پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,975,336 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,647,603 |
بررسی نظام آب‌رسانی دره گرمز بهبهان بر اساس مطالعات باستانشناسی | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1400، صفحه 43-68 اصل مقاله (2.89 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.284149.142736 | ||
| نویسنده | ||
| ابراهیم رایگانی* | ||
| استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران. | ||
| چکیده | ||
| گرمز از جمله محوطه های کمتر شناخته در جنوب غرب ایران به فاصله 13 کیلومتری جنوب شرقی از شهر بهبهان واقع شده است. دره های شرقی و دشت های غربی این اسکانگاه، جایگاه شکل گیری بخشی از سیستم آب‌رسانی محوطه های مهم پاییندست دشت زیدون و هندیجان در عصر ساسانی بوده اند. پژوهش پیشرو، سیستم آبیاری و آب‌رسانی به مناطق پاییندست دره گرمز را مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق شناخت ویژگی های محلی و جغرافیایی دره گرمز در کنار ضرورت های ایجاد چنین پروژهی آب‌رسانی در عصر ساسانی و تداوم توجه به آن در سده های نخست اسلامی است. پرسشی که این مقاله تلاش میکند تا به آن پاسخ دهد چنین مطرح شده است: انتقال مطمئن آب از بخش‌های بالایی رودخانه خیرآباد به نقاط فرودست چگونه و با چه اهدافی صورت گرفته است؟ ماهیت سازه های آبی به‌واسطه قرارگیری در مسیر سیلابها و همچنین بستر رودخانه ها، آسیبزا است؛ بنابراین ضرورت دارد تا پیش از نابودی کامل این سازههای هیدرولیکی؛ آنها را مستند نمود. نتیجه آنکه بهرهگیری از توان نیروهای بومی و احتمالاً مهندسین رومی در دره گرمز سیستم آبیاری و آب‌رسانی مبتنی بر بالا آوردن آب پشت سد یا بند را رقم زند که در نتیجه آن، انتقال آب از طریق کانال های کنده‌شده مشابه سیستم قنات در صخرههای آهکی مسیر سواحل رودخانه به نقاط پایین تر انتقال می یافت تا مناطق پایین دست را از آب سالم و شیرین بهره‌مند سازد و مانع از مهاجرت ساکنین به نقاط بالایی و توسعه تجارت و کشاورزی در نقاط جنوبی کوره ارجان گردد. پیشینه سیستم مذکور در مناطقی از جنوب غربی ایران از جمله کانال داریون در روزگار هخامنشی نیز ملاحظه گردید که احتمالاً تأییدی بر ایرانی بودن این سیستم آبیاری و آب‌رسانی به شمار میرود. توسعه این سیستم آب‌رسانی در عصر ساسانی به کمک متخصصین بومی و نیروی کار مجانی یا حداقل ارزان‌قیمت اسرای رومی به سرانجام رسید. این مقاله حاصل تلفیق داده های پژوهش میدانی با منابع استنادی است که به کمک روش تحلیل توصیف تاریخی ارائه شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آب‌رسانی؛ سیستم مشابه قنات؛ دره گرمز؛ دوره ساسانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigation of Water Supply System of Garmoz Valley at Behbahan State Based on Archaeological Studies | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ebrahim Raiygani | ||
| Assistant Professor, Department of archaeology, University of Neyshabur, Neyshabur, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Garmoz is one of the less well-known ancient sites in the southwest of Iran, located 13 kilometers south-east of Behbahan city. The eastern valleys and the western plains of this site were the mainstays of the formation of a part of the water supply system and irrigation of the important areas in Downstream areas of the Zidoun and the Hendijjan plains in the Sasanian era. The present study has investigated the irrigation and water supply system to the downstream areas of Gormoz Valley. The purpose of this study is to identify the local and geographical features of Garmoz Valley along with the necessity of creating such a water supply project in the Sassanid era and continuing to pay attention to it in the first centuries of Islam. The question that this paper tries to answer is as follows: How and with what goals was the safe transfer of water from the upper parts of the Khaiyrabad River to the lower points? The nature of aquatic structures is detrimental due to their location in the path of floods as well as riverbeds; It is therefore necessary before the complete destruction of these hydraulic structures; Documented them. The result is that the use of the power of indigenous forces and possibly Roman engineers in the valley of the Garmoz made the water-based water supply system and irrigation, which resulted in the transfer of water behind the dam or weir through channels similar to the Qanat system in the limestone rocks along the river banks to the points The lower was transferred to lower areas of safe and sweet water and prevented the migration of residents to high points and the development of trade and agriculture in the southern parts of Arajan's State. The history of this system was observed in areas of southwestern Iran, including the Daryoun Canal during the Achaemenid period, which is probably a confirmation of the Iranian nature of this irrigation and water supply system. The development of this water supply system in the Sassanid era was completed with the help of local experts and free labor, or at least the cost of Roman captives. This article is the result of combining field research data with citation sources that is presented using the historical descriptive analysis method | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Water supply system, similar system of Qanat, Garmoz Valley, Sassanid era | ||
| مراجع | ||
|
آزادی، احمد؛ قزلباش، ابراهیم و کوهیگیلوان، مجید (1397)، «نویافتههای منطقه منصورآباد بهبهان بر اساس بررسیهای باستانشناسی»، مطالعات باستانشناسی پارسه، شمارۀ 4، سال دوم، تابستان، 120-99.
آلتهایم، فرانتس و استیل، روت (1382)، تاریخ اقتصاد دولت ساسانی، ترجمۀ: هوشنگ صادقی، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن بلخی.(1343)، فارسنامه. به کوشش علینقی بهروزی، چاپ اول. شیراز: اتحادیه مطبوعاتی.
ابن خردادبه، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله ( 1889 م)، المسالک و الممالک. بیروت: دار صادر. افست لیدن.
ابنفقیه، احمد بن محمد بن اسحاق الهمذانى(1349)، البلدان /ترجمۀ مختصر، بىجا: بنیاد فرهنگ ایران.
احمدیان شالچی، نسرین (1389)، رودها؛ چشماندازهای جغرافیایی ایران 3، مشهد: آستان قدس رضوی.
اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل (1389)، «چشمانداز محیطی شهر ساسانی گندیشاپور و فنآوری تأمین، انتقال و توزیع آب در آن (بر پایه مطالعات باستانشناختی و منابع نوشتاری)»، پژوهشهای باستانشناسی مدرس، سال دوم، شمارۀ سوم، بهار و تابستان، 246-224.
اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل و مرتضایی، محمد (1389)، «کانال دست‌کند داریون»، اثر، شمارۀ 58، 22-6.
اصطخرى، ابواسحاق ابراهیم بن محمد الفارسى( 2004 )، مسالک الممالک، لیدن: دار صادر لیدن افست بیروت، چاپ اول.
اقتداری احمد( 1375)، خوزستان، کهگیلویه و ممسنی(جلد سوم از مجموعه آثار خوزستان)، تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی، چاپ اول.
بارتلد، ویلهلم( 1377 )، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ: همایون صنعتیزاده، تهران: موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول.
پاتس، تی. دنیل (1385)، باستانشناسی ایلام، ترجمۀ: زهرا باستی، تهران، سمت، چاپ اول.
پیگولوسکایا، ن (1377)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمۀ: عنایتالله رضا، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
تهامی، مرتضی (1389)، آبیاری و آب‌رسانی در ایران باستان، تهران: مؤسسه بعثت، چاپ اول.
خردمندنیک، مرضیه (1397)، بررسی جایگاه تنگ سَروَک بهمئی در مناسبات بین دولت اشکانی و حکومت محلی الیمائیان بر اساس مدارک باستانشناسی، پایاننامه کارشناسیارشد باستانشناسی به راهنمایی: ابراهیم رایگانی، دانشگاه نیشابور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، منتشرنشده.
جوکار قنواتی، رضا(1350)، شناسنامه بهبهان، اهواز: چاپخانه حافظ، چاپ اول.
حسینیفسایی،حسن(1382)، فارسنامه ناصری. تصحیح منصور رستگار فسایی، جلد دوم، چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
رایگانی، ابراهیم (1394)، بررسی اقتصاد کشاورزی منطقه ارجان در دوره ساسانی و سدههای نخست اسلامی بر اساس متون و دادههای باستانشناسی، رساله دکتری باستانشناسی، به راهنمایی: سیدمهدی موسوی کوهپر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، منتشرنشده.
رجبی، نوروز و جعفری، محمدجواد(1395)، تنگ سروک و یافتههای تازه باستانشناسی، تهران: هورموزد با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور.
رضا، عنایتالله، کورس، غلامرضا، امام شوشتری، سید محمدعلی و انتظامی، علیاکبر، (1350)، آب و فن آبیاری در ایران باستان، دانشگاه پهلوی.
شیبمان، کلاوس (1390)، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمۀی: کیکاوس جهانداری، تهران: نشر فرزانروز.
شیروانی، قادر؛ مهرآفرین، رضا و کردستانی، مریم (1394)، «گاهنگاری محوطه باستانی کنبینو (تل گوینه) بر اساس مطالعه سفالهای به‌دست‌آمده از بررسی روشمند»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، شمارۀ 9، دوره پنجم، پاییز و زمستان، 106-87.
عبدی، کامیار؛ عطایی، محمدتقی و زارع، شهرام( 1387 )، گزارش بررسی باستانشناسی شهرستان بهبهان، استان خوزستان(فصل دوم جلد اول تا پنجم)، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری خوزستان، منتشرنشده.
علیزاده، عباس (1369)، «اشغال خوزستان به دست الیمائیان: طرح یک نظر»، ترجمۀ: جعفر تالبلاغی، باستانشناسی و تاریخ، سال چهارم، شمارۀ اول، شهریور، 44-34.
علیزاده، عباس (1393)، مبانی نظری و عملی در باستانشناسی؛ با فصلهایی در زیستشناسی، تاریخ و معرفتشناسی، به کوشش: ناهید غفوری، تهران: ایران نگار، چاپ دوم.
عطایی، محمدتقی (1385)، «تنگ بلاغی نخجیرگاهی (؟) در دوره هخامنشی، پیام باستانشناس، سال دوم، شمارۀی 3، بهار و تابستان، 67-57.
فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران (1370)، بهبهان/ جلد 91، برگ: NH39-F، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
گائوبه، هانیس( 1359 )، ارجان و کهگیلویه(از فتح عرب تا پایان دوره صفویه)، ترجمۀ: سعید فرهودی، تهران: انجمن آثار و مفاخر ملی، چاپ اول، تهران.
گوبلو، هانری( 1389 )، قناتها، فنی برای دستیابی به آب، ترجمۀ ابوالحسن سروقد مقدم، و محمدحسین پاپلییزدی، مشهد، پاپلی، چاپ اول.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1382)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
محمدی ملایری، محمد ( 1375 )، تاریخ و فرهنگ ایرانی در دوران انتقال از عصر ساسانی به اسلامی، تهران، توس، چاپ اول.
مقدسى، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن‌التقاسیم فى معرفه الاقالیم، ترجمۀ، علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان، چاپ اول.
مقدم، عباس. یشمی، رامین. سلمانزاده، جواد. آقاجری، مجتبی، دباغ، مهرنوش، عبدی، مصطفی. عالیپور، مهدی، ملکی، علی‌محمد. والیزاده، زینب، عبدالوند، شهرام و ارکانی، اصغر (1393). «گزارشهای کاوش در محوطۀ چاه نفت و بررسی دورۀ محور در شمال خاوری شهر بهبهان»، سیزدهمین گردهمایی سالانه باستانشناسی ایران، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی. 291-287.
ناصرخسرو قبادیانى مروزى ( 1381 )، سفرنامه ناصرخسرو، تهران، زوار، چاپ هفتم.
ونکه، رابرت. جی (1381)، «غرب ایران در دوره پارت –ساسانی: تغییر شاهنشاهی»، در: باستانشناسی غرب ایران، ویراسته: فرانک هول، ترجمۀ، زهرا باستی، تهران، انتشارات سمت.
Abdi, K, Ataei, M.T and Zare, Sh. 2007. Archaeological Survey Report of Behbahan County, Khuzestan Province (season 2, Volumes 1 to 5), Archive of Khuzestan Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization, unpublished [in Persian]. Adams, R. MC. 1981. Heartland of cities. Surveys of Ancient Settlement and Land Use on the Central Floodplain to the Euphrates, Chicago/London. Adams, R. MC. 1965. Land behind Baghdad: A History of Settlement on the Diyala Plain; Chicago: university of Chicago press. Adams, R, MC. & Hansman, D. P. 1968. Archaeological Reconnaissance and Soundings in Jundī Shāhpūr. Ars Orientalis, 53-70. Ahmadian Shalchi, N. 2010. Rivers; Geographical Perspectives of Iran 3, Mashhad: Astan Quds Razavi. [in Persian]. Alizadeh, A. 1990. "Occupation of Khuzestan by the Alimayans: a plan", translated by Jafar Talbolaghi, Archeology and History, Fourth Year, First Issue, September, pp. 44-34. [in Persian]. Alizadeh, A. 2014. Theoretical and practical foundations in archeology; With chapters in biology, history, and epistemology, by Nahid Ghafouri, Tehran: IranNegar, second edition. [ in Persian]. Atai, M.T. 2006. "Tang Bolaghi hunting ground (?) In the Achaemenid period, Payam-e Bastanshenas, Second Year, No. 3, Spring and Summer, pp: 67-57. [in Persian]. Altheim, F & Stiehl, R. 2003. History of the Sassanid Economic, translated by Houshang Sadeghi, Tehran:Elmi va Farhangi Publication. [in Persian]. Azadi, A; Ghezelbash, E and Koohi Gilvan, M. 2018. "New findings of Mansourabad region of Behbahan based on archaeological studies", Parseh Archaeological Studies, No. 4, second year, summer, pp: 120-99. [in Persian]. Barthold, V. V. 1998. Historical Geography of Iran, translated by Homayoun Sanatizadeh, Tehran: Endowments of Dr. Mahmoud Afshar, first edition. [in Persian]. Bergner,K. 1937. Bericht über Unbekannte Achaemenidische Runinen in der Ebene von Persepolis, Archaeologische Mitteilungen aus Iran, Vol.8, pp.1-4. Bachmann W, Watzinger C, Wiegand TH. (1921) Petra. Wissenschaftliche Veroffentlichungen des Deutsch-Turkischen Denkmalschutzkommandos, Heft 3, Berlin. Dittmann, R. 1984. Eine Randebene des Zagros in der Frubzeit: Ergebnisse des Behbehan- Zuhreh Surveys. Berliner Beitrage zum Vorderen Orient Band 3, D. Reimer, Berlin. Forbes, R. J. 1954-55. Studies in ancient technology. 5. Brill Archive. Gaube, H. 1980. Arjan and Kohgiluyeh (from the Arab conquest to the end of the Safavid period), translated by Saeed Farhoudi, Tehran: Association of National Works and Honors, first edition, Tehran. [in Persian] Geographical Culture of the Settlements of the Islamic Republic of Iran (1991), Behbahan / Volume 91, Page: NH39-F, Tehran: Geographical Organization of the Armed Forces. [in Persian]. Goblot, H. 2010. Qanates, a technique for accessing water, translated by Abolhassan Sarvaghad Moghadam, and Mohammad Hossein Papoli Yazdi, Mashhad: Papli, first edition. [in Persian]. Hansman, J., 1978, Seleucia and the Three Douraks, Iran, vol. XVI, Pp.154-161. Hosseini Fasaei, H. 2003. Farsnameh Naseri. Edited by Mansour Rastegar Fasaei, the second volume, third edition. Tehran: Amirkabir. [in Persian]. Ibn Balkhi. 1964. Farsnameh. By Alinaghi Behroozi, first edition. Shiraz: Press Union. [in Persian]. Ibn Khordazbeh, A. Obaidullah ibn Abdullah. 1889. Al-Masalak and Al-Mamalak. Beirut: Dar Sadr. Offset Leiden. [in Persian]. Ibn al-Faqih, A. 1970. Al-Boldan / short translation, Iranian Culture Foundation. [in Persian]. Iqtedari, A. 1996. Khuzestan, Kohgiluyeh and Mamasani (third volume of the collection of works of Khuzestan), Tehran: Association of National Works and Honors, first edition. [in Persian]. Ismaili Jelodar, M. I. 2010. "Environmental landscape of Sassanid city of Gundi Shapur and technology of water supply, transmission and distribution in it (based on archaeological studies and written sources)", Modares Archaeological Research, Second Year, Third Issue, Spring and Summer, pp: 246-224. [in Persian]. Ismaili Jelodar, M. I and Mortezaei, M. 2010. "Darykand Daryoun Channel", Athar, No. 58, pp. 6-22. [in Persian]. Istakhri, A. 2004. Masalak al-Mamalak, Leiden: Dar Sader Leiden Offset Beirut, first edition. [in Persian]. Jokar Qanavati, R. 1971. Behbahan Identity, Ahvaz: Hafez Printing House, first edition. [in Persian]. Kheradmandnik, M. 2018. A Study of the Strict Status of Sarvak Bahmaei in the Relations between the Parthian Government and the Local Government of the Elimayans Based on Archaeological Evidence, Master Thesis in Archeology Supervised by: Ebrahim Raigani, Neishabour University, Faculty of Literature and Humanities. [in Persian]. Kirkby, M.J. 1977. Land and water resources of the Deh Luran and Khuzistan plains', Hole, F. ed., Studies in the Archaeological History of the Deh Luran Plain: The Excavation of Chagha Sefid, Ann Arbor: Memoirs of the Museum of Anthropology. Kuros, G. R & Labbaf Khaneiki, R. 2007. Water and Irrigation Techniques in Ancient Iran, Iranian National Committee on Irrigation and Drainage, Tehran. Masoudi, A. 2003. Moruj- Al- Zehab va Maaden- al Jouhar, translated by Abolghasem Payende, Tehran: Scientific and Cultural, seventh edition. [in Persian]. Mays, L. (Ed.). 2010. Ancient water technologies. Springer Science & Business Media. Maqdasi, A.1982. Ahsan al-Taqasim in the knowledge of the worlds, translated by Alinaghi Monzavi, Tehran: Co-authors and Translators Company, first edition. [in Persian]. Mohammadi Malayri, M. 1996. Iranian history and culture during the transition from Sassanid to the Islamic era, Tehran: Toos, first edition. [in Persian]. Moghaddam, A. Yashmi, R, Salmanzadeh, J., Aghajari, M. Dabbagh, M.,. Abdi, M., Alipour, M., Maleki, A.M., Wal Yazadeh, Z., Abdulvand, Sh., and Arkani, A. 2014. "Reports of Exploration in the Oil Well Site and Periodic Survey in the Northeast of Behbahan", 13th Annual Iranian Archaeological Conference, Tehran: Cultural Heritage Research Institute. Pp. 291-287. [in Persian]. Naser Khosrow Ghobadiani Marvzi. 2002. Naser Khosrow Travelogue, Tehran: Zavar, seventh edition. [in Persian]. Neely, J. A. 1974. Sassanian and early Islamic water-control and irrigation systems on the Deh Luran plain, Iran. Irrigation’s impact on society, 21-42. Nicol, M. 1970. Rescue Excavation near Dorūdzan, East and West, New Series, Vol.20, No.3, September, pp.245-284. Nissen, H.J., Redman. L. 1971. Preliminary Notes on an Archaeological Surface Survey in the Plain of Behbehan and Lower Zuhreh Valley.Bastanshenasi va Honar-e Iran, 6, pp: 48-50. Nöldeke, T. 1904. Beiträge zur semitischen Sprachwissenschaft. Walter de Gruyter. Piguluskaya, N. 1998. Cities of Iran in the Parthian and Sassanid Era, translated by Enayatollah Reza, Tehran: Elmi ava Farhangi publication, third edition. [in Persian]. Potts, T. D. 2006. Archeology of Elam, translated by Zahra Basti, Tehran, Samat, first edition. [in Persian]. Raigani, E. 2015. Agricultural Economics of Arjan Region in the Sassanid Period and the First Centuries of Islam Based on Historical text and Archaeological Data, Ph.D. Thesis in Archeology, Tarbiat Modares University, Faculty of Literature and Humanities, unpublished. [in Persian]. Rajabi, N and Jafari, M.J. 2016. Tang-e Sarvak and New Archaeological Finds, Tehran: Hormozd in collaboration with the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Research Institute. [in Persian]. Reza, E, Kors, G, Imam Shoushtari, S.M.A and Entezami, A.A. 1971. Irrigation technology in ancient Iran, Pahlavi University. [in Persian]. Schwaigert, W. 1989. Das Christentum in Hūzistān im Rahmen der frühen Kirchengeschichte Persiens bis zur Synode von Seleukeia-Ktesiphon im Jahre 410. na. Schippmann, K. 2011. Basics of Sassanid history, translated by Kikavous Jahandari, Tehran: Farzanrooz Publishing. [in Persian]. Selby, W. B. 1844. Account of the Ascent of the Karun and Dizful Rivers and the Ab-I Gargar Canal, to Shuster, Journal of the Royal Geographical Society of London, 14, 219-246. Shirvani, Q; Mehrafarin, R and Kurdistani, M. 2015. "Chronology of the ancient site of Kun Bino (Tel Guineh) based on the study of pottery obtained by the methodical study", Iranian Archaeological Research, No. 9, Volume 5, Fall and Winter, 106-87. [in Persian]. Stein, S.A. 1940. Old Routes of Western Iran: Narrative of an Archaeological Journey Carried out and Recorded, MacMillan and co., limited. St. Martin's Street, London. Sumner, w. 1986. Achaemenid Settlement in the Persepolis Plain, American Journal of Archaeology, Vol.90, No.1, pp.3-31. Tahami, M. 2010. Irrigation and Water Supply in Ancient Iran, Tehran: Besat Institute, First Edition. [in Persian]. Wenke, R. 1976. Imperial Investments and Agricultural Developments in Parthian and Sassanian Khuzestan: 150 B.C. to A.D. 640’, Mesopotamia, 10-11 (1975-1976), 99- 137. Wenke, R. 2002. "Western Iran in the Sassanid Parthian period: Imperial change", in Archeology of Western Iran, edited by Frank Hull, translated by Zahra Basti, Tehran: Samat Publications. [in Persian]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 295 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 313 |
||