1استاد گروه برنامه ریزی و توسعه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
2دانشجوی دکتری جامعهشناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
چکیده
مقدمه: میتوان گفت فساد همزاد دولتها بوده و هست و هرگونه تلاش برای بسامانکردن اوضاع جامعه و عاریساختن آن از فساد باید مبتنی بر برنامهریزی در کلیۀ سطوح اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد. در این میان، رجوع و استناد به نظرات استادان و اندیشمندان میتواند نقش بسزایی در شناخت چیستی، ماهیت فساد و راههای کنترل آن داشته باشد. روش: در این مطالعه از روش کیفی و با رویکرد تحلیل تماتیک استفاده شد. بدین شیوه که فرایند پژوهش از طریق مصاحبه با 15 نفر از استادان صاحبنظر دانشگاههای تهران (تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی) پیش رفت و در کنار آن، اسناد و ادبیات موضوع نیز بررسی شد. سؤال محوری تحقیق دربارۀ موضوع فساد اقتصادی و بررسی نظرات استادان درخصوص چیستی، چرایی و علل وقوع آن در کشور بود. سؤالات پژوهش تا مرحلۀ رسیدن به اشباع نظری و متعاقب آن ظهور تمهای فرعی و اصلی ادامه یافت و موجب شکلگیری طبقات و تمهای فرعی و اصلی شد. یافته ها: عواملی که از نظر مشارکتکنندگان در وقوع فساد نقش دارند، از عوامل تاریخی و فرهنگی تا وجود انحصار و فقدان رقابت، تغییر ارزشها، تداخل سیاست و اقتصاد، مادیگرایی و وابستگی دولت به نفت در کنار نبود شفافیت، ابهام و تعارض در قوانین، اقتصاد دولتی، ضعف سیستم قضایی، نبود احزاب و پایینبودن هزینههای فساد است که به ظهور تم اصلی وجود شبکۀ نهادی و شیوع فساد در نظام اقتصادی منجر شد. نتیجه گیری: از منظر اساتید ضعف حکمرانی به نهادینه شدن و گسترش فساد کمک کرده است. از اینرو برای مهار فساد باید حکمرانی خوب مطمحنظر بوده و برای مبارزه با آن باید تمام عوامل تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دخیل در ایجاد آن در نظر گرفته شوند.
Ata, A. Y., & Arvas, M. A. (2011). Determinants of economic corruption: a cross-country data analysis. International Journal of Business and Social Science, 2(13), 161-169.
Warren, M. E. (2004). What does corruption mean in a democracy?. American Journal of Political Science, 48(2), 328-343. https://doi.org/10.2307/1519886
Jong-Sung, Y., & Khagram, S. (2005). A comparative study of inequality and corruption. American Sociological Review, 70(1), 136-157. https://doi.org/10.1177/000312240507000107