![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,699,222 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,932,891 |
تأثیر ابنقولویه بر انتقال حدیث قم به بغداد (با تکیه بر الرجال نجاشی و الفهرست طوسی) | ||
پژوهش های قرآن و حدیث | ||
دوره 53، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 95-116 اصل مقاله (327.78 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2020.295762.669453 | ||
نویسندگان | ||
اعظم فرجامی* 1؛ انسیه عسگری2 | ||
1استادیار گروه الهیات، دانشگاه رازی | ||
2استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه (س) | ||
چکیده | ||
ابنقولویه از محدثان قمی در سدۀ چهارم بوده که سالهای پایانی عمر خود را در بغداد سپری کرده است و محدثان و عالمان بزرگی همچون غضائری و شیخ مفید از او بهره بردهاند؛ اما اکنون از آثار و آراء وی نشان کمی در دست است. میزان تأثیرگذاری ابنقولویه بر حدیث بغداد را میتوان در دو کتاب رجالی فهرستنگاری شیعه، الرجال نجاشی و الفهرست طوسی نشان داد. پنجاه و دو راوی صاحب کتاب در این دو منبع، به واسطۀ ابنقولویه معرفی و طریق داده شدهاند که چهل راوی را تنها ابنقولویه در الرجال نجاشی نقل کرده است. برخی از آنها مانند احادیث سعد بن عبدالله اشعری، الرجال کشی و کتابهای فقهی ابنابیعقیل مهمترین متون منتقل شده توسط ابنقولویه به منابع حدیثی بغداد در سدۀ چهارم بوده است. بهرغم بهرۀ فراوان نجاشی، شیخ طوسی از طرق و اسناد ابنقولویه یاد نکرده و حتی در موارد مشابه، طرق ضعیفی مانند طرق ابنبُطَّه را جایگزین وی کرده است. توجه به سفرهای ابنقولویه نشان میدهد، او بیش از همه، کتابهای محدثان قم و ری، و سپس دیگر حوزههای حدیثی ایران مانند خراسان و سمرقند را به بغداد آورده است. همچنین، سفر ابنقولویه به مصر و دیگر شهرهای عراق، سبب بازگرداندن اسناد و دفاتر کهن محدثان کوفی به بغداد شده است. آراء خاص و مشخص ابنقولویه در پس آراء شاگردان بزرگ و نسلهای بعدی مانند شیخ مفید و شیخ طوسی، حل و محو شده است؛ اما تأثیر او در انتقال حدیث قم به بغداد قابل اغماض و چشمپوشی نیست. | ||
کلیدواژهها | ||
ابنقولویه؛ تاریخ حدیث؛ الرجال نجاشی؛ حوزههای حدیثی؛ محدثان قمی | ||
مراجع | ||
[1]. ابنشاذان، محمد بن احمد قمی (1407). مئه منقبه. محقق: محمد باقر موحد ابطحی، قم، مدرسه الإمام المهدی (ع) بالحوزه العلمیه. [2]. ابنشهر آشوب، ابوعبدالله محمد بن علی (؟). معالم العلماء. چاپ دوم، نجف، مطبعه الحیدریه. [3]. ابنطاووس، علی بن موسی (1414). اقبال الاعمال. محقق: جواد قیومی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی. [4]. ابنغضائری، احمد بن حسین (1364). الرجال. محقق: محمدرضا حسینی، قم، دار الحدیث. [5]. ابنقولویه، ابوالقاسم جعفر بن محمد (1417). کامل الزیارات. محقق: جواد قیومی، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی. [6]. ابنندیم، محمد بن اسحاق (1350). الفهرست. محقق: رضا تجدد، تهران، (؟). [7]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر محمدتقی سبحانی (1396). جستارهایی در مدرسۀ کلامی کوفه. قم، دارالحدیث. [8]. خطیب بغدادی، احمد بن علی (1997). تاریخ بغداد. محقق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه. [9]. سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمد (1408). الانساب. محقق: عبدالله عمر بارودی، بیروت، دارالجنان. [10]. شفیعی، سعید (1389ش). مکتب حدیثی شیعه در کوفه (تا پایان قرن سوم هجری). قم، دارالحدیث. [11]. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1408). الرعایه فی علم الدرایه. محقق: عبدالحسین محمد علی بقال، قم، کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی. [12]. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1415). الرجال. محقق: جواد قیومی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین. [13]. ــــــــــــــــ (1422). الفهرست. محقق: جواد قیومی، چاپ دوم، قم، نشرالفقاهه. [14]. ــــــــــــــــ (1363). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. محقق: سید حسن خرسان، مصحح: محمد آخوندی، چاپ چهارم، قم، دارالکتب الاسلامیه. [15]. ــــــــــــــــ (1365). تهذیب الاحکام. محقق: حسن خرسان، مصحح: محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه. [16]. غلامعلی، مهدی (1392ش). تاریخ حدیث شیعه در ماوراءالنهر و بلخ. قم، دارالحدیث. [17]. فرجامی، اعظم (1394). زیدیه و حدیث امامیه. قم، دارالحدیث. [18]. کراجکی، ابوالفتح محمد بن علی (1369). کنزالفوائد. قم، مکتبه المصطفوی. [19]. کشی، محمد بن عمرو بن عبدالعزیز (1404). الرجال. محقق: مهدی رجائی، قم، مؤسسۀ آل البیت (ع). [20]. محدث نوری، حسین بن محمدتقی (1415). خاتمه المستدرک. قم، مؤسسۀ آل البیت (ع). [21]. نجاشی، احمد بن علی (1424). الرجال. محقق: موسی شبیری زنجانی، چاپ هفتم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین. [22]. نویسندۀ مجهول ز 372ق (1362). حدود العالم من المشرق الی المغرب. محقق: منوچهر ستوده، تهران، کتابخانۀ طهوری. [23]. نیومن، اندور جی (1386ش). دورۀ شکلگیری تشیع دوازده امامی؛ گفتمان حدیثی میان قم و بغداد. ترجمه و نقد: مؤسسۀ شیعه شناسی، قم، شیعه شناسی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 470 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 435 |