تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,493 |
تعداد مقالات | 70,156 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,305,959 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,517,665 |
سبک تخلص آوری در غزل و سیر آن | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 11، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 18، اسفند 1395، صفحه 179-196 اصل مقاله (555.13 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2017.61922 | ||
نویسنده | ||
رضا خبازها* | ||
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
شاعرانی که به ذکر نام شاعرانۀ خویش (بیشتر در مقطع غزلیّات) توجه داشتهاند، در این زمینه از شیوههای جالب و متنوعی سود بردهاند که تاکنون این شیوهها موضوع پژوهشی جدی قرار نگرفته است. اقسام تجرید و انتزاع (همچون خطابالنفس، غایب انگاشتن متکلم، تجرید با تشبیه و تجرید مطلق غیرقالبی که تا به حال از برخی غفلت شده است)، نقل تخلص از زبان دیگران، ذکر تخلص در وصف خویش و تخلصآوری پنهان و سایهوار، دستمایۀ اکثریت غزلسرایان بزرگ در یادکرد تخلص خویش بوده است. مقالۀ حاضر بر آن است که تحلیل و آمار دقیقی از کیفیّتهای مختلف یادکرد تخلص در غزلیّات، ازجمله نسبت دفعات ذکر تخلص به تعداد غزل و موقعیّت تخلص در ساختمان سروده (در مقدمۀ مقاله) و نحوة استفادۀ هفت تن از برترین غزلسرایان (سنایی، انوری، خاقانی، سعدی، حافظ، صائب و سایه) از هریک از شگردهای تخلصآوری (در متن) ارائه کند تا شناختی کلی از چگونگی تخلصآوری در غزل، رویکرد هر یک از سرایندگان یادشده بدین موضوع، نقاط شباهت و افتراق ایشان و حدود آفرینندگی، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هریک و جایگاهشان در این عرصه بهدستداده شود. | ||
کلیدواژهها | ||
غزل؛ تخلّص؛ تجرید؛ خطابالنّفس؛ سنایی؛ نقل تخلّص از زبان دیگران؛ تخلصآوری سایهوار | ||
مراجع | ||
ابتهاج، امیرهوشنگ (1381)، سیاهمشق، تهران، کارنامه. انوری، اوحدالدینمحمد (1376)، دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی. بیلقانی، ابوالمکارم مجیرالدین (1358)، دیوان مجیر بیلقانی، به تصحیح محمد آبادی، تبریز، مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران. بیهقی، ابوالفضلمحمد (1378)، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیبرهبر، ج 2، تهران، زریاب و مهتاب. حافظ، شمسالدین محمد (1374)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، زوار. خاقانی، افضلالدینبدیل (1382)، دیوان خاقانی شروانی، به تصحیح و مقدمه و تعلیمات ضیاءالدین سجادی، تهران، زوار. خبازها، رضا (زمستان 1389)، «ساختهای بلاغی مرکب و کاربرد آنها در تخلص به مدح»، ادبپژوهی، ش 14، 111- 130. دهخدا، علیاکبر (1377)، لغتنامه فارسی، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران و روزنه. راستگو، محمد (1382)، هنر سخنآرایی (فن بدیع)، تهران، سمت. رودکی، ابوعبداللهجعفر (1378)، دیوان شعر رودکی، به پژوهش و تصحیح و شرح جعفر شعار، تهران، قطره. سعدی، ابومحمّد مشرفالدین مصلح (1375)، کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، میلاد. سناییغزنوی، مجدود بن آدم (1362). دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سناییغزنوی، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران، سنایی. شفیعیکدکنی، محمدرضا (1376)، «روانشناسی اجتماعی شعر فارسی: در نگاهی به تخلصها»، سخنواره: پنجاهوپنج گفتار پژوهشی به یاد دکتر پرویز خانلری، به کوشش ایرج افشار و هانس روبرت رویمر، تهران، توس. صائب، محمدعلی (1383)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش ایرج افشار و محمد قهرمان، ج 1، 5 و 6، تهران، علمی و فرهنگی. صبور، داریوش (1355)، آفاق غزل فارسی، تهران، پدیده. صفا، ذبیحالله (1386)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران، فردوس. غزنوی، سیدحسن (1362)، دیوان سیدحسن غزنوی، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، اساطیر. عنصریبلخی، ابوالقاسمحسن (1363)، دیوان عنصری بلخی، تصحیح و مقدمۀ محمد دبیرسیاقی، تهران، کتابخانۀ سنایی. فاریابی، ظهیرالدین ابوالفضل طاهر (1380)، دیوان ظهیرالدین فاریابی، به تصحیح امیرحسین یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، تهران، قطره. فراج، نزیهعبدالحمید (1417 ق/ 1996 م)، مصطلع التجرید: دراسته فی التاریخ و المفهوم البلاغی، قاهره، دارالفتح للأعلام العربی. فرخیسیستانی، ابوالحسنعلی (1371)، دیوان حکیم فرخی سیستانی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار. فشارکی، محمد (1379)، نقد بدیع، تهران، سمت. کاشفی، حسین واعظ (1369)، بدایعالافکار فی صنایعالاشعار، به کوشش میرجلالالدین کزازی، تهران، مرکز. گرکانی، محمدحسین شمسالعلما (1377)، ابدعالبدایع، به اهتمام حسین جعفری، با مقدمۀ جلیل تجلیل، تبریز، احرار تبریز. محجوب، محمدجعفر (1372)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، فردوس و جامی. مختاریغزنوی، عثمان بن عمر (1382)، دیوان عثمان مختاری، به اهتمام جلالالدین همایی، تهران، علمی و فرهنگی. مسعود سعد سلمان (1390)، دیوان مسعود سعد سلمان، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد مهیار، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. مؤتمن، زینالعابدین (1339)، تحول شعر فارسی، [تهران]، کتابفروشی حافظ و کتابفروشی مصطفوی. مولوی، جلالالدین محمد بن محمد (1378)، کلیات شمس یا دیوان کبیر، 10 ج، با تصحیحات و حواشی بدیعالزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر. وحیدیانکامیار، تقی (1379)، بدیع از دیدگاه زیباییشناسی، به ویرایش رضا انزابینژاد، تهران، دوستان. هاشمی، احمد (1384)، جواهرالبلاغه، ترجمۀ محمود خورسندی و حمید مسجدسرایی، قم، حقوق اسلامی. همایی، جلالالدین (1370)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، هما. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 951 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,143 |