پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,758 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,122,900 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,890,445 |
پژوهشی بر مؤلفه‌های معماری، معناشناسی کتیبه ها و عناصر تزئینی ملوک «آل کرت» در گنبدخانه مجموعه شیخ جام | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 7، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1400، صفحه 141-168 اصل مقاله (1.91 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2021.303864.142885 | ||
| نویسندگان | ||
| فرامرز صابرمقدم1؛ هائیده خمسه* 2؛ محمد مرتضایی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تخصصی باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران . | ||
| 2استادیار گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران . | ||
| 3دانشیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مجموعه های آرامگاهی، به دلیل وجود ویژگی های بارز ساختمانی، شیوه های اجرا و عناصر تزئینی، بخش مهمی از الگوهای معماری ایران دوره اسلامی را در گروه بناهای تدفینی به خود اختصاص داده است. با نگرش به اهمیت بنیادین این مجموعهها ، از دیدگاه علمی، تحقیق و پژوهش در ابعاد مختلف شکل‌گیری و پیدایش و بررسی همه‌جانبه آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است. یکی از مهمترین مباحث ساختاری مجموعه های آرامگاهی، تعیین تاریخ دقیق ابنیه و تحولاتی است که در طول زمان بر کالبد آنها تأثیرگذار بوده است. مجموعة شیخ احمد جام، در شهر تربت‌جام که بنا به ارادت یا به منظور پیشبرد اهداف حکومتی و سیاسی برای یکی از عرفای خراسانی سده پنجم و ششم هجری بنیان گردیده است، در زمرة آثار فاخر معماری ایرانی و در شمار یکی از با ارزشترین مجموعههای تاریخی ایران، آیینهای تمام نما از هنر ایرانی-اسلامی را به نمایش گذاشته و در طول زمان، یکی از کانون‌های عمدة عرفان و تصوف در شرق ایران و سرزمین خراسان بوده است. علیرغم این جایگاه و اهمیت، تاکنون بسیاری از ویژگیهای معمارانه و هنرهای تزئینی در این مجموعه ناشناخته و مغفول مانده است. در میان ابنیه موجود در مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام، بنای گنبدخانه یا خلوتخانه (محل عبادت)، علاوه بر دارا بودن جایگاه عرفانی و معنوی در میان فرزندان و نوادگان وی، یکی از مهمترین ویژگیهای این بنا وجود کتیبه منحصر به فرد احداثی- روایی از ملوک آل کرت هرات و نام شخصیتی به نام « قیماس» در آن است و از طرفی تمرکز الگوهای تزئینی به صورت دیوارنگاره،کتیبه و نقاشی در طرحهای متنوع که اهمیت گنبدخانه مزار جام را مضاعف نموده است. بنابراین هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و تبیین اجزاء و عناصر معماری این بنا با امعان نظر به مفهوم و معناشناسی الگوهای آرایهای آنها بوده است. این تحقیقات با هدف نهایی دستیابی به پاسخ این سوالات به انجام رسید. (1) آیا بنای گنبدخانه همان خانقاه بی‌پیرایه شیخ احمد جام است که پس از وفاتش، سلطان سنجر آن را بازسازی نمود؟ (2) چه توجیهی می‌توان برای وجود کتیبه‌ها و عناصر تزئینی در فضای داخلی با مفهوم و معنایی خاص متصور بود؟ (3) آیا کتیبه‌ها و طرح‌ها در یک برهه زمانی نگارش و ترسیم شده‌اند؟ با این وصف، به منظور پاسخ علمی این پرسش‌ها، روش تحقیق و گردآوری اطلاعات در این پژوهش، بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای، میدانی و بهره‌گیری از نتایج آزمایشگاهی هدف گذاری گردیده و رویکرد آن، توصیفی-تحلیلی و تطبیقی و مقایسه ای بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آل کرت؛ دیوارنگاره‌های گنبدخانه؛ قیماس؛ گنبدخانه مزار جام؛ مجموعه شیخ احمد جام | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Study on the Architectural Components, Semantics of Inscriptions and Decorative Elements of “Al-kart” Kings in “Gonbadkhaneh” of Sheikh-e Jam Complex | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Faramarz Sabermoghadam1؛ Haeideh Khamseh2؛ Mohammad Mortezaie3 | ||
| 1Ph.D Candidate in Archeology, University of Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Professor Department of history and Archaeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. | ||
| 3Associate Professor, Cultural Heritage and Tourism Research Institute, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Tomb sites, due to the prominent construction features, execution methods and decorative elements, account for an important part of the Iranian architectural patterns in the Islamic period in the group of burial buildings. Regarding to the fundamental importance of these sites, from a scientific point of view, research in various dimensions of their formation and emergence and comprehensive study is of great importance. One of the most important structural issues of tomb sites is determining the exact date of construction and developments that have affected their structures over time. The complex of Sheikh Ahmad-e Jam, in the city of Torbat-e Jam, which was founded by the will or to advance the governmental and political goals of one of the Khorasan mystics in the fifth and sixth centuries AH, is among the magnificent works of Iranian architecture and one of the most valuable historical sites in Iran. This complex have reflected a full image of Iranian-Islamic art and over time, has been one of the major centers of mysticism and Sufism in eastern Iran and the land of Khorasan. Despite this position and importance, many architectural features and decorative arts in this complex are still unknown and neglected.Among the buildings in the complex of Sheikh Ahmad Jam’s tomb, the dome chamber or solitary room (a place for worship), besides having a mystical and spiritual virtue for his children and grandchildren, one of the most important features of this building is the existence of a unique credential-narrative inscription of Al-Kart kings of Herat and a figure named "Gheymus" in it, and on the other hand, the focus of decorative patterns in the form of murals, inscriptions and paintings in various designs, has doubled the importance of the dome chamber of Jam’s tomb. Therefore, the purpose of this study was to investigate and explain the architectural components and elements of this building by examining the concept and semantics of their array patterns. This research was conducted with the ultimate goal of obtaining answers to following questions. (1) Is the building of the dome chamber the same plain monastery of Sheikh Ahmad Jam, which was renovated by Sultan Sanjar after his death? (2) What justifies the existence of inscriptions and decorative elements in the interior space and their special concept and meaning? (3) Were the inscriptions and images written and drawn at the same period of time? However, in order to scientifically answer these questions, the research method and data collection of this study are based on documents and records, field studies and of laboratory tests and its approach is descriptive, comparative and interpretive analysis. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Al- Kart, murals of the dome chamber, Gheymus, Gonbadkhaneha wall painting, Sheikh Ahmad-e Jam Complex | ||
| مراجع | ||
|
اتینگهاوزن، ریچارد و الگ گرابر، (1387)، هنر و معماری اسلامی، ج1، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، سمت.
اسفزاری، معین‌الدین محمدزمچی، (1338)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات، مصحح محمدکاظم امام، تهران، دانشگاه تهران.
اشپولر، برتولد، (1351)، تاریخ مغول، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افضلی، خلیل‌الله، (1391)، «بررسی ادبیات بازمانده کرت نامه در تاریخ هرات»، مجله جستارهای ادبی، شمارۀ 178، ص133-150.
اقبال، عباس، (1384)، تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران، امیرکبیر.
بروگ، اریک، (1394)، نقوش هندسی اسلامی، ترجمۀ بهروز ذبیحیان، تهران، مازیار.
بلر، شیلا، (1387)، معماری ایلخانی در نطنز، ترجمۀ ولی‌الله کاووسی، تهران، فرهنگستان هنر.
بوزجانی، درویشعلی، (1345)، روضة الریاحین، به کوشش حشمت مؤید، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پرونده فنی مزار جام(1354)، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی(منتشرنشده).
جامی، نورالدین عبدالرحمن، (1370)، نفحات الانس، تصحیح محمود عابدی، تهران: اطلاعات.
جعفری فرد، زهرا، (1394)، «تلألو شعارهای شیعی بر آثار چوبی دوره سلجوقی تا آغاز دوره تیموری»، شیعهشناسی، دورۀ13، شماره52، ص35-52.
حافظ ابرو، (1389)، تاریخ سلاطین کرت، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، مرکز پژوهش میراث مکتوب.
حمزه لو، منوچهر، (1381)، هنرهای کاربردی در گنبد سلطانیه، تهران، ماکان.
حمزه وی، یاسر و فرشاد مؤذنی، (1392)،" آرایه‌های معماری اتاق مقبره بنای تاریخی پیر بکران و کتیبه پنهان در آن"، دو فصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، شماره10، ص1-11.
خواجه احمد طاهری، علیرضا و دیگران، (1396)، «بررسی نقوش و تزئینات رحل قرآن(قرن هشتم هجری) در موزه متروپولیتن»، نگارینه هنر اسلامی، دورۀ 4، شمارۀ14،ص 34-46.
دانشدوست، یعقوب، (1364)، « نکاتی درباره مقاله مجموعه تاریخی تربت شیخ جام» مجله اثر، شمارۀ10 و11
رکن‌الدوله، (1355)، سفرنامه ر کن الدوله به سرخس، به کوشش محمد گلبن، تهران، سحر.
زارعی، علی و هایده لاله، (1395)، «بررسی نقش و اهمیت مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جامی در روند تحولات شهر تاریخی تربت‌جام از دوره سلجوقی تا اواخر دوره پهلوی»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دورۀ6، شمارۀ10، ص173-192.
زارعی، علی، (1396)، «تحولات سیاسی- اجتماعی تربت‌جام از دوره سلجوقی تا قاجار و تأثیرات آن بر پویایی و زوال شهری»، همایش رابطه معماری و عمران شهری، مؤسسه آموزش عالی وحدت تربت‌جام.
زکی، محمدحسن، (1366)، تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمۀ محمدحسن خلیلی، تهران، اقبال.
ستارزاده، ملیحه، (1389)، سلجوقیان، تهران، سمت.
سجستانی، سلیمان بن اشعث ابوداود، (بی تا). سنن ابی داود، ج4، بیروت: دارالکتاب العربی.
سیفی هروی،سیف بن محمد، (1381)، پیراسته تاریخنامه هرات، به کوشش آصف فکرت، تهران، بنیاد موقوفات افشار.
شملنیزکی، سرگئی، (1388)، معماری آسیای مرکزی و آسیای صغیر، معماری اسلامی، ترجمۀ اکرم قیطاسی، تهران، پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
صابرمقدم، فرامرز، (1383)، مجموعه معماری آرامگاهی شیخ احمد جام، چاپ اول، مشهد، سنبله.
صابرمقدم، فرامرز، (بی تا)، میراث جام، نگاهی نوین به مجموعه تاریخی شیخ احمد جام، (منتشرنشده).
طریقی، سید محمد، (1375)، «خوشنویسی از دیدگاه عرفان اسلامی»، نشریه فصلنامه هنر، ش 31، تابستان و پائیز، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 125-136.
کفیلی، حشمت، (1378)،«معرفی دری نفیس از موزه آستان قدس»، خراسان پژوهی، سال دوم، شمارۀ اول، آستان قدس،ص9-16.
«گزارش مستند نگاری، آنالیز رنگ‌ها و استحکام‌بخشی نقاشی‌های ضلع شمالی گنبدخانه مزار شیخ احمد جام» (1386) ، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی، منتشرنشده.
گلمبک، لیزا، (1364)، دوره‌های ساختمانی مجموعه تاریخی تربت شیخ جام، ترجمۀ آیهالله زاده باقر شیرازی، اثر، شمارۀ 10و11، ص16-57.
مجتبوی، حسین، (1389)، هرات در عهد تیموریان، دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور، مرندیز.
مجموع مؤلفان، (1391)، معماری اسلامی، ترجمۀ اکرم قیطاسی، تهران، سوره مهر.
مکی نژاد، مهدی، (1385)، گره و کاربندی ، تهران، فرهنگستان هنر
مولوی، عبدالحمید، (1354)، فصل جام، تهران، انجمن آثار ملی.
نظام الملک، (1340)، سیرالملوک(سیاست‌نامه)، به اهتمام هیلبرت دارک، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نوحی، آیه، (1391)، بررسی نقوش منبر مسجد جامع نائین و کاربرد آن در هنر چوب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
ویلبر، دونالد.ن، (1365)، معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان، ترجمۀ عبدالله فریار، تهران: علمی فرهنگی.
یوسف اهل،جلال‌الدین، (1354)، فرائد غیاثی، ج1، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
Afzali, KH. 2012. Study of surviving literature Cart Nameh in the history of Herat. jornal of Jostarhaye Adabi. (178).133-150. ]in Persian[. Amir ghiasvand, M. 2003. Arts of the Girih Tiles in architecture. Tehran: Takok zarin publications. ]in Persian[. Beler, S. 2008. Ilkhanid Architecture in Natanz, translate by: Valiollah Kavoosi, Tehran: Farhangestan Honar Publications. ]in Persian[. Bozjani, D. 1966. Rozatol riahein, by: Heshmat Moayed, Tehran: Bongah Tarjomeh Va Nashre ketab Publications. ]in Persian[. Brog, E. 2015. Islamic geometric designs, translate by: Behrooz Zabihian, Tehran: Mazyar Publications. ]in Persian[. Daneshdost, y. 1985. points of It 's about The Historical complex of sheikh Ahmad-ejam Article. jornal of Athar(10-11). 58-76. ]in Persian[. Esfezari, M. 1959. Rozat-oljanat . by: Mohamad Kazem Emam. Tehran: Daneshgah Tehran publications ]in Persian[. Eshpoler, B. 1972. Tarikh-eMoghol . translate by: Mahmod Miraftab. Tehran: Bongah tarjomeh Va Nashr Ketab publications. ]in Persian[. Eghbal, A. 2005. Mongol history by Genghis Khan 's attack on the formation of the Timurid government . Tehran: Amirkabir Publications. ]in Persian[. Etinghowzen ,R. Graber, O. 2008. art and Islamic architecture . Vol1. Translate by: Yaghob Azhand. Tehran: Samt publications. ]in Persian[. Hafez, A. 2010. Tarikh-eSalatin Al-ekart. by: Mir Hashem Mohades.Tehran: Makaz Pajohesh Miras maktob Publications. ]in Persian[. Hamzehlo, M. 2002. Applied Arts in Soltanieh. Tehran: Makan Publications. ]in Persian[. Hamzavi, Y. Moazeni, F. 2013. Architectural Decorations in Tomb-chamber of Pir-e Baqran Monument and Its Hidden inscriptions. jornal of Danesh Maramt Va mirasfarhangi(10). 1-11. ]in Persian[. Golombek, L. 1985, Construction courses of The Historical complex of sheikh-ejam tomb, translate by: Bagher shirazi , jornal of Athar(10-11), 16-57. ]in Persian[. (2007 )The documentary report Analize Colors Part of the North Side drawings Gonbadkhaneh sheikh-ejam tomb, General office of cultural heritage in khorasan Razavi province. (No publishing). ]in Persian[. Jami, N. 1991. Nafahat-olons. by: Mahmod Abedi.Tehran, Etelaat Publications. ]in Persian[. Jafarifard, Z. 2015. shiite slogans on saljogh era till the beginning of Timurid era . jornal of Sieh shenasi(52), 35-52. ]in Persian[. Kafili, H. 1999. the presentation of the most beautiful door in the Astan-e Ghods Museum. jornal of khorasan pajohi. (1)] 16-9. in Persian[. Makinejad, M. 2006. Gereh Va karbandi.Tehran: Farhangestan honar Publications. ]in Persian[. Mojtabavi, H. 2010. Herat At the Timurid dynasty. Neyshabur Azad university. Marandiz published. ]in Persian[. Molavi, A. 1975. Jam season.Tehran: published by: Asaer-e melli Association. ]in Persian[. Nezam-olmolk. 1961. Seir-olmolok. By: Hubert Dark.Tehran: Bongah Tarjomeh Va Nashre Ketab Publications. ]in Persian[. Nohi, A. 2012. Survey of the pulpit motifs Use of it in wood Art. M.A Thesis. Art university in Esfahan. ]in Persian[. Rokn-oldoleh, 1976. Safarnameh. By: Mohamad Golbon. Tehran: sahar Publications. ]in Persian[. Sabermoghadam, F.2004. The mausoleum/Architecture of sheikh Ahmad-e jams”tomb, Mashhad: sonboleh pubhications. ]in Persian[. Sabermoghadam, F. Jam Heritage, A new look at the historical. complex of Sheikh Ahmed-ejam. No published) ]in Persian[. Sajestani, S. Sonan-e Abi Davood. Beyroot. Dar-olKetab Arabi Publications. ]in Persian[. Sattarzadeh, M. 2010. The Saljoghes. Tehran: samt Publications. ]in Persian[. Seyfi Heravi, S. 2002. Pirasteh Tarikhnameh Herat. By: Asef Fekrat. Tehran: Bonyad moghofat Afshar Publications. ]in Persian[. Shekofteh, A. 2013. The Most Signifiant Visual Characteristic In Stucco Decorations, Ilkhanid Architecture Of Iran. (2), 79-98.. Jornal of memary Irani. ]in Persian[. Shemlnizki, S. 2009. Architecture of Central Asia& Asia Minor. Translate by: Gheytasi. Tehran: Pajoheshkadeh Farhang va honare Islami Publications. ]in Persian[. Tarighi, M. 1996, calligraphy from the viewpoint of islamic mysticism. Jornal of Faslnameh Honar(31). 125-136. ]in Persian[. Wilber, D.1986. Islamic architecture of Iran, at the Ilkhanid period, translate by: Abdollah faryar, Tehran: Elmi Farhangi Publications. ]in Persian[. Writers. 2012. Islamic Architecture. Translate: Akram Gheytasi. Tehran: Soreh Mehr Publications. ]in Persian[. Yosuf Ahl, j. 1975. Faraed ghiasi . vol1. Tehran: Bonyad farhang Iran publications. ]in Persian[. Zaki, M. H. 1987. History of Iranian Industries after Islam. Translate by: Mohamad Hasan khalili. Tehran: Eghbal Publications. ]in Persian[. Zarei, A. laleh, H. 2016. A Study on the Role and Importance of Sheikh Ahmad-e Jami Mausoleum Complex in the Urban Development of the Historic City of Torbat-e Jam: From the Seljuk to the Late Pahlavi Period. Jornal of Pazhohesh-ha-ye bastanshenasi iran. 6(10 ). 173-192. ]in Persian[. Zarei, A. 2017. political and political evolutions , from the Saljugh period to qajar and its effects on urban dynamics and deterioration. Torbat jam. Vahdat university of Torbat jam. ]in Persian[. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 293 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 445 |
||