تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,111,887 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,215,520 |
تبیین تمایز علم از وجود ذهنی بر اساس دیدگاه جوادی آملی | ||
فلسفه | ||
مقاله 6، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 35، اسفند 1399، صفحه 111-129 اصل مقاله (470.37 K) | ||
نوع مقاله: علمی -پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jop.2020.308481.1006542 | ||
نویسنده | ||
نرگس زرگر* | ||
دانشآموختۀ دکتری فلسفۀ تطبیقی دانشگاه پنجاب هند | ||
چکیده | ||
جستار حاضر در پی ارائۀ تبیین روشنی از تفکیک علم و وجود ذهنی، از منظر جوادی آملی، به منظور حل برخی مشکلات شناختشناسی مبتنی بر حکمت متعالیه است. یافتههای مقاله را میتوان چنین برشمرد: 1. ضمن اینکه علم همواره حضوری است، حصولیبودن علم مربوط به وجود ذهنی است. وجود ذهنی وجودی ظلّی دارد و در پرتو علم موجود میشود، چراکه حصول حقیقت علم افاضه است از سوی خداوند. علم و وجود ذهنی هر دو قیام صدوری به نفس دارند؛ 2. ماهیت معلوم بالذاتِ درجۀ اول، خودِ علم است؛ اما ماهیت معلوم بالذاتِ درجۀ دوم، ماهیت شیء معلوم و موجود به وجود ذهنی است؛ 3. هنگامی که نفس به آن مرتبه میرسد که نور علم در آن میتابد، نور قوی، همان وجود علم است و در پرتو آن نور، نفس یک علم ظلّی همراه با صورت ذهنی، متناسب با ماهیت شیء خارجی در ذهن صادر میکند؛ 4. حصول علم حصولی مبتنی بر علم حضوری است؛ نفس در این هنگام با دو دشواری مواجه است: نخست، توان نفسانی انسان (که به تناسب آن)، نور علم به چه درجهای از قوّت به او افاضه شده است؛ دوم، ضرورت تبدیل علم حضوری خویش از موجود خارجی به علم حصولی؛ 5. پس، احتمال خطا در علم حصولی، برخلاف علم حضوری، وجود دارد؛ از اینرو، فاعل شناسا ادعای قطع و جزم بیاساس ندارد. | ||
کلیدواژهها | ||
علم؛ وجود ذهنی؛ صورت ذهنی؛ معلوم بالذات درجۀ اول؛ معلوم بالذات درجۀ دوم؛ احتمال خطا | ||
مراجع | ||
جوادی آملی، عبدالله (1378)، معرفتشناسی در قرآن، قم، اسراء. ـــــــــــــــ (1386)، منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، قم، اسراء. ـــــــــــــــ (1393)، رحیق مختوم؛ شرح حکمت متعالیه، ج4، قم، اسراء. ـــــــــــــــ (1395)، رحیق مختوم؛ شرح حکمت متعالیه، ج17، قم، اسراء. ـــــــــــــــ (1396)، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، ج 18، 19 و 20، قم، اسراء. جوارشکیان، عباس (1396)، «معضلات معرفتشناختی الگوی ماهوی علم در حکمت متعالیه»، جستارهایی در فلسفه و کلام، پاییز و زمستان، ش 99، ص 57-82. حاجحسینی، مرتضی (1380)، «ابتکارات صدرالمتألهین و برخی فیلسوفان متأخر در حل معمای شناخت»، پژوهشهای فلسفی- کلامی، پاییز و زمستان، ش 9 و 10، ص 3-18. ـــــــــــــــ (1383)، «بررسی و تحلیل نظریۀ مطابقت صدق در فلسفۀ اسلامی»، نامۀ مفید، ش41، ص 109ـ122. سعیدیمهر، محمد (1393)، «وجود ذهنی و حقیقت علم؛ تفسیری تجزیهگرا از دیدگاه ملاصدرا »، حکمت صدرایی، پاییز و زمستان، ش اول، ص 109-123. شجاری، مرتضی (1387)، «تفاوت علم و وجود ذهنی در معرفت شناسی ملاصدرا و بررسی نتایج آن»، آینة معرفت، بهار، ص 1-26. شیروانی، علی (1380)، «معرفتشناسی و حکمت متعالیه»، خردنامۀ صدرا، ش24، ص27-33. ملاصدرا (1981 م)،الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، الطبعة الثالثة، ج3، بیروت، داراحیاء التراث العربی. مصباحالشریعه (1400ق)، منسوب به جعفربن محمدالصادق (علیه السلام)، بیروت، أعلمی. یزدانی، محمد، اعظم قاسمی و غلامرضا زکیانی (1398)، «نقد تمایز علم از وجود ذهنی در معرفتشناسی صدرایی»، جاویدان خرد، بهار و تابستان، ش35، ص187-211. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 534 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 421 |