تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,504 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,124,120 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,232,418 |
شهر قدیم سیرجان در قرون 7-8 ه.ق با استناد به قراین تاریخی و یافته های سفالی | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 20، مهر 1398، صفحه 153-169 اصل مقاله (1.03 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2019.73112 | ||
نویسندگان | ||
احمد سهرابی نیا1؛ عابد تقوی* 2 | ||
1دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه مازندران | ||
2استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه مازندران | ||
چکیده | ||
یکی از شهرهای مهم و معتبر ناحیۀ کرمان در قرون 7-8ه.ق شهر سیرجان بوده است که زیر نظر حکومت محلی قراختائیان و آل مظفر اداره می شد. از این شهر نه تنها در بسیاری از منابع تاریخی سخن به میان آمده، بلکه طی چند فصل نیز کاوش های باستان شناختی در بافت قدیم آن انجام پذیرفته است. در این میان، بیشتر مطالعات باستان شناختی در این شهر، محدود به اوایل دوران اسلامی تا دورۀ سلجوقی بوده و توجه کمتری به قرون میانی و به ویژه قرون 7-8ه.ق آن شده است. ازاینروی، هدف اصلی پژوهش حاضر بر این امر استوار است که جایگاه شهر در قرون 7-8ه.ق بر اساس شواهد تاریخی و باستان شناسی مورد ارزیابی قرار گیرد. این مقاله در روش با رویکرد توصیفی-تطبیقی و تحلیل تاریخی و نیز در گردآورری اطلاعات با بهره گیری از شیوه های اسنادی و مطالعات میدانی درصدد است که به این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین تحولات تاریخی و باستان شناسی شهر سیرجان در قرون 7-8ه.ق چیست؟ با توجه به مطالعات انجام شده، مشخص گردید که شهر در فاصلۀ قرون شش تا نه هجری از محدودۀ شهر قدیم فعلی چند کیلومتر به سمت غرب جابجا شده و در محدودۀ قلعه سنگ فعلی شکل گرفته و توسعه پیدا کرده است. شهر در این دوره همچنان موردتوجه حاکمان مختلف بوده و به دلیل اهمیت آن سازه های تدافعی مستحکمی دور تا دور شهر ایجاد کرده بودند. همچنین با توجه به مطالعۀ گونه های متنوع سفال های این دورۀ شهر مشخص گردید که سیرجان همچنان از پویایی اجتماعی-اقتصادی برخوردار بوده و ساکنان آن طیف متنوعی از ظروف سفالین تولیدی منطقه و نیز مناطق گوناگون دیگر را استفاده می کرده اند. این موضوع نشاندهندۀ وجود روابط تجاری گسترده با مراکز شهری مختلف داخلی و احتمالاً خارجی می باشد. ازجملۀ سفال های استفادهشدۀ این دورۀ شهر نیز می توان به نمونه های شاخص زرین فام، سلطان آبادی، لاجوردینه و سلادن اشاره کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
شهر قدیم سیرجان؛ دورۀ ایلخانی؛ قراین تاریخی؛ شواهد باستان شناختی؛ یافته های سفالی | ||
مراجع | ||
آلن، جیمز ویلسن، (1387)، سفالگری اسلامی از آغاز تا دوره ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی. ابن اثیر، علی بن محمد، (1364)، اخبار ایران از الکامل، تصحیح و ترجمه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: نشر علم ابن حوقل، محمد، (1366)، سفرنامه ابن حوقل (ایران در صورة الارض)، ترجمه و توضیح: دکتر جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر. ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله، (1371)، مسالک و ممالک، ترجمه: سعید خاکرند با مقدمهای از آندره میکل، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل. اصطخری، ابواسحق ابراهیم، (1340)، مسالک ممالک (ترجمه فارسی مسالک الممالک)، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. افضلالدین کرمانی، احمد بن حامد، (1326)، تاریخ افضل (بدایع الزمان فی وقایع کرمان)، به کوشش مهدی بیانی،تهران: دانشگاه تهران. افضل الدین کرمانی، احمد بن حامد، (1356)، عقدالعلی للموقوف الاعلی، به تصحیح و اهتمام علیمحمد عامری نائینی؛ مقدمه از باستانی پاریزی، تهران: روزبهان. امیر حاجیلو، سعید، (1394)، گزارش کاوش پیگردی و خوانا سازی شواهد معماری قلعه سنگ شهر قدیم سیرجان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی (منتشرنشده). باستانی پاریزی، محمدابراهیم، (1365)، پهلوان گرز هفده من (شاه منصور)، چاپ دوم، تهران: نشر چکامه. بلر، شیلا، (1394)، نخستین کتیبهها در معماری اسلامی ایرانزمین، ترجمه مهدی گلچین عارفی، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر. پوپ، آرتور آپم، (1387)، سفالگری، خوشنویسی و کتیبهنگاری، از مجموعه سیری در هنر ایران از دوران پیشازتاریخ تا امروز، ترجمهی نجف دریابندری و دیگران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، جلد چهارم. تتوی، قاضی احمد و قزوینی، آصفخان، (1382)، تاریخ ألفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، ج7، تهران، انتشارات علمی فرهنگی. حاتمی ابوالقاسم، (1372)، «بررسی، گمانهزنی و تعیین حریم سیرجان قدیم»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، (منتشرنشده). حاتمی، ابوالقاسم، (1373)، «گزارش ادامهی بررسی و گمانهزنی شهر قدیم سیرجان (تعیین عرصه و پیشنهاد حریم آن)»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، (منتشرنشده). حاتمی، ابوالقاسم، (1374)، «بررسی تحلیلی باستانشناسی سیرجان قدیم از اوایل اسلام تا دورهی تیموری»، پایاننامهی کارشناسی ارشد باستانشناسی، به راهنمایی دکتر سوسن بیانی، دانشگاه تربیت مدرس، (منتشرنشده). حاتمی ابوالقاسم، (1376)، «مساجد گم شده در سیرجان قدیم»، مجموعه مقالات اولین همایش معماری مسجد، گذشته، حال و آینده، جلد اول، تهران، دانشگاه هنر، صص: 73- 80 حاتمی، ابوالقاسم، (1380)، سیرجان قدیم مرکز صنعت و هنر اسلامی، کرمان، انتشارات مرکز کرمان شناسی. حافظ ابرو، عبدالله بن لطفالله، (1375)، جغرافیای حافظ ابرو، محقق و مصحح: صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب. مؤلف ناشناس، (1362)، حدود العالم من المشرق الی المغرب، به کوشش: دکتر منوچهر ستوده، تهران: کتابخانه طهوری. حموی، یاقوت، (1995)، معجم البلدان، بیروت، دار صادر. خواند میر، غیاثالدین همامالدین حسینی، (1333)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: کتابخانه خیام. سایکس، سرپرسی (1336)، ده هزار میل در ایران، ترجمه: حسین سعادت نوری، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانه ابن سینا. زارعی، محمدابراهیم و دیگران، (1393)، بررسی و مطالعه سفالهای ایلخانی بهدستآمده از کاوشهای باستانشناسی ارزانفود، مطالعات باستانشناسی، دوره 6، شماره 2. فهروری، گزا، (1388)، سفالگری جهان اسلام در موزهی طارق رجب کویت، ترجمهی مهناز شایسته فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی فیضی، مهسا، (1391)، بررسی سفالینههای سلادن، پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران، منتشر نشده. فیضی، مهسا و فیروز مهجور، (1393)، " ورود نخستین سلادونهای گونهی یوئه به ایران و الگوی پراکنش آن در مناطق ساحلی و داخلی ایران در قرون اولیه اسلامی"، مطالعات باستانشناسی، دوره 6، شماره 2، ص 136. کریمی، فاطمه، کیانی، محمد یوسف، (1364)، هنر سفالگری دوره اسلامی، تهران: مرکز باستانشناسی ایران. گابریل، آلفونس، (1348)، تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ترجمه: فتحعلی خواجه نوری، تصحیح دکتر هومان خواجه نوری، تهران: انتشارات ابن سینا. لسترنج، گای، (1373)، سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان، تهران: چاپ چهارم، انتشارات علمی و فرهنگی. مقدسی، محمد بن احمد، (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه: علی نقی منزوی، تهران: انتشارات مؤلفان و مترجمان ایران. مستوفی، حمدالله، (1336)، نزهه القلوب، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران: حدیث امروز. منشی کرمانی، ناصرالدین، (1328)، سمط العلی للحضره العلیا، اقبال، تهران: اقبال. موسوی حاجی، سید رسول، عطایی، مرتضی، (1389)، مطالعه مجموعهای از نمونههای سفالین سیستان، زاهدان: اداره کل روابط عمومی، امور فرهنگی و اجتماعی- اداره برنامهریزی نشر و اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری سیستان و بلوچستان. مؤلف ناشناس، (1355)، تاریخ شاهی قراختائیان، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. میرزایی دمیرچی، فرنگیس، 1382، بررسی و گمانهزنی تپه کشاورز، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، (منتشرنشده). نعمتی، محمدرضا و دیگران، (1388)، "بررسی سفالهای محوطهی اسلامی ذلف آباد فراهان، استان مرکزی (فصل اول کاوش)"، مجله باستانشناسی ایران، شماره 3، ص 11. ورجاوند، پرویز (1351)، قلعهسنگ سیرجان و آتشدان سنگی آن، مجله بررسیهای تاریخی، ش3، دوره 7، صص 101 – 109. وزیری، احمدعلی، (1340)، تاریخ کرمان(سالاریه)، تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: شرکت سهامی کتاب ایران. وزیری، احمدعلی، (1376)، جغرافیای کرمان بهضمیمه دهات کرمان، تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: آثار و مفاخر فرهنگی. ویلیامسون، اندریو، (1351)، تجارت خلیجفارس در دورۀ ساسانیان و در قرن اول و دوم هجری، مجله باستانشناسی و هنر ایران، دوره 9-10، صص 142 – 156. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، (1342)، البلدان، ترجمه دکتر محمد آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب Bivar, A.D.H., 2000. Excavathions at Ghubayra¸ Iran¸ London. Danti, Micbael, 2004, The Ilkhanid Heartland: Hasanlu Tepe (Iran) Period I, University of Pennsylvania Museum. Fehervari, Geza, 1973. Islamic Pottery: A Comprehensive Study Based on the Barlow Collection, Faber and Faber, London. Garner, H, 1959. Chines Celadon Wares, the Burlington Magazine, Vol101, pp 64 – 67. Haddon, Rosalind A Wade, 2011. What Is Mamluk Imitation Sultanabad?, London, Alrafidan, Vol 32. Lane, Arthur, 1971. Later Islamic Pottery: Persia’ Syria’ Egypt & Turkey، Faber and Faber, London. Mason, Robert, 1997. Mediaeval Iranian Luster Painted and Associated Wares: Typology in A Multidisciplinary Study, Iran, Vol 35, pp103-135. Priestman, Seth, 2005. Settlement and Ceramics in Southern Iran: An Analysis of the Sasanian and Islamic Periods in the Williamson Collection, M.A. Thesis, Department of Archaeology, University of Durham Mason, Robert, 2004. Shine like the Sun, Mazda Publishers. Morgan, Peter & Leatherby, 1987. Excavated Ceramics From Sirjan, in Syria and Iran: Three Studies in Medieval Ceramics, Oxford University Press. Rante, Rocco & Annabelle Collinet, 2013. Nishapur Rivisited Stratigraphy and Ceramics of the Qohandez, Oxbow Books, Oxford, UK. Treptow, Tanya & Whitcomb Donald, 2007. Daily Life Ornamented The Medieval Persian City of Rayy, University of Chicago. Priestman, Seth, 2013. A Quantitative Archaeological Analysis of Ceramic Exchange in the Persian Gulf and Western Indian Ocean. Thesis for the degree of Doctor of Philosophy, University of Southamotion. Pop, Arthur Upham, 1942. A Survey of Persian Art, Vol IV, Tehran: Soroush Press. Watson, Oliver, 2004. Ceramics from Islamic Lands‚ Thames and Hodson‚ London. Watson, Oliver, 2006. Sifting Ssands, Reading Signs, Studies in Honour of Professor Geza Fehervari, Furnace Publishing, London. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,481 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 953 |