پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,978,033 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,649,924 |
بررسی روند تکامل و نقش موربنویسی در صفحه‌آراییِ نسخ‌خطی از سده چهارم تا نهم هجری | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 7، دوره 24، شماره 3، مهر 1398، صفحه 65-76 اصل مقاله (19.41 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2018.260969.665975 | ||
| نویسندگان | ||
| سعید خودداری نایینی1؛ الهام اکبری* 2 | ||
| 1گروه هنر اسلامی،دانشکده حفلظت و مرمت،دانشگاه هنر تهران,تهران،ایران | ||
| 2گروه هنر اسلامی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر تهران،تهران،ایران | ||
| چکیده | ||
| مطالعه بر روی نسخههای خطی نشان میدهد یکی از عواملی که باعث گردیده تا شیوهی تازه‌ای از نگارش و به دنبال آن چینش‌های مختلف و متنوعی از خطوط و تزیینات در صفحات یک نسخه شکل بگیرد، موربنویسی است. اما مطالعاتی که سیر تحول و تکامل این شیوۀ نگارش را نشان دهد، تا کنون انجام نشده است. نگارندگان در این پژوهش برای یافتن پاسخی به این پرسشها که: موربنویسی از چه زمانی و درکدام نسخه‌ها آغاز شد؟ چگونه به عنصری برای صفحه آرایی تبدیل شد؟ و چگونه بر دیگر عوامل تزیینی صفحه تاثیر گذاشت؟، نسخه‌هایی با موضوعات مختلف و پیش از سده نهم را در کتابخانه‌های داخل و خارج از کشور به روش تحلیلی- توصیفی مورد مطالعه قرار داده‌اند. در نتیجهی این پژوهش، قدیم‌ترین موربنویسی متعلق به نسخههای علمیِ سده چهارم شناخته شده‌است، همچنین موربنویسی در صفحه‌آرایی، موجب ایجاد تنوع در نحوۀ چینش سطور در جهت ممانعت از یکنواختی صفحات و استفاده بهینه از تمامی فضای پیرامونی یک صفحه گردیده‌است و علاوه بر آنها، موربنویسی عاملی شده‌است برای اضافه شدن عناصر جدیدی همچون سرلوح مورب و لچکی‌ها به آرایه‌های تزیینی یک نسخه. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نسخه های خطی اسلامی؛ مورب نویسی؛ صفحه آرایی؛ سده چهارم تا نهم قمری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A study on diagonal writing in Islamic manuscript layout from 11th -15th centuries | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Saeed Khoddari naeeni1؛ Elham Akbari2 | ||
| 1Islamic Art Department with orientation in painting, Faculty of Protection and Repair, Art University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| 2Islamic Art Department with orientation in painting, Faculty of Protection and Repair, Art University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Studying Islamic manuscripts and different art, which enriched them as masterpieces show that different factors and elements are employed to obtain artistic vision and composition. Calligraphers, painters and illuminators works of art are unified in a pleasant and beautiful appearance. The Islamic manuscripts are written in different types of scripts, languages but almost all of them are written in Arabic alphabet, which is written from right to left. A ruler called Mastar is used to adjusting text rows in the pages. However, sometime the text is written diagonal. One of the factors, which caused to develop a new form of writing and as its consequence, a new form of combination in calligraphy and painting in Persian manuscripts, which is writing texts diagonally. Writing diagonally started at first in the scientific manuscripts and it developed in the 9th century while Nastaliq script selected for writing artistic manuscripts. Then in Safavid (1501-1721 A.D) and Qajar (1796-1925 A.D), periods writing texts diagonally became more complicated somewhere it is heard to read the text. Writing text diagonal resulted in a variety in page layout and also it resulted in using all the page space for writing. Writing text diagonally in Islamic manuscripts at first was appeared in scientific manuscripts. In Addition, some necessaries such as lack of enough space for writing, comments, corrections or translations caused to write text diagonally. Writing diagonally at first was appeared inevitable but Muslim artist used it as a decorative element in the page layout. The diagonal texts in first poetry books are special words, which separate prose text from poems. In scientific manuscripts, the words, which were written in the tables, were diagonal due to the length of the words and limited spaces for writing. Writing diagonally then appeared in the last part of text, in the end of manuscripts or before a painting or illumination in the manuscripts. The oldest manuscripts which have diagonal writing in the text is a work of Saadi belongs to 721 Hijri .Writing texts diagonally then was extended to margins and made a different type of layout. This enable copyist to write different works in a codex, but also it created a diagonal illumination: Diagonal Tazhib, on top of diagonal text, which became a usual ornament in Shiraz manuscripts .The oldest manuscript which have some complete works in margins, which are written diagonally, is a collected work from 754-756 Hijri. Making texts diagonal are often seen in literary texts and became a main factor in manuscript layout .There is not a study on the origin of diagonal writing and its improvement. The authors here try to find the early manuscripts with diagonal writing, how it became a decorative factor and how it influenced other elements in manuscript decoration. Diagonal writing both as artistic calligraphy or usual handwritings are studied here .Some early manuscripts studied and the oldest diagonal writing were identified from 10th century, which appeared in scientific manuscripts before literary works. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Islamic manuscripts, diagonal writing, layout, 11th-15th centuries | ||
| مراجع | ||
|
-منابع چاپی افشار، ایرج (1389)، سطربندی گشاده و کوتاه در نسخه، نامه بهارستان، سال یازدهم، شماره ی 16، صص44- 37. اورستّی، پائولا (85- 1384)، نسخههای خطی اسلامی: ویژگیهای مادی و گونه شناختی، ترجمۀ شیرین بنی احمد، نامه بهارستان، سال ششم، شماره ی اول-دوم، صص70-35. ابن جماعه (1950)، تذکره السامع و المتکلم فی ادب العالم و المتعلم، الناشر: دارالبشائر الاسلامیه. ابن الصلاح، عثمان بن عبدالرحمن الشهروزی تقی الدین (1986)، معرفه انواع علوم الحدیث، تحقیق نورالدین عتر، دار الفکر، دمشق. ابن مسحل (1961)، کتاب النوادر، تحقیق عزه حسین، الجز الاول، الناشر مجمع اللغه العربیه، دمشق. اتینگهاوزن، ریچارد و گرابر، الگ (1394)، هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، نشر سمت، تهران. بنیاد دائره المعارف اسلامی (1375)، دانشنامه جهان اسلام جلد1، انتشارات بنیاد دائره المعارف اسلامی، تهران. حسینی، سید محمدتقی (1394)، فهرست دستنویس های فارسی در کتابخانه راغب پاشا (استانبول – ترکیه)، نشر مجمع ذخایر اسلامی، قم. حسینی، سید محمدتقی (1393)، فهرست دستنویس های فارسی در کتابخانه قاضی زاده محمد افندی (استانبول – ترکیه)، نشر منشور سمیر، تهران. حسینی، سید محمدتقی (1393)، فهرست دستنویس های فارسی در کتابخانه حالت افندی(استانبول – ترکیه)، نشر منشور سمیر، تهران. الحسینی، فرج (2017)، تاریخ غزه فی نهایه العصر العثمانی من خلال شواهد القبور، مرکز جمعه الماجد للثقافه والتراث، دبی. دانش پژوه، محمدتقی (1348)، فهرست میکروفیلم های کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، نشر دانشگاه تهران، تهران. دروش، فرانسوا (1395)، دستنامۀ نسخه شناسی نسخه های به خط عربی، ترجمۀ سید محمد حسین مرعشی، نشر سمت، تهران. ریشار، فرانسیس (1383)، جلوه های هنر پارسی، ترجمه ع.روحبخش، نشر فرهنگ و ارشاد، تهران. سرّاج شیرازی، یعقوب بن حسن (1376)، تحفه المجبّین، انتشارات میراث مکتوب و نقطه، تهران. سید یوسف حسین (1390)، رسالۀ جلدسازی، تصحیح علی صفری آق قلعه، انتشارات میراث مکتوب، تهران. صفری آق قلعه، علی (1390)، نسخه شناخت، انتشارات میراث مکتوب، تهران. قوچانی، عبدالله (1382)، هدیۀ شاه صفی به معمار مسجدشاه اصفهان، اثر، شماره ی 35، صص230-222. مایل هروی، نجیب (1372)،کتاب آرایی در تمدن اسلامی، نشر بنیاد پژوهش های اسلامی، مشهد. یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1993)، ارشاد الاریب الی معرفه الادیب، محقق: عباس، احسان، الناشر دار الغرب الإسلامی ،بیروت. 2- منابع خطی قرآن ( شمارهی1950، موزۀ رضا عباسی) آلبوم دیز (شمارهی Diez A fol.74 ، برلین، سدۀ 9 ق) اِبانه (شمارهی235 مجموعۀ امام‌خویی، مجلس، قرن8) التریاق ( شمارهی arabe 2964، فرانسه، 595ق) التفهیم لاوائل صناعه التنجیم (شمارهی2132، مجلس، 538ق) اسکندرنامۀ بحری (Ms. or. quart. 1970، برلین، 849ق) اغراض طبی (شمارهی 6095، مجلس، سده7ق) تقویم الابدان (شمارهی arabe 2947 ،فرانسه،547ق) جُنگ اسکندر سلطان (شمارهیAdd ms 27261، بریتانیا،814ق) جُنگ اشعار (شماره ی5319، ملک، سده10ق) جُنگ شعر (شمارهی 5115، ملک، سده11 ق) جُمل الفلسفه (شمارهی 1918، اسعدافندی، 529ق) چهل حدیث (شمارهی 5916، ملک، 968ق) چهل حدیث (شمارهی5931، ملک، 986ق) خمسه ( شمارهیPersan 580 ، فرانسه، 766ق) دیوان خاقانی (نسخه شمارهی 976، کتابخانه مجلس، اواخر سده6ق) دیوان خواجو (شمارهی5980، ملک، 750ق) دیوان سیف اسفرنگی (شمارهی890، کتابخانه گنج‌بخش، 754ق) دیوان عطار (شمارهی 2600، مجلس،707-688ق) دیوان قاسم انوار ( شمارهی Ms. or. oct. 2150، برلین، 800ق) رسالۀ ریاضی (شمارهی 2457arabe ، فرانسه، 358ق) رسالۀ ریاضی (شمارهیarabe 4821 ، فرانسه، 543ق) رسالۀ شرفیّه (میکرو فیلم5097، دانشگاه تهران، سده7 ق) رسالۀ عقل نامه (میکروفیلم 2069، دانشگاه تهران، سده های12 یا 13) رساله در هیأت (میکروفیلمشماره ی 262، دانشگاه‌تهران، سده 6 ق) روضه المنجمین (شمارهی12010، رضوی، سده6 ق) روضه المنجمین (شمارهی6390، مجلس، سدۀ 6 ق) روضه الناظر و نزهه الخاطر (شمارهی ARABE 3366 ، فرانسه، 802ق) زیج ریقانی (شمارهی arabe6913، فرانسه، 488-478ق) زیج ایلخانی (شمارهی peraan 163 . 1513، فرانسه، 687) سفینه تبریز (شمارهی14590، مجلس، 723-721ق) شاهنامه (شمارهی5994، ملک، سده8ق) فی تحقیق ماللهند (شمارهیarabe 6080 ، فرانسه، 554 ق) قانون مسعودی (شمارهیarabe6840، فرانسه، 501ق). کلیله و دمنه (نسخه شمارهی Or 13506، بریتانیا، 707ق) کلیات سعدی (شمارهی 2569، مجلس، 721ق) کلیات عطار (میکرو فیلم 104، دانشگاه، 828ق) کلیات سعدی (شمارهی Cod. Pers. Add. 24، دانمارک، احتمالاً سده‌های 13و12) کلیات سعدی (شمارهی Cod. Pers. Add. 22، دانمارک،1247 ق) لُب الحساب (شمارهی 5213، دانشگاه تهران، سدۀ 7و6ق) مجموعه (شمارهی 1209، کتابخانه کوپرولو، 447ق) مجموعه ادبی (میکروفیلم شمارهی 4025، دانشگاه تهران، 698ق) مجموعه (میکروفیلم شمارهی 195، دانشگاه تهران، 811-750ق) مجموعه (شمارهی1764، ملک، 725ق) مجموعه (شمارهی 1417، مجلس، 739ق) مقامات حریری ( شمارهیarabe 5847، فرانسه،634 ق) مقامات حریری (شمارهی arabe 3925 ، فرانسه، سده 6ق)
Adamova , Adel Tigranovna - Bayani , manijeh (2015), Persian Painting: the arts of the book and portraiture, IMPRINT: Thames and Hudson, London. Perho , Irmeli (2014), Catalogue of Persian manuscripts (1&2), IMPRINT:NIAS press, Copenhagen. Roxburgh , david J(2005), The Persian album, 1400-1600: from dispersal to collection, IMPRINT: New Haven: Yale university press. Wright , Elaine Julia (2012),The look of the book: manuscript production in Shiraz,1303-1425, IMPRINT:1- Washington,D.C: Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution. 2- Seattle: university of Washington. 3- Doblin: Chester beatty library. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 610 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,574 |
||