پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,996,764 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,669,600 |
کُنش انسان و محیط در دوران اسلامیِ دشت قروه، شمال‌غربی پهنۀ سنندج-سیرجان | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 6، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1400، صفحه 117-139 اصل مقاله (603.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.297419.142848 | ||
| نویسندگان | ||
| فرشته شریفی* 1؛ محمد ابراهیم زارعی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران. | ||
| 2استادگروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| دشت قروه در جنوب شرقی استان کردستان واقع شده است و از مناطق مرتفع زاگرس محسوب میشود. این دشت در نوار یا پهنۀ مورب سنندج-سیرجان قرار گرفته است. بارزترین ویژگی این دشت تفاوت در ساختار زمین شناسی و زیست-محیط شمال و جنوب آن است. همین عامل باعث شده توزیع سکونت گاه ها در این دو بخش کاملاً متفاوت باشد. دشت قروه در سال 1397 مورد بررسی و بازنگری باستان شناسی قرار گرفت. نتیجه این بررسی شناسایی 243 اثر است که حاکی از استقرار و استمرار انسان از دوره مس‌سنگی میانه تا حال حاضر بود که بیش از 100 محوطه برای نخستین بار شناسایی شدند. از این تعداد، محوطه های دوره اسلامی سهم بیشتری دارد. نوشتۀ حاضر بر پایۀ یافته های باستان شناسی مربوط به دوران اسلامی حاصل از این بررسی شکل‌گرفته که با سنجش متون تاریخی، عکس های ماهورهای و نقشه های Gis و زمین شناسی سعی در بازسازی منظر سکونت گاه های این دوران و نحوۀ کاربری اراضی مورد بحث قرار خواهد گرفت. در این پژوهش محوطه های شناسایی شدۀ دوران اسلامی در قالب سه دورۀ قرون اولیه، میانه و متأخر تقسیم بندی شده اند هدف از این پژوهش مطالعه ارتباط انسان با محیط در دوران اسلامی این منطقه است. از جمله پرسش هایی که در این پژوهش مطرح هستند عبارت‌اند از: چه عواملی باعث شکل گیری سکونتگاه های دوران اسلامی بوده است؟ الگوی استقرار محوطه های اسلامی در دشت قروه به چه صورت است؟ آیا دشت قروه در دوران اسلامی مرکزیت شهری داشته است؟ از جمله عواملی مانند منابع آب و زمین حاصلخیز، راه ها و معادن در شکل گیری زیستگاه های دشت قروه نقش بسیار قابل ملاحظه ای داشته است. زیستگاه های شمال دشت بیشتر به صورت خطی و بر تراس رودخانه ها شکل گرفته اند و در مقابل در جنوب دشت عواملی از جمله زمینه ای کشاورزی، مسیرهای ارتباطی و منابع آبی در شکل گیری این محوطه ها اهمیت بسزایی داشته است. به نظر می رسد نقش محوطه های بزرگ تر در ایجاد زیستگاه‌های کوچک و اقماری در بخش جنوبی –احتمالاً سیستم مکان مرکزی- بی‌تأثیر نبوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دشت قروه؛ دوران اسلامی؛ باستان شناسی منظر؛ شرایط زیست محیطی؛ متون تاریخی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Human and Environmental Interactions in the Archeology of the Islamic Period of Qorveh Plain, Northwest of Sanandaj-Sirjan Range | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fereshteh sharifi1؛ Mohammd Ebrahim Zarei2 | ||
| 1Ph. D. Candidate of Islamic Archaeology, University of Bu Ali Sina, Hamedan, Hamedan, Iran. | ||
| 2Professor Archaeology, Department of Archaeology, Bu Ali University Hammedan, Hammedan, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Qorveh plain is located in the southeast of Kurdistan province and it is considered as one of the highlands of Zagros. This plain is located in the Sanandaj-Sirjan Inclined zone. The most prominent feature of this plain is the difference in the geological structure and environment of its north and south. This factor has made the distribution of settlements in these two parts completely different. Qorveh plain was studied and archaeologically reviewed in 2018. The result of this survey is the identification of 243 sites that indicated the establishment and continuity of human habitation from the Middle Chalcolithic period Age to the present, in this survey, more than 100 sites were identified for the first time, of these, and the Islamic period has a larger share. The present study is based on the archaeological findings of the Islamic period resulting from this study and it is trying to reconstruct the settlements landscape of this period and land use by assessment of historical texts, Satellite imagery and Gis maps and geology. In this study, the identified sites of the Islamic period are divided into three periods: early, middle and late centuries. The aim of this study is to study human relation with the environment in the Islamic period of this region. Some of the questions in this study are: what factors caused the formation of settlements in the Islamic period? What is the settlement pattern of Islamic sites in Qorveh plain? Did Qorveh plain have an urban center in the Islamic period? Among the factors such as water resources and fertile land, roads and mines have played a significant role in the formation of settlement s in Qorveh plain. The north settlements at plain are mostly linear and formed on river terraces. On the other hand, in the south of the plain, factors such as agricultural lands, communication routes and water resources have been very important in the formation of these areas. It seems that role of larger sites in creating small, satellite habitats in the southern part - probably the Central place system - has not been ineffective | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qorveh plain, Islamic era, landscape archeology, environmental conditions, historical texts | ||
| مراجع | ||
|
ابن فقیه، احمد بن محمد، (1379)، البلدان، مصحح: محمدرضا حکیمی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ابن حوقل، (1366)، صورة الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، انتشارات امیرکبیر.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم، (1340)، مسالک و ممالیک، به اهتمام ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن بلخی، (1374)، فارسنامه بلخی، مصحح: منصور رستگار فسایی، شیراز، بنیاد فارسی شناسی.
الیاسوند، محمدابراهیم (1385)، بررسی باستانشناختی بخش سیلتان و خورخوره، کردستان، آرشیو میراث فرهنگی استان کردستان (منتشرنشده).
اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی، (1367)، مراة البلدان، مصحح: نوای عبدالحسین، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
بدلیسى، شرفالدین بن شمسالدین، (1377)، شرفنامه، مصحح: ولیامینوف، ولادیمیر، تهران، انتشارات اساطیر.
بارتلد، ویلهم، (1377)، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه همایون صنعتیزاده، تهران، انتشارات شرکت علمی و فرهنگی.
عالی، ابوالفضل، (1383)، گزارش فصل اول بررسی و شناسایی حوزه آبریز ابهررود، زنجان، آرشیو میراث فرهنگی استان زنجان (منتشرنشده).
عالی، ابوالفضل، (1385)، گزارش فصل دوم بررسی و شناسایی حوزه آبریز ابهررود، زنجان، آرشیو میراث فرهنگی استان زنجان (منتشرنشده).
ستوده، منوچهر، (1385) نام نامه ایلات و عشایر و طوایف، جلد 1، تهران، مرکز دائرة‌المعارف اسلامی.
قاجار، سلطان محمد میرزا، (1364)، سفرنامه سیفالدوله، تهران، نشر نی.
سنندجی، میرزا شکرالله، (1375)، تحفة ناصریه، تهران، انتشارات امیرکبیر.
شریفی، فرشته و محسن زینیوند، (الف1398)، بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان قروه، کردستان؛ آرشیو میراث فرهنگی استان کردستان (منتشرنشده).
شریفی، فرشته و محسن زینیوند، (ب1398)، شناسایی و بررسی باستانشناسی دشت قروه کردستان، مجموعه مقالات کوتاه هفدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، ص 741-736.
شیروانی، زینالعابدین بن اسکندر، (1374)، بستان السیاحه، تهران، نشر سنایی.
حیدریان، محمود، (1383)، گزارش فصل اول بررسی آثار باستانی شهرستان سنقر، کرمانشاه، مرکز اسناد ادارهُ کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشرنشده).
حیدریان، محمود، (1387)، گزارش فصل دوم بررسی آثار باستانی شهرستان سنقر، کرمانشاه: مرکز اسناد ادارهُ کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشرنشده).
جکسن، ویلیامز، (1357)، سفرنامه جکسُن، ترجمۀ منوچهر امیری و فریدون بدرهای، تهران، انتشارات خوارزمی.
بینام (گروه نویسندگان)، (1388)، سفرنامههای خطی فارسی، تهران: نشر اختران.
زارعی، محمدابراهیم؛ خاکسار، علی؛ ترجمۀ عباس؛ امینی، فرهاد؛ دینی، اعظم (1393)، بررسی و مطالعه سفالهای دوره ایلخانی به‌دست‌آمده از کاوشهای باستانشناسی ارزنفود، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 6، شمارۀ 2، صص. 90-73.
زارعی، محمدابراهیم، (1392)، آثار فرهنگی باستانی و تاریخی استان کردستان، همدان، انتشارات سبحان نور.
فسایی، حسن بن حسن، (1382)، فارسنامه ناصری، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
قزوینی، ذکریا بن محمد، (1373)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ میرزا جهانگیر قاجار، تهران، انتشارات امیرکبیر.
قزوینی، محمدطاهر وحید، (1329)، عباسنامه، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک، انتشارات داودی.
لسترنج، گای، (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مافی، فرزاد، بهنیا، علی و بهرامزاده، محمد (1388)، توصیف، طبقهبندی و گونهشناسی سفال دورۀ اشکانی شهرستان قروه (کردستان)، پیام باستانشناس، شمارۀ 12، ص. 104-85.
مردوخ، شیخ محمد، (1379)، تاریخ مردوخ، تهران، نشر کارنگ.
مستوفی، حمدالله، (1362)، نزهة القلوب، تهران، انتشارات دنیای کتاب.
محمدیفر، یعقوب و مترجم، عباس (1383)، گزارش بررسی و شناسایی شهرستان اسدآباد، مرکز اسناد اداره کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان (منتشرنشده).
محمودی، فرج اله، (1352)، جغرافیای ناحیهای قروه- بیجار- دیواندره، تهران، مؤسسۀ جغرافیا دانشگاه تهران.
نجفی، یدالله، (1369)، جغرافیای عمومی استان کردستان، تهران، انتشارات امیرکبیر.
نویدی، شیوا و میرزایی اکرم (1394)، رسوبشناسی و تعیین جهت جریانهای در رسوبهای مخروط افکنه (کواترنری) منطقه هشتگرد، فصلنامه کواترنری ایران، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 168-158.
وقایع‌نگار کردستانی، علی‌اکبر، (1381) حدیقه ناصریه، به کوشش محمد رئوف توکلی، تهران: انتشارات توکلی.
Aali, A., 2004. Report of the first chapter of the study and identification of Abharrud catchment area, Zanjan: Archive of cultural heritage of Zanjan province (unpublished) [in Persian]. Aali, A., 2006. Report of the second chapter of the study and identification of Abharrud catchment area, Zanjan: Archive of cultural heritage of Zanjan province (unpublished) [in Persian]. Alizadeh, K. & J. Ur., 2007. Formation and destruction of Pastoral irrigation landscapes on the Mughan steppe, North-Western Iran. Antiquity 81 (311): 148-160. Anonymous (Group of Writers), 2009. Persian Manuscripts, Tehran: Akhtaran Publishing. Badlisi, Sh., 1998. Sharafnameh, edited by Vilyaminov, Vladimir, Tehran: Asatir Publications [in Persian]. Barteld, W.,1998. Historical Geography of Iran, translated by Homayoun Sanatizadeh, Tehran: Scientific and Cultural Company Publications[in Persian]. Eliasvand, M., 2006. Archaeological Survey of Siltan and Khorkhore, Kurdistan: Archive of Cultural Heritage of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian]. Etemad-ol-Saltaneh, M., 1988. Marah Al-Baldan, Editor: Nawai Abdolhossein, Tehran: University of Tehran Press [in Persian]. Fasaei, H., 2003. Farsnameh Naseri, third edition, Tehran: Amirkabir[ in Persian]. Gramsch, A., 1996. Landscape archaeology: Of making and seeing. Journal of European archaeology. Vol. 4: 19-38. Heidarian, M., 2004. Report of the first chapter of the study of antiquities in the city of Songor, Kermanshah: Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Kermanshah Province (unpublished) [in Persian]. Heidarian, M., 2008. Report of the second chapter of the study of antiquities in the city of Songor, Kermanshah: Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Kermanshah Province (unpublished) [in Persian]. Ibn Balkhi, 1995, Balkhi Farsnameh, Editor: Mansour Rastegar Fasaei, Shiraz: Persian Studies Foundation [in Persian]. Ibn Faqih, Ahmad Ibn Mohammad, (2000), Al-Baldan, Editor: Mohammad Reza Hakimi, Tehran: Iranian Culture Foundation [in Persian]. Ibn Hawql, 1987, The face of the Earth, translated by Jafar Shaar, Tehran: Amir Kabir Publications [in Persian]. Istakhri, Abu Ishaq Ibrahim, 1961, Masalak and Mamalak, by Iraj Afshar, Tehran: Book Translation and Publishing Company[in Persian]. Jackson, W., 1978, Jackson's travelogue, translated by Manouchehr Amiri and Fereydoun Badrahai, Tehran: Kharazmi Publications [ in Persian]. Kouchoukos, N., 2003. Satellite images and Near Eastern landscapes. Near Eastern Archaeology 64: 80-91. Kuna, M., & D. Dreslerova, 2007. Landscape archaeology and community areas in the archaeology of Central Europe. Envisioning landscape: situations and standpoints in archaeology and heritage. In Hicks, D. McAtackney, L. Fairclough, G. and G. J. Fairclough. Left Coast Press. Chapter 7: 146-171. Kurdistan Chronicle, Ali Akbar, (2002) Hadigheh Nasirieh, by Mohammad Raouf Tavakoli, Tehran: Tavakoli Publications [in Persian]. Lestering, G., 1998, Historical Geography of the Eastern Caliphate, translated by Mahmoud Erfan, Tehran: Scientific and Cultural Publications [ in Persian]. Longing, S. H., 1925. Four Centuries of Modern Iraq. Oxford: Clarendon Press. MacPhillips, S. & Wordsworth, P. D. 1139. Landscapes of the Islamic World: Archaeology, History, and Ethnography. Philadelphia: University of Pennsylvania. Mafi, F., Behnia, A and M. Bahramzadeh, 2009, Description, classification and typology of Parthian pottery in Qorveh (Kurdistan), Archaeological Message, No. 12, p. 104-85 [ in Persian]. Mahmoudi, F., 1972, Geography of Qorveh-Bijar-Divandere districts, Tehran: Institute of Geography, University of Tehran [in Persian]. Mardukh, S. M., 2000, History of Mardukh, Tehran: Karang Publishing [ in Persian]. Mohammadifar, Y., 2004, Asadabad city survey and identification report, Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Hamadan Province (unpublished) [ in Persian]. Mostofi, H., 1362, Nozha al-Qulub, Tehran: Book World Publications [ in Persian]. Najafi, Y., 1990, General Geography of Kurdistan Province, Tehran: Amirkabir Publications [in Persian]. Navidi, S., and A. Mirzaei 2015, Sedimentology and determination of flow direction in alluvial fan (Quaternary) sediments of Hashtgerd region, Quaternary Quarterly of Iran, Volume 1, Number 2, pp. 168-158 [in Persian]. Panahipour, M., 2019. Land use and environment in a zone of uncertainty: A case of the Sasanian expansion in eastern Iraq-western Iran. British Institute of Persian Studies. IRAN Qajar, S. M. M., 1985, Travelogue of Saif al-Dawla, Tehran: Ney Publishing[in Persian]. Qazvini, M. V., 1950, Abbasnameh, edited by Ebrahim Dehgan, Arak: Davoodi Publications [ in Persian].. Qazvini, Z. M., 1994, The Works of the Country and the News of Worship, translated by Mirza Jahangir Qajar, Tehran: Amirkabir [ in Persian]. Roberts, N., Eastwood, W., Kuzucuoglu, C., Fiorentino, G., & Caracuta, V. 2011. Climatic, vegetation and cultural change in the eastern Mediterranean during the mid-Holocene environmental transition. The Holocene 21 (1): 147-162. Rosen, A., 2007. Civilizing climate: social responses to climate change in the ancient Near East. Lanham: Altamira Press. Sanandaji, M. S., 1996, Gift of Nasiriyah, Tehran: Amirkabir Publications [in Persian]. Sharifi, F and M. Zeinivand, 2019a, Archaeological study and identification of Qorveh city, Kurdistan; Kurdistan Province Cultural Heritage Archive (unpublished) [in Persian]. Sharifi, F and M. Zeinivand, 2019b, Identification and study of archeology in Qorveh plain of Kurdistan, collection of short articles of the 17th annual meeting of Iranian archeology, Cultural Heritage and Tourism Research Institute p. 736-741[in Persian]. Shirvani, Z. I., 1995, Bostan al-Siyaha, Tehran: Sanai Publishing. Sotoudeh, M., 2006. Names of tribes, nomads and tribes, Volume 1, Tehran: Islamic Encyclopedia Center [in Persian]. Ur, J. & K. Alizadeh., 2013. The Sasanian Colonization of the Mughan steppe, Ardebil Province, Northwestern Iran. Iranian Archaeology 4: 98-110. Ur, J. & T. Wilkinson., 2008. Settlement and economic landscapes of Tell Beydar and its hinterland. In Beydar Studies 1. Edited by M. Lebeau and A. Suleiman. Subartu XXI: 305-327. Wilkinson, T. J., 2003. Archaeological Landscapes of the Near East. Tucson: University of Arizona Press. Wilkinson, T. J., Rayne, L., & J. Jotheri, 2015. Hydraulic landscapes in Mesopotamia: the role of human niche construction. Water Hist 7: 397-418. Zarei, M. I., 2013, Ancient and historical cultural monuments of Kurdistan province, Hamedan: Sobhan Noor Publications[ in Persian]. Zarei, M. I., A. Khaksar., A., Motarjem., F. Amini., A. Dini, 2014. Study and study of pottery of the patriarchal period obtained from the archaeological excavations of Arzanfood, Archaeological Studies, Volume 6, Number 2, p. 90-73 [ in Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 216 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 227 |
||