و طبقه‌بندی ساختاری شاهنامۀ فردوسی، تهران، علمی و فرهنگی.
حسینی، روح‌اللّه و اسداللّه محمّدزاده ( 1385)، «بررسی ساختار تقابل رستم و اسفندیار در شاهنامه بر اساس نظریّۀ تقابل لوی استروس»، پژوهش زبان‌های خارجی، ش 31، 43- 64.
حق‌پرست، لیلا و مه‌دخت پورخالقی چترودی (1391)، «بررسی نقش بادافره پیمان‌شکنی در ماجرای مرگ اسفندیار»، ادب پژوهی، ش 19، 105-120.
خالقی مطلق، جلال (1372) «یکی داستان است پر آب چشم»، گل رنج‌های کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران، مرکز.
ـــــــــــــ (1386)، سخن‌های دیرینه (سی گفتار دربارۀ فردوسی و شاهنامه)، به کوشش علی دهباشی، تهران، افکار.
دادگی، فرنبغ (1380)، بندهش، تصحیح و ترجمۀ مهرداد بهار، تهران، توس.
داگلاس، مری (1400)، پاکی و خطر؛ تحلیلی از مفاهیم ناپاکی و تابو، ترجمۀ لیلا اردبیلی، تهران، لوگوس.
دومزیل، ژرژ (1383)، سرنوشت جنگجو، ترجمۀ مهدی باقی و شیرین مختاریان، تهران، قصّه.
ـــــــــــــ و همکاران (1379)، جهان اسطوره‌شناسی، ترجمۀ جلال ستّاری، تهران، مرکز.
دینوری، ابوحنیفه احمد (1383)، اخبارالطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
راجی کرمانی، بمانعلی (1383)، حملۀ حیدری، تصحیح یحیی طالبیان و محمود مدبّری، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
رستموندی، تقی (1388)، «آز و داد؛ آسیب‌شناسی سیاسی شهریاری در شاهنامۀ فردوسی»، پژوهش سیاست نظری، ش 5، 1-19.
رضی، هاشم (1381)، دانشنامۀ ایران باستان، تهران، سخن.
رید، ایولین (1387)، مادرسالاری، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران، گل‌آذین.
ـــــــــــــ (1390)، پدرسالاری (گذر از مادر سالاری به پدرسالاری)، ترجمۀ افشنگ مقصودی، تهران، گل‌آذین.
زنر، آر. سی (1392)، زروان یا معمّای زرتشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، امیرکبیر.
سرامی، قدمعلی (1383 )، از رنگ گل تا رنج خار: شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
سرکاراتی، بهمن (1357)، «بنیان اساطیری حماسۀ ملّی ایران»، نشـریه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، س 30، ش 125،1-61.
شمیسا، سیروس (1368)، «طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار»، کیهان فرهنگی، ش 1، س 6، 24-27.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1379)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، ج 2، تهران، جیحون.
فاتحی، اقدس؛ خوشحال دستجردی، طاهره و محسن ابوالقاسمی (1391)، «مقایسۀ رویین‌تنی و چشم آسیب‌پذیر اسفندیار در متن‌های فارسی میانه (پهلوی) و شاهنامۀ فردوسی»، جستارهای ادبی، ش 177، 59-25.
فانیان، خسرو (1351)، «پرستش الهۀ مادر در ایران»، بررسی‌های تاریخی، ش 6، س 7، 211-248.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، ج 1، 2، 3 و 5، تهران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
فروید، زیگموند (1386) «رئوس نظریه روان‌کاوی»، ارغنون، ترجمۀ حسین پاینده، ش 22، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1-74.
ـــــــــــــ (1390)، تفسیر خواب، ترجمۀ شیوا رویگریان، تهران، مرکز.
فریزر، جیمز جرج (1384)، شاخۀ زرّین، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران، آگه.
فکوهی، ناصر (1385)، تاریخ اندیشه و نظریّه‌های انسان شناسی، نشر نی.
قادری، بهزاد و علی‌اصغر رحیمی (1386)، «برادرکشی مقدّس؛ نمایی از همانندی‌ها در رستم و اسفندیار و پیرمرد و دریا»، ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، ش 54، 63-80.
قریب، مهدی (1370)، «تراژدی و تضاد تراژیک در شاهنامه فردوسی»، یادنامۀ آیین بزرگداشت دومین هزارۀ سرایش شاهنامۀ فردوسی، اصفهان، فیروز و زنده‌رود.
کومن، فرانتس (1386)، دین مهری، ترجمۀ احمد آجودانی، تهران، ثالث.
کویاجی، جی. سی. (1353)، آیین‌ها و افسانه‌های ایران و چین باستان، ترجمۀ جلیل دوستخواه، تهران، شرکت سهامی.
گلکار، آبتین (1389)، «تقابل پهلوان و فرمانروا در بیلیناهای روسی و شاهنامه»، نامۀ فرهنگستان، سال یازدهم، ش 3، 99- 118.
گیرشمن، رومن (1388)، تاریخ ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمود بهفروزی، تهران، جامی.
ماسه، هانری (1375)، فردوسی و حماسۀ ملّی، ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر، تبریز، دانشگاه تبریز.
مختاریان، بهار (1389)، درآمدی بر ساختار اسطوره ای شاهنامه، تهران، آگه.
مرکل باخ، رینهولد (1387) میترا: آیین و تاریخ، ترجمۀ توفیق گلی‌زاده، تهران، اختران.
مقصودی، منیژه (1386)، انسان‌شناسی خانواده و خویشاوندی، تهران، شیرازه.
مینوی، مجتبی (1386)، داستان رستم و سهراب از شاهنامه، تهران، زوّار.
نامور مطلق، بهمن (1392)، درآمدی بر اسطوره‌شناسی: نظریّه‌ها و کاربردها، تهران، سخن.
هینلز، جان (1388)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژالۀ آموزگار و احمد تفضّلی، تهران، چشمه.
وبستر، راجر (1382)، پیش درآمدی بر مطالعۀ نظریّۀ ادبی، ترجمۀ الهه دهنوی، تهران، روزگار. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 195 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 140 |
||