تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,533 |
تعداد مقالات | 70,513 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,130,150 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,236,689 |
تحلیلی ساختمحور از ترکیبات ناماندام «دل» در زبان فارسی | ||
پژوهشهای زبانی | ||
مقاله 2، دوره 9، شماره 2، دی 1397، صفحه 23-43 اصل مقاله (816.28 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jolr.2018.69527 | ||
نویسندگان | ||
آوا ایمانی1؛ عادل رفیعی* 2؛ محمد عموزاده3 | ||
1دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه اصفهان | ||
2استادیار گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه اصفهان | ||
3استاد گروه زبانشناسی، دانشگاه اصفهان | ||
چکیده | ||
هدف پژوهش حاضر بررسی ساخت ترکیبات ناماندام «دل» به عنوان یکی از ناماندامهای فعال زبان فارسی است که در چارچوب صرف ساختی بوی (2010) به تحلیل الگوی واژهسازی ]دل-[X میپردازد و میکوشد تنوعات معنایی، عمومیترین طرحواره ساختی ناظر بر عملکرد این الگوی واژهسازی، انشعابات حاصل و نیز ساختار سلسلهمراتبی آن را در واژگان گویشوران فارسی مورد بررسی قرار دهد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و دادهها شامل 71 واژه مرکب است که از جستجو در فرهنگ بزرگ سخن، فرهنگ زانسو، پیکرۀ بیجنخان و جستجوگر گوگل استخراج شدهاند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که یک طرحوار ساختی عمومی و سه زیرطرحواره فرعی، ناظر بر این ساخت هستند و مفهوم «ویژگی متمایزکنندۀ هستار مرتبط با معنای دل و X»، انتزاعیترین همبستگی صورت و معنای ناظر بر این ساخت است که از تمام محصولات آن برداشت میشود. این مطلب متضمن این است که الگوی واژهسازی ]دل-[X از اساس ساختی صفتساز (ویژگیساز) و چندمنظوره است و کاربرد برخی محصولات آن در مقولۀ اسم به واسطۀ فرآیند تبدیل میسر شده و رخداد چنین تبدیلی نتیجۀ فعالشدن سازوکار مفهومی مجاز است. به سخنِ دیگر، چندمعنایی که در اینجا با آن روبرو هستیم نه در سطح واژههای عینی بلکه در سطح ساختها و طرحوارههای انتزاعی قابلتبیین است. | ||
کلیدواژهها | ||
صرف ساختی؛ طرحوارۀ ساختی؛ چندمعنایی ساختی؛ ترکیب؛ ناماندام | ||
مراجع | ||
ابیالخیر، ایرانشاه (1370). بهمننامه، تصحیح رحیم عفیفی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. اسدی طوسی، علیبناحمد (1354). گرشاسپنامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران، طهوری. اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان (1374). چهل سال تاریخ ایران در دورۀ پادشاهی، به تصحیح ایرج افشار. تهران، اساطیر. امیرارجمندی، سیده نازنین و مصطفی عاصی (1392). زایایی فرآیند ترکیب در زبان فارسی، زبانشناخت، سال چهارم، شمارۀ اول، بهار و تابستان، ص 1-14. انوری، حسن (1381). فرهنگ سخن، تهران، سخن. انوری ابیوردی، اوحدالدین (1356). دیوان انوری. تهران، پیروز. بلعمی، ابوعلیمحمد (1341). تاریخ بلعمی، به کوشش محمدتقیبهار، تهران، انتشارات اداره کل نگارش. بیهقی، ابوالفضل (1350). تاریخ بیهقی، مشهد، دانشگاه مشهد. ترابی، سارا (1393). بررسی عملکرد وندهای اشتقاقی اسم عامل ساز زبان فارسی در چارچوب صرف ساختمحور، پایاننامه کارشناسی ارشد رشتۀ زبانشناسی، دانشگاه اصفهان. دهخدا، علیاکبر (1351). لغتنامه، تهران، نشر دانشگاه تهران. دهلوی، امیرخسرو (1343). دیوان کامل امیرخسرو دهلوی، تهران، جاویدان. رفیعی، عادل و سارا ترابی (1393). وراثت و انگیختگی رابطه صورت و معنی در واژگان: نمونههایی از واژهسازی زبان فارسی. علم زبان، سال دوم، شمارۀ سوم، پاییز و زمستان، ص49-64. رفیعی، عادل (1387). نگاهی به عملکرد معنایی پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی، رسالۀ دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه علامۀ طباطبائی. طباطبائی، علاءالدین (1382). اسم و صفت مرکب در زبان فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. فردوسی، ابوالقاسم (1383). شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره. قبادیانی، ناصربن خسرو (1359). دیوان ناصر خسرو. تهران، انتشارات دانشگاه تهران. کشانی، خسرو (1372). فرهنگ زانسو، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. محمودی بختیاری، بهروز (1389). ترکیبهای نحوی در زبان فارسی. رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دورۀ 23، شمارۀ سوم، بهار، ص32-37. نغزگویکهن، مهرداد و شادی داوری (1391). شبهوندشدگی، پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، دوره 2، شمارۀ 3، ص 65-85. Adams, V. 1973. An introduction to modern English wordformation, London, Longman. Arcodia, C. F. 2012. Construction and headedness in derivation and compounding, Morphology, 22: 365-397. Audring, J, and G. Booij. 2007. Constructional licensing in morphology and syntax. In G. Booij, et al. (eds.), On-line Proceedings of the Fifth Mediterranean Morphology Meetings (MMM5), Frejus 15-18 September 2005, University of Bologna. Bauer, L. 2008. Exocentric Compounds, Morphology, 18: 51-74. Bisetto, A, and S. Scalise. 2005. Classification of compounds, Lingue e Linguaggio, 4(2): 319–332. Booij, G. 2010. Construction Morphology, Oxford, Oxford University Press. Booij, G. 2012. Compounding and Construction Morphology. In R. Lieber and P. Štekauer (eds.), TheOxford Handbook of Compounding (322-347), Oxford: Oxford University Press. Ghobadiani, N.K. 1980. Divan-e Nasir Khosrow, corrected by Mojtaba Minavi & Mehdi Mohaghegh, Tehran, University of Tehran. [In Persian]. Goldberg, A. E. 1995. Constructions: A construction grammar approach to argument structure, Chicago, Chicago University Press. Hüning, M. and G. Booij. 2014. From compounding to derivation: The emergence of derivational affixes through constructionalization, Folia Linguistica, 42( 2): 579-604. Lieber, R. 1981. On the organization of the lexicon, Bloomington, Indiana University Linguistics Club. Rainer, F. 2005. Typology, diachrony, and universals of semantic change in word formation: a Romanist’s look at the polysemy of agent nouns, In G. Booij, et al. (ed.), Proceedings of the Fifth Mediterranen Morphology Meeting, Catania: University of Catania. Ralli, A. 2013. Compounding in Modern Greek, Studies in Morphology, 2: 181-199. Ryder, M.E. 1991. Mixers, mufflers and mousers: The extending of the –er suffix as a case of prototype reanalysi, Berkely Linguistic Society, 17: 299-311. Sharifian, F. 2011. Cultural Conceptualisations and language, John Bnjamin Publishing Company. Umbreit, B. 2010. Does love come from to love or to love from love? Why lexical motivation has to be regarded as bidirectional, In A. Onysko ad S. Michel (eds.), Cognitive Perspectives on Word-Formation (301-333), Berlin: Mouton de Gruyter. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,127 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,618 |