تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,114,683 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,218,446 |
بررسی پایگاه ادبیِ فارسی نوِ آغازین (فارسیِ دری) در خوزستان | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 10، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 18، اسفند 1395، صفحه 161-171 اصل مقاله (517.42 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2017.61921 | ||
نویسنده | ||
سیدمهدی دادرس* | ||
دانش آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی | ||
چکیده | ||
مقالة حاضر شواهد و اسنادی را بررسی میکند که پایگاه ادبی فارسی دری را در خوزستان قدیم، تا پیش از تکوین گونة ادبی معیار، یعنی تا پایان قرن ششم هجری قمری روشن میکند. این اسناد را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: نخست، شعرای منسوببه خوزستان که در تذکرهها و تواریخ از آنان یاد شده و ابیاتی نیز به ایشان نسبت داده شده است؛ شامل ابوالعلاء شوشتری، دهقان خوزی، شعرای آلبنجیر و بختیاری اهوازی؛ دوم، آثار منثور نگاشتهشده در خوزستان، یعنی تفسیر ابوعلی جبائی و تفسیر امالکتاب. از شعرای نامبرده، بختیاری اهوازی به احتمال بسیار شخصیّتی مجعول است و از زندگی و آثار باقی نیز اطلاع چندانی نداریم؛ لذا قضاوت دربارة سهم ادبی ایشان در تاریخ ادب دری آسان نیست. در وجود یا محل نگارش آثار منثورِ مذکور نیز قطعیّتی وجود ندارد. نظر به این مقدمات، میتوان گفت که هرچند سهم ادبای خوزستان در شکلگیری فارسی معیار ادبی (در قرن هفتم هجری) در مقایسه با ادبای خراسان بسیار ناچیز است، بیتردید مردم خوزستان با ادبیّات دری آشنایی داشته و به نوبة خود سهمی در گسترش و حرکت آن بهسوی زبانی معیار ایفا کردهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
فارسی نوِ آغازین؛ فارسی معیار ادبی؛ دَری؛ خوزستان؛ تاریخ ادبیّات | ||
مراجع | ||
ادارهچی گیلانی، احمد (1370)، شاعران همعصر رودکی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. اسدی طوسی، ابومنصور علی (1319)، لغت فُرس، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، طهران، چاپخانة مجلس. اشمیت، رودیگر (1387)، راهنمای زبانهای ایرانی، ترجمة آرمان بختیاری و دیگران، زیرنظر حسن رضایی باغبیدی، جلد 2، چاپ دوم، تهران، ققنوس. امام اهوازی، محمدعلی (1388)، کهنشعرای خوزستان، به اهتمام و مقدمة محمدحسین حکمتفر و محمدحسن عرب، دزفول، دارالمؤمنین. اوحدی بلیانی، تقیالدین محمد (1389)، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تصحیح ذبیحالله صاحبکاری و آمنه فخراحمد، با نظارت علمی محمد قهرمان، جلد 1 و 5، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بختیار، مظفر و حمید رضایی (1387)، «شعرهای کهن فارسی در کتاب ارشاد قلانسی»، مجلة دانشکدهی ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان، ش 186، 1-26. براون، ادوارد (1381)، تاریخ ادبیّات ایران (از فردوسی تا سعدی)، ترجمه و حواشی فتحالله مجتبائی، جلد 2، چاپ ششم، تهران، مروارید. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (1374)، «آل بنجیر»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد 1، چاپ دوم، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 611-613. رادویانی، محمد (1380)، ترجمان البلاغه، تصحیح احمد آتش، به کوشش توفیق سبحانی و اسماعیل حاکمی، چاپ اوّل، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ریپکا، یان و دیگران (1385)، تاریخ ادبیّات ایران (از دوران باستان تا قاجاریه)، ترجمة عیسی شهابی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی. سعدی، مشرفالدین مصلح (1384)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ هفتم، تهران، خوارزمی. صادقی، علیاشرف (1371)، «زبان تفسیر ابوعلی جبائی چه بوده است؟»، هفتاد مقاله؛ ارمغان فرهنگی به دکتر غلامحسین صدیقی، گردآوردة یحیی مهدوی و ایرج افشار، جلد 2، 551-557. (1380)، مسائل تاریخی زبان فارسی، تهران، سخن. صفا، ذبیحالله (1378 الف)، تاریخ ادبیّات در ایران، جلد 1، از آغاز عهد اسلامی تا دورة سلجوقی. چاپ پانژدهم، تهران، فردوس. (1378 ب)، تاریخ ادبیّات در ایران، جلد 2، از میانة قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم هجری. چاپ چهاردهم، تهران، فردوس. فرای،ریچارد نلسون، گردآورنده (1389)، تاریخ ایران کیمبریج، جلد 4، از فروپاشی دولت ساسانیان تا آمدن سلجوقیان، ترجمة حسن انوشه، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر. فلاح قهرودی، غلامعلی (1372)، تصحیح یوسف و زلیخای طغانشاهی، و یوسف و زلیخا در ادب فارسی، پایاننامة دکتری زبان و ادبیّات فارسی، به راهنمایی اسماعیل حاکمیوالا، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران. لازار، ژیلبر (1341)، اشعار پراکندة قدیمترین شعرای فارسیزبان، جلد 2، تهران، انستیتو ایران و فرانسه. مجیدی، مریم (1384)، «اَبوالعَلاءِ شوشتَری»، دانشنامة زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، جلد 1، تهران،فرهنگستان زبان و ادب فارسی. منوچهری، احمد (1385) دیوان منوچهری دامغانی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ ششم، تهران، زوّار. مینوی، مجتبی (1354)، فردوسی و شعر او، چاپ دوم، تهران، کتابفروشی دهخدا. نخجوانی، محمد (2535)، صحاح الفرس، تصحیح عبدالعلی طاعتی، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. نفیسی، سعید (1310)، «ابوالعلاء ششتری»، شرق، دورة اوّل، ش 5، 265-268. (1344)، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی (تا پایان قرن دهم هجری)، جلد 1، کتابفروشی فروغی. (1382)، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، چاپ اوّل، تهران، اهورا. واله داغستانی، علیقلی (1384)، تذکرة ریاض الشعراء، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، جلد 3، تهران، اساطیر. وطواط، رشیدالدین محمد (1362)، حدایق السحر فی دقایق الشعر، تصحیح عباس اقبال، کتابخانة سنائی و کتابخانة طهوری. هدایت، رضاقلی (1382)، مجمع الفصحاء، به کوشش مظاهر مصفا، جلد 1، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر. (1385)، تذکرة ریاض العارفین، تصحیح ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. Lazard, G. (1963), la langue des plus anciens monuments de la prose persane, Paris: Librairie C. Klincksieck. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,086 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,139 |