پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,971,543 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,642,891 |
تحلیل جامعه‌شناختی توسعه و نابرابری در ایران | ||
| مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق) | ||
| دوره 27، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 315-338 اصل مقاله (585.9 K) | ||
| نوع مقاله: علمی وپزوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsr.2020.78519 | ||
| نویسندگان | ||
| ریحانه تمیزی فر1؛ مصطفی ازکیا* 2؛ منصور وثوقی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری جامعهشناسی توسعه اقتصادی، اجتماعی، واحد علوم تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی | ||
| 2استاد جامعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات تهران ، ایران | ||
| 3استاد جامعهشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد علوم و تحقیقات تهران | ||
| چکیده | ||
| برابری و عدالت در برخورداری از دستاوردهای توسعه در پهنۀ جغرافیایی مشخص یکی از موضوعات مهم در مطالعات توسعه به شمار می‌رود که بر سیاستگذاری توسعه کشورها اثرگذار است. مقالۀ حاضر به تعیین جایگاه و رتبه‌بندی توسعه‌یافتگی استان‌های ایران و شناخت الگوی حاکم بر توسعه‌یافتگی کشور می‌پردازد. با توجه به بررسی ادبیات موجود در زمینه شاخص‌های توسعه، پنج بعد اصلی برای ارزیابی توسعۀ استان‌ها شامل اقتصادی و زیربنایی (10 شاخص)، آموزش (4 شاخص)، جمعیتی (5 شاخص) و بهداشتی-درمانی (11 شاخص)، فرهنگی و ارتباطات (6 شاخص) انتخاب و داده‌های مربوط به آنها از سرشماری 1395 به صورت مقطعی برای 31 استان کشور به عنوان جامعه آماری به‌دست آمده است. در این مقاله رتبه‌بندی استان‌ها با استفاده از روش تاپسیس و تحلیل ثانویه انجام و برای طبقه‌بندی استان‌ها از روش خوشه‌بندی سلسله مراتبی و ابزار SPSS استفاده شده است. همچنین با الگوی مرکز-پیرامون تفاوت بین استان‌های مرزی با غیرمرزی تحلیل شده است. یافته‌ها بیانگر این است که استان‌های سمنان، یزد و تهران در بالاترین درجۀ توسعه‌یافتگی قرار دارد و استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و کرمان در پایین‌ترین ردۀ توسعه‌یافتگی قرار دارند. همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در سال 1395 الگوی مرکز-پیرامون بر توسعه‌یافتگی استان‌های کشور حاکم بوده است. علاوه بر این، نشان می‌دهد که استان‌های توسعه‌یافته‌تر نابرابری درون‌استانی بیشتری در شاخص‌های مختلف توسعه داشته‌اند که بیانگر تجمیع امکانات در مراکز استان‌ها است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| وسعه‌یافتگی؛ تاپسیس؛ خوشه‌بندی سلسله‌مراتبی؛ شاخص‌های توسعه؛ الگوی توسعه مرکز-پیرامون | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Sociological analysis of development and inequality in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| reyhaneh tamizifar1؛ mostafa azkia2؛ mansor vosoghi3 | ||
| 2Professor of Sociology and Faculty Member of Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Equality and justice are important issues in the development process which affect the countries development policies. This paper tries to determine the position and development rank of the Iranian provinces and the development pattern of the country. According to the literature of development indicators, five main indexes were considered for assessing the development of provinces including economy and infrastructure (10 indicators), education (4 indicators), demographic (5 indicators), health (11 indicators), culture, and communication (6 indicators) dimensions. The data were obtained from the National Population and Housing Census 2016 in a cross-sectional format for 31 provinces. In this paper, the ranking of the provinces has been calculated using the TOPSIS method and secondary analysis. Hierarchical clustering used to classify the provinces. The findings show that Semnan, Yazd, and Tehran provinces in comparison with other provinces are at the highest level of development, and the provinces of Sistan and Baluchistan, West Azerbaijan, and Kerman are at the lowest level of development ranking. Besides, the results of this research show that the Core-Periphery model is dominant in the development of the provinces of the country. Moreover, according to the finding of the paper, there is more inequality inside the more developed provinces that indicate the centralization of the facilities in the capital of the provinces. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Development, TOPSIS, Hierarchical Clustering, Development Indicators, Core-Periphery Model | ||
| مراجع | ||
|
- ابراهیم‌زاده، عیسی؛ موسوی، میرنجف؛ کاظمی‌زاد، شمس الله (1391) تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران، فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، شماره پیاپی 25، سال هشتم، شماره 1، صص 214-235. - آرمن، سیدعزیز؛ کفیلی، وحید؛ فرازمند، حسن؛ ملتفت، حسین (1396) اثر جرم بر همگرائی توسعه: کاربرد اقتصادسنجی فضایی، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، سال 11، شماره 2 (پیاپی 38)، صص 85 تا 109. - احمدی، حسن؛ ولایی‌گری، اکبر؛ زالی، نادر؛ زمانی‌پور، مسعود (1396) تحلیل شکاف بین شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی در طی مسیر توسعه از سال 1375-1390، نشریه فضای جغرافیایی، دوره ۱۷، شماره ۵۹، صص 253-229. - اسلامی، سیف‌الله (1391) تعیین و محاسبه درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور طی دو مقطع (1375-1385)، مجله اقتصادی ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 1، صص 41-68. - پوراصغر سنگاچین، فرزام؛ صالحی، اسماعیل؛ دیناروندی، مرتضی (1391) سنجش سطح توسعه‌یافتگی استان‌های کشور ایران با رویکرد تحلیل عاملی، مجله آمایش سرزمین، دوره 4، شماره 2، صص 5-26. - تقوایی، مسعود؛ بهاری، عیسی (1391) سطح‌بندی و سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان مازندران با استفاده از مدل تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، زمستان 1391، دوره 23، شماره 4، صص 15-38. - حاتمی‌نژاد، حسین؛ ابوبکری، طاهر؛ احمدی، افسانه؛ نایب‌زاده، فرشته (1390) سنجش درجه توسعه یافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران (مطالعه موردی: شمال غرب کشور، شهرستان‌های جنوبی استان آذربایجان غربی)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، پاییز 1390، دوره 2، شماره 6، صص 1-18. - رضوانی، محمدرضا (1381) سنجش درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور با استفاده از تحلیل تاکسونومی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تهران، تابستان و پاییز 1381، دوره 50-51، شماره 162-163، صص 459- 474. - ریاحی وفا، عباس؛ هدایتی، محمدرضا (1385) رتبه‌بندی و اولویت‌دهی روستاهای استان تهران جهت تبدیل دفاتر پستی روستایی به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات با هدف توسعه روستایی و با استفاده از روش طبقه‌بندی تاکسونومی عددی، مجله روستا و توسعه، دوره 9، شماره 4، صص 1-36. - زبردست، اسفندیار؛ حق روستا، سمیه (1394) تحلیل تطبیقی نابرابری‌های منطقه‌ای بین استان‌های همجوار بررسی موردی: استان‌های همدان و مرکزی، فصلنامه معماری و شهرسازی، دوره 8، شماره 15، صص 113-138. - زیاری، کرامتالله؛ عشق‌آبادی، فرشید؛ فتحی، حمید (1389) چالش‌های ژئوپلیتیکی توسعه نامتوازن نواحی ایران در مقطع زمانی 1385-1375، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره اول، صص 207-181 - زیاری، کرامتالله؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ بقال صالح‌پور، لیلا (1389) سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی به روش (HDI)، فصلنامه مدیریت بهرهوری (فراسوی مدیریت)، بهار 1389، دوره 3، شماره 12، صص 75-95. - زیاری، کرامتالله (1381) شناسایی سطوح توسعه در مناطق ایران، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تهران. دوره 50-51، شماره 162-163 صص 347 - 362. - زیاری، کرامتالله (1379) سنجش درجه توسعه‌یافتگی فرهنگی استان‌های ایران، نامه علوم اجتماعی، پاییز و زمستان 1379، دوره 8، شماره پیاپی 16، صص 91-104. - زیاری، کرامت الله؛ محمدی، اکبر؛ عطار، خلیل (1390) بررسی درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های کشور و رابطه آن با نرخ شهرنشینی، مجله برنامه‌ریزی فضایی، سال اول، شماره 3، صص 1 -14. - سرور، رحیم؛ خلیجی، محمد (1394) سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کهکیلویه و بویراحمد. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، تابستان 1394، شماره 21، صص 89-102. - ضرابی، اصغر؛ شاهی‌وندی، احمد (1389) تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعه اقتصادی در استان‌های ایران. مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 38. صص 17 - 32. - طالشی، مصطفی؛ صالحیفرد، محمد (1389) سنجش نظام توسعه سکونتگاه‌های روستایی با رویکرد تلفیقی الگوهای سنجش مکانی تاکسونومی و تحلیل عاملی، فصلنامه علمی و پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره 8، شماره 27، صص 93-67. - طحاری مهرجردی، محمدحسین؛ بابایی میبدی، حمید؛ مروتی شریف‌آبادی، علی (1391) رتبه‌بندی استان‌های کشور جمهوری اسلامی ایران از لحاظ دسترسی به شاخص‌های بخش بهداشت و درمان، مجله مدیریت اطلاعات سلامت، مرداد و شهریور، دوره 9، شماره 3، صص 356-369. - علوی، سیدعلی؛ غراوی، محمد؛ فیضی، سلمان؛ ابراهیمی، مجتبی (1391) تحلیل نابرابری منطقه‌ای با رویکرد عدالت اجتماعی (مطالعه موردی استان گلستان)، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال سوم، شماره 1، شماره پیاپی 5، صص 89-104. - فتح اللهی، جمال؛ کفیلی، وحید؛ تقی‌زادگان، علیرضا (1396) شکاف توسعه استان‌های ایران، دو فصلنامه علمی-تخصصی پژوهش‌های اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، بهار و تابستان، سال ششم، شماره اول، صص 99-118. - مرکز آمار ایران (1394)، سالنامه آماری کشور. - مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عومی نفوس و مسکن. - شبیری، سیدنیما؛ معززی مهرطهران، امیرمحمد؛ مسعود، محمد (1390) تعیین درجه توسعه‌نیافتگی شهرستان‌های استان اصفهان با تکنیک تاکسونومی عددی، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای. دوره 2، شماره 8، صص 39 – 54. - مومنی، مهدی؛ ساجد، علی (1393) تحلیل توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی، دوازدهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران با محوریت آمایش سرزمین، الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، تهران. - ندروین پیترز، جان (1394) نظریة توسعه؛ فرهنگ، اقتصاد، جامعه، ترجمة انور محمدی، تهران، نشر گل‌آذین.
- Bhatia, V. K., & Rai, S. C. (2004) Evaluation of socio-economic development in small areas. Indian Society of Agricultural Statistics, IASRI Campus, Library Avenue, Pusa, New Delhi, 110, 012.
- Binswanger, H. P., (2001) Income distribution effect of technical change: some analytical issues. South East Asian Economic Review, Vol.1, No. 3, PP. 179-218.
- Clark, David (2009) Urban World Global City, London: Routledge.
- Diaz-Chavez, R. (2003) Sustainable Development Indicators for Peri-Urban Areas. A Case Study of Mexico City. PhD Thesis. EIA Unit IBS. University of Wales Aberystwyth: UK.
- Diaz-Chavez, R.A (2006) Measuring sustainability in peri-urban areas. In D. McGregor, D. Simon, & D Thompson (Eds.), The Peri-Urban Interface in Developing Areas: approaches to sustainable natural and human resource use.London: Earthscan.
- Flora, Cornelia Butler and Jan L. Flora (2007) the Sociology of Development, in Clifton D. Bryant and Dennis L. Peck (eds.), 21st Century Sociology: A Reference Handbook, London, Sage, 496-506
- GBEP. (2011) The Global Bioenergy Partnership Sustainability Indicators for Bioenergy First edn. Rome.
- Harrison, R (2005) Learning and development. UK: CIPD publishing.
- OECD. (2000) OECD Social indicators. Proposed framework and structure. In OECD (Ed.), Towards Sustainable Development. Indicators to measure progress. Rome Conference. paris: OECD.
- Repot of Human Development for everyone (2016)
- Siniscalo, D. (2000) Chair’s conclusions. in proceedings of OECD. Rome conference towards sustainable development indicators to measure progress. Rome: OECD.
- Todaro, Michael P. and Stephen C. Smith (2011) Economic Development. Pearson Press. United States of America.
- Tsai, Y. H. (2005) Quantifying urban form: compactness versus' sprawl' Urban studies, 42(1): 141-161.
- UN. (2007) Indicators of sustainable development: Guidelines and methodologies. United Nations 3.ed. ISBN 978-92-1-104577-2. December. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 600 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 502 |
||