سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,532
تعداد مقالات70,501
تعداد مشاهده مقاله124,092,625
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,196,700
ویسی, هادی. (1401). آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی. , 55(1), 169-187. doi: 10.22059/jhgr.2022.327871.1008351
هادی ویسی. "آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی". , 55, 1, 1401, 169-187. doi: 10.22059/jhgr.2022.327871.1008351
ویسی, هادی. (1401). 'آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی', , 55(1), pp. 169-187. doi: 10.22059/jhgr.2022.327871.1008351
ویسی, هادی. آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی. , 1401; 55(1): 169-187. doi: 10.22059/jhgr.2022.327871.1008351

آینده پژوهی همگرایی کشورهای اسلامی به روش سناریوپردازی

پژوهشهای جغرافیای انسانی
مقاله 10، دوره 55، شماره 1، اسفند 1401، صفحه 169-187    اصل مقاله (1.27 M)
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2022.327871.1008351
نویسنده
هادی ویسی*
گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
جهان اسلام گستره جغرافیایی وسیعی است که شامل منطقه جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، شمال افریقا و بخشهایی از جنوب و جنوب شرق آسیا می شود. بیشینه ساکنان این محدوده وسیع جغرافیایی، پیروان دین اسلام هستند و بر اساس آموزه قرآنی «امت واحده» یا «امت اسلامی» از سایر مناطق جهان متمایز می شوند. جهان اسلام که در سده های نخستین اسلامی در شکل دولت یکپارچه اسلامی به شکلی همگرا و هم افزا، قدرت و تمدن بزرگ و درخشانی را تجربه کرده بود؛ در سده های اخیر، دچار استعمار، ضعف، انفعال، وابستگی، چند دستگی و افتراق شد و با جریانهای ملی گرایی و قوم گرایی در قالب نظام دولت ـ ملت کاملاً تجزیه و دچار واگرایی و گسیختگی سیاسی ـ فضایی شده است. در دهه های اخیر، برخی اندیشمندان، مصلحان و فعالان سیاسی جهان اسلام بر مبنای نظریه امت واحده به فکر همگرایی و وحدت کشورهای اسلامی بوده اند. مسأله اصلی پژوهش این است که آینده های بدیل و سناریوهای مختلف برای همکاری و همگرایی کشورهای اسلامی چیست؟ پاسخ به این مسأله در چارچوب آینده پژوهی و با روش سناریوپردازی اکتشافی و استفاده از تجمیع آراء نخبگانی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که چهار سناریو برای کشورهای اسلامی قابل ارائه است که سناریو همگرایی کامل و تشکیل دولت یکپارچه اسلامی به عنوان آینده مطلوب، سناریو همگرایی کشورهای اسلامی در قالب کنفدراسیون اسلامی به عنوان آینده مرجح، سناریو همگرایی و تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی به عنوان آینده محتمل و سناریو ادامه وضع موجود و سازمان همکاری اسلامی به عنوان آینده ممکن خواهد بود.
کلیدواژه‌ها
همگرایی؛ واگرایی؛ جهان اسلام؛ کشورهای اسلامی؛ سناریوپردازی
مراجع
  1. بزرگمهری، مجید؛ محمدخانی، علیرضا و نعمتی، فاطمه. (1395). علل واگرایی در سازمان همکاری اسلامی. فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، 5(19)، 25-51.
  2. جهان‌بین، فرزاد و پرتو، فتح‌ا... . (1394). سناریوهای آینده نظام بین‌الملل و جایگاه جهان اسلام. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 4(13)، 147-168.
  3. حاتمی، محمدرضا؛ مرتضی، بحرانی. (1392). دائره‌المعارف جنبش‌های اسلامی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
  4. حافظ نیا، محمدرضا. (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.
  5. حافظ‌نیا، محمدرضا و زرقانی، سید هادی. (1391). چالش‌های ژئوپلیتیکی هم‌گرایی در جهان اسلام. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 44(80)، 139-154.
  6. حافظ‌نیا، محمدرضا؛ قربانی‌نژاد، ریباز و جان‌پرور، محسن. (1391). تحلیل ژئوپلیتیکی عوامل هم‌گرایی و واگرایی در جهان اسلام. فصلنامه مطالعات جهان اسلام، 1(2). 56-72.
  7. خلیجی، محسن و ارسطو، عبدالکریم. (1388). ملی‌گرایی و وحدت اسلامی، تعامل یا تقابل؟. فصلنامه مطالعات ملی، 10(4)، 159-180.
  8. دوئرتی، جیمز و فالتزگراف، رابرت. (1396). نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل. ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، چاپ هشتم، تهران: نشر قومس.
  9. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1394). نظریه‌های همگرایی منطقه‌ای و رژیم‌های بین‌المللی. تهران: انتشارات مخاطب.
  10. زارعی، بهادر؛ زینی وند، علی؛ رضاعلی، منصور. (1392). جغرافیای فراملی اسلام و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45(4)، 136-119.
  11. زیدان، جرجی. (1372). تاریخ تمدن اسلام. ترجمه علی جواهر کلام، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  12. ساعی، احمد. (1385). جهانی‌شدن و نو منطقه‌گرایی: تعامل یا تقابل. فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 71، 79-83.
  13. سرخیل، بهنام. (1398). هویت دینی و آینده همگرایی در جهان اسلام: موانع و راهکارهای پیش رو. آینده‌پژوهی ایران، 4(1)،261-237.
  14. شهرام نیا، امیر مسعود و نظیفی نائینی، نازنین. (1392). تعامل و تقابل ملی‌گرایی و اسلام‌گرایی در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 2(5)، 197- 217.
  15. عمید زنجانی، عباسعلی. (1377). فقه سیاسی. جلد سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  16. عنایت، حمید. (1380). اندیشه سیاسی در اسلام معاصر. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
  17. قرآن کریم.
  18. قوام، عبدالعلی. (1370). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: سمت.
  19. کاظمی، علی‌اصغر. (1370). نظریه همگرایی در روابط بین‌الملل. تهران: نشر قومس.
  20. کریمی، غلامرضا. (1396). واکاوی پیشران‌های خارجی تمدن نوین اسلامی. دو فصلنامه آینده‌پژوهی ایران، 2(3)، 61-179.
  21. متقی، ابراهیم. (1398). آینده‌پژوهی سیاست و امنیت در جهان اسلام و آسیای جنوب غربی. مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 2، 106-135.
  22. مطهری، مرتضی. (1374). نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر. قم: انتشارات صدرا.
  23. موثقی، سید احمد. (1388). سید جمال‌الدین اسدآبادی: مصلحی متفکر و سیاستمدار. قم: بوستان کتاب قم.
  24. موثقی، سید احمد. (1396). جنبش‌های اسلامی معاصر. ویرایش شانزدهم، تهران: سمت.
  25. ولایتی، علی‌اکبر و سعیدمحمدی، رضا. (1389). تحلیل تجارب همگرایی در جهان اسلام. دانش سیاسی، 6(1)، 151-179.
  26. ویسی، هادی. (1397). بررسی چالش‌های منطقه‌گرایی و اتحاد در شورای همکاری خلیج‌فارس. پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، 3(1)، 1-23.
  27. ویسی، هادی. (1398 الف). واکاوی چالش‌های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر منطقه جنوب غرب آسیا. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 17(55)، 175-192.
  28. ویسی، هادی. (1398 ب). رقابت‌های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی و ایران و ضرورت گذار از ژئوپلیتیک ایدئولوژیک به ژئواکونومیک در منطقه خلیج‌فارس. پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، 9(1)، 219-240.
  29. Amid Zanjani, A.A. (1998). Political Jurisprudence. Volume 3, Tehran: Amirkabir Publications. [In Persian].
  30. Bell, W. (2004). Foundations of Futures Studies. Routledge.
  31. Bishop, P.; Hines, A. & Collins, T. (2007). The current state of scenario development: An overview of techniques. Foresight, 9(1). 5-25.
  32. Borjeson, L.; Hojer, M. (2006). Scenario Types and Techniques: Towards a User's Guide. Futures, 38(7), 723-739.
  33. Börzel, T. & Risse, T. (2016). The Oxford Handbook of Comparative Regionalism. Oxford University Press.
  34. Bozorgmehri, M.; Mohammadkhani, A. & Nemati, F. (2016). Causes of divergence in the Organization of Islamic Cooperation. The Political Studies of the Islamic World, 5(19), 25-51. [In Persian].
  35. Dehghani Firoozabadi, S.J. (2015). Theories of Regional Convergence and International Regimes. Tehran: Mokhatab Publishing. [In Persian].
  36. Dougherty, J. & Pfaltzgraff, R. (2017). Contending Theories of International Relations. Translated by Alireza Tayyeb and Vahid Bozorgi, Tehran: Ghoomes Publishing. [In Persian].
  37. Enayat, H. (2001). Political Thought in Contemporary Islam. Tehran: Kharazmi Publishing Company. [In Persian].
  38. Fahey, L. & Randall, R. (1997). Learning from the Future: Competitive Foresight Scenarios. John Wiley & Sons.
  39. Ghavam, A. (1991). Principles of Foreign Policy and International Policy. Tehran: Samat. [In Persian].
  40. Gordon, T. & Glenn, J. (1993). Issues in Creating the Millennium Project: Initial Report from the Millennium Project Feasibility Study. United Nations University.
  41. Gottmann, J. (1951). Geography and International Relations. World Politics, 3(2), 153-173.
  42. Hafeznia, M.R. & Zarghani, S.H. (2012). Geopolitical Challenges of Convergence in the Islamic World. Human Geography Research, 44(80), 139-154. [In Persian].
  43. Hafeznia, M.R. (2006). Principles and Concepts of Geopolitics. Mashhad: Papli Publications. [In Persian].
  44. Hafeznia, M.R., Ghorbaninejad, R., & Janparvar, M. (2012). Geopolitical Analysis of Convergence and Divergence Factors in the Islamic World. Quarterly Journal of Islamic World Studies, 1(2), 56-72. [In Persian].
  45. Hatami, M. R., & Bahrani, M. (2013). Encyclopedia of Islamic Movements. Tehran: Research Institute for Cultural and Social Studies of Ministry of Science, Research and Technology. [In Persian].
  46. Ighbal, M. (2013). The Reconstruction of Religious Thought in Islam. Contributor: Javed Majeed, Stanford University Press.
  47. Jahanbin, F. and Fathollah, P. (2015). Future Scenarios of the International System and the Position of the Islamic World. Strategic Policy Research, 4(13), 147-168. [In Persian].
  48. Karimi, Gh. (2017). Analysis of Foreign driving of the New Islamic Civilization. Iranian Futures Studies, 2(3), 161-179. [In Persian]
  49. Katzenstein, P. (1996). Regionalism in Comparative Perspective. Cooperation and Conflict, 31(2), 123-159.
  50. Kazemi, A.A. (1991). Theory of Convergence in International Relations. Tehran: Qooms Publishing. [In Persian].
  51. Khaleiji, M., & Abdolkarim, A. (2009). Nationalism and Islamic Unity, Interaction or Confrontation?. National Studies, 10(4), 159-180. [In Persian].
  52. Lane, J., & Svante, E. (1996). European Politics: An Introduction. SAGE Publication.
  53. Liu, Z., & Peng, F. (2018). Islamic Factors in Inter-State Cooperation of the OIC Members. Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 12(1), 1-15.
  54. Mayer, H. (2015). Historical narratives as normative drivers of integration and disintegration in Europe and Asia. In Book: Drivers of Integration and Regionalism in Europe and Asia, Edited by Louis Brennan and Philomena Murray, London: Routledge.
  55. Motahari, M. (1995). Islamic movements in the last hundred years. Qom: Sadra Publications. [In Persian].
  56. Mottaghi, E. (2019). The future of politics and security in the Islamic world and Southwest Asia Pacific. The Fundamental and Applied Studies of the Islamic World, 1(2), 106-135. [In Persian].
  57. Movaseghi, S. A. (2009). Seyed Jamaluddin Asadabadi: a reformed thinker and politician. Qom: Book Garden. [In Persian].
  58. Movaseghi, S. A. (2017). Contemporary Islamic Movements. 16th Edition, Tehran: Samat. [In Persian].
  59. OIC (Organisation of Islamic Cooperation). (1972). Charter of the Organisation of Islamic Cooperation (OIC).
  60. OIC (Organisation of Islamic Cooperation). (2018). OIC Economic Outlook 2018, challenges and Opportunities towards Achieving the OIC-2025. Statistical, Economic and Social Research and Training Centre for Islamic Countries (SESRIC).
  61. Parson, E., Burkett, V., Fisher-Vanden, K., Keith, D., & Mearns, L. (2007). Global-change scenarios: their development and use. Washington, DC: US Climate Change Science Program.
  62. Pew Research Center. (2009). Mapping the Global Muslim Population. Washington. D.C.: the Pew Forum on Religion & Public Life.
  63. Saei, A. (2006). Globalization and Neo-Regionalism: Interaction or Confrontation. Quarterly Journal of the Faculty of Law and Political Science, 71, 79-83. [In Persian].
  64. Sarkhil, B. (2019). Religious Identity and the Future of Convergence in the Islamic World: Obstacles and Strategies Ahead. Iranian Futures Studies, 4(1), 261-237. [In Persian].
  65. Schwartz, P. (1996). The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World. New York: Currency Doubleday.
  66. Shahab Ahmed, Z., & Akbarzadeh, Sh. (2021). Sectarianism and the Organisation of Islamic Cooperation (OIC). Territory, Politics, Governance, 9(1), 76-93.
  67. Shahram Nia, A.M. & Nazifi Naeini, N. (2013). The Interaction of Nationalism and Islamism in Iran after the Victory of the Islamic Revolution. Strategic Policy Research, 2(5), 197-217. [In Persian].
  68. The Holy Quran.
  69. Veicy, H. (2019). A Study of Regionalism and Convergence Challenges in the Persian Gulf Cooperation Council. Research Political Geography Quarterly, 3(1), 1-23. [In Persian].
  70. Veicy, H. (2019a). Examining Saudi Arabia's geopolitical challenges with the Islamic Republic of Iran and its impact on Southwest Asia Region. Geography and Development Journal, 17(55), 175-192. [In Persian].
  71. Veicy, H. (2019b). Saudi-Iranian Geopolitical Rivalries and the Necessity of Transition from Ideological Geopolitics to Geo-economics in the Persian Gulf Region. Political Research in Islamic World, 9(1), 219-240.
  72. Velayati, A.A. & Mohammadi, R. (2010). Analysis of Convergence Experiences in the Islamic World. Political Science, 6(1), 151-179. [In Persian].
  73. Voros, J. (2003), a generic foresight process framework. Foresight, 5(3), 10–21.
  74. Wallerstein, I. (1974). The Modern World-System. New York, Academic Press.
  75. Zaree, B., Zaynivand, A., & Rezaali, M. (2014). Geography of Transnational Islam and Foreign Policy of Islamic Republic of Iran. Human Geography Research, 45(4), 119-136.
  76. Zaydan, J. (1993). History of Islamic Civilization. translated by Ali Javaher Kalam, seventh edition, Tehran: Amirkabir Publications. [In Persian].
  77.  
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 565
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 284


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب