پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,000,226 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,677,048 |
جستاری در شناخت اثرات محیط طبیعی در تکوین نظام حکمرانی در ایران در قرن بیستم | ||
| پژوهشهای جغرافیای انسانی | ||
| مقاله 5، دوره 50، شماره 1، فروردین 1397، صفحه 55-72 اصل مقاله (731.24 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2016.58824 | ||
| نویسنده | ||
| احسان لشگری تفرشی* | ||
| استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه یزد | ||
| چکیده | ||
| در مطالعات جغرافیای سیاسی، همواره به کارکرد محیط طبیعی به‌مثابة یکی از ابعاد و بنیادهای مهم تکوین نظام حکمرانی توجه شده است؛ به بیان دیگر ظهور برخی ویژگی‌ها، فرایندها و نمادهای سیاسی از ویژگی‌های طبیعی و فیزیکی ظرف جغرافیایی خود متأثر است. در علوم انسانی مدرن نگاه بین‌رشته‌ای اهمیت فراوانی دارد و در مقابل، نگاه تک‌عاملی که نمایندة اندیشة جبر جغرافیایی است در تاریخ علم جغرافیا اهمیت خود را از دست داده است، اما مطالعة اثرگذاری محیط طبیعی در سیاست نمایانگر اهمیت فزایندة آن در ایجاد کنش‌های جمعی هماهنگ در قالب کارکردهای سیاست و نظام حکمرانی و سیر تکامل آن‌هاست. در این راستا بررسی تأثیرات ویژگی‌های طبیعی فلات ایران بر ویژگی‌ها و نمادهای سیاسی، از جمله نوع نظام حکمرانی، چگونگی شکل‌گیری نهادهای قدرت، فرهنگ سیاسی و... از موضوعات مهم مطالعات جغرافیای سیاسی ایران است. در این مقاله با اتکا به روش توصیفی-تحلیلی، چگونگی ظهور ویژگی‌ها و خصوصیات نظام حکمرانی در ایران در ارتباط با ویژگی‌های طبیعی محیط جغرافیایی در سدة بیستم بررسی می‌شود. یافته‌های پژوهش نمایانگر این است که عوارض طبیعی نظیر رشته‌کوه‌ها، بیابان‌ها و موقعیت جغرافیایی سرزمین ایران نقشی مهم در ظهور ویژگی‌های نظام حکمرانی- از حیث ساختی و کارکردی- دارد؛ به‌طوری‌که یکی از علل ساختاری طی این فرایند تکاملی در نظام سیاسی ایران از اثرگذاری شرایط طبیعی کشور ناشی می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایران؛ تکامل؛ محیط طبیعی؛ نظام حکمرانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Studies in Recognition of Natural Environment Impacts on Evolution of Political Governance in Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ehsan Lashgari Tafreshi | ||
| Assistant professor of political geography, Yazd University, Yazd, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction Despite that determinism approaches have been abandoned in geographical studies, but in the studies of political geography, natural and physical features have effective role in political processes of any country. In other word, the natural factors have always been considered as one of the important foundations in governance system making. For example, Aristotle believed that weather conditions have important effects on the evolution of societies. Thus, this approach cannot analyze the government and politics in a territory only based on sociological approaches such as Weber's theory or Marx's theory. Although in geographical studies giving importance to a single factor represents the geographical determinism and this idea has lost its importance in the history of geography, but the influence of the natural environment on the process of political structures cannot be overlooked and, therefore, the historical evolution of a country should not be studied without attention to natural aspect of territory. In other words, taking the environmental aspect of political process into account is becoming one of the major functions of political geography. In this study, we have argued about the effects that the natural features of Iranian plateau might have on political process aspects including the type of governance system, structure of power and political culture in twentieth century. In this approach, it seems that dominant political structure and process in Iran has reacted to physical conditions of Iran plateau. Methodology In this research, applying description and analytical approaches we have attempted to examine the relation between natural characteristics of Iran plateau and governmental characteristics in twentieth century. This research seeks to answer the question: “Does physical geographical factors have had impacts on evolution of features and characteristics of Iran political structure?” To answer this question, refering to valid bibliography, it was attempted to explain the set of natural factors that have played an effective role on Iranian political structure. Results and discussion The effects of physical characteristics of the Iran’s plateau on the evolution of governmental structure of Iran can be summarized as following: 1. Distribution of natural resources in Iran is not equal and Iran has been located in arid and semi-arid belt. The average rainfall is about 240 mm, which is less than a third of the world average and despite the fact that Iran has about 2.1 percent of the Earth's land and one percent of the population in the world, but it received only 0.36% of annual rainfall. On the other hand, geographical distribution of natural resources and fossil fuels are not the same in the whole country. In this regard, the sources of power and wealth in a country are located in a restricted area. Therefore, only central governments are able to distribute the benefits of those resources fairly between different regions of the country. Thus, this condition is one of the fundamental factors that encourage a centralized government in Iran. 2. Before the contemporary century; governmental structure of Iran has been affected by tribes. The political history of Iran, in fact, is the story of the tribes that gained political power on the whole country by defeating another dominant tribe. These political events have been affected by diversity and independent geomorphological and hydrological basins that can be seen in Iran. Obviously, this environmental background had created the tribal pattern livelihood that resulted in a lot of historical events before contemporary century. 3. In recent centuries, revenues from oil exports as an environmental factor gradually found greater role in economy of Iran. On the other hand, the oil income collecting in the hands of government is one major factor for making the centralized political system in Iran in twentieth century. As a result of this process, public institutions and governmental apparatus expanded highly and, in the opposite point, private institutions and non-profit organizations have played negligible role in decision making in political system in Iran. Thus, governmental system relying on this process does not consider the private and civil institutions. 4. Iran’s foreign relations have been affected by territory geographical position in twentieth century. This is resulted from the facts that Iran is located among influence spheres of the world super powers. In other words, land and marine super powers constantly have competition with each other about Iran in twentieth century. Iran with the rich fossil and mineral resources has important geopolitical position. For examples, the occupation of Iran during World War II, contracts 1907- Join Iran before the revolution, Baghdad and CENTO Pact, and military role of Iran in the Persian Gulf during the 1970srepresents the historical impacts of this geographical position. From another side, during past two centuries Iran territory was a platform for competition between global super powers due to having geopolitic position for appropriate transportation. Conclusion The results of this research have revealed that natural features of Iran’s plateau such as distribution of natural resources and geographical position has had effective roles in political process and structure in Iran. In this approach, the ecological foundations were taken important as the fundamental factor discriminating Iran history from the west history. Thus, before the Constitutional Revolution of Iran, for unequal distribution of physical factors such as fertility soil and drinking water in the natural geography of Iran, exploration for biological resources was become one dominant aspect of the Iran community. Nomads have palyed an important role in the evolution of Iranian politics in previous century. Due to Iran's geopolitical situation in the South West Asia there was constant process of political interaction between super powers about. Overall, it can be said that due to natural factors such as geographical position, climate and soil characteristics in Iran’s plateau, some geopolitical situation and geo-economic conditions as structural factors have had effective role in shaping events in Iran's evolution into a centralized government in contemporary century. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Natural environment, political system, evolution, Iran | ||
| مراجع | ||
|
آل‌غفور، محمدتقی، 1380، خاستگاه فرهنگ سیاسی ایران معاصر، فصلنامة علوم سیاسی، سال چهارم، شمارة 16، صص 35-60. Aleghafour, M.T. ,2001, The origins of contemporary Iranian political culture, Political science quarterly, fourth year, Vol.4, No.16, pp. 35- 60.
احمدی، سیروس، 1394، نظریة فضاهای جغرافیایی حائل، مجموعه مقالات نظریات پژوهش‌محور در جغرافیای سیاسی، به کوشش ریباز قربانی‌نژاد و سیروس احمدی، تهران، انتشارات قطب جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس. Ahmadi, S., 2015, buffer geographical areas Theory, Proceeding of theoretical research in political geography, with effort by Ghorbaninejad, Reibaz and Ahmadi, Serous, Tehran: Excelleny central of political geography in T.M.U .(in Persian)
ارسطو، 1386، سیاست، ترجمة حمید عنایت، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر. Aristotle ,2007, Politics, translated by Hamid Enayat, fivth publish, Tehran:Amirkabir press). in Persian(
ازغندی، علیرضا، 1385، درآمدی بر جامعه‌شناسی ایران، تهران: قومس. Azghandi, A., 2006, Introduction to the Sociology of Iran, Tehran: Ghomes publisher.
افشار کهن، جواد، 1378، طرح فرضیه‌ای پیرامون تک‌عامل‌نگر (جبرگرا) در جغرافیا و سایر علوم، فصلنامة تحقیقات جغرافیاییسال 14، شمارة 3، صص14-24. Afsharkohan, J., 1999, Single-factor posing based on the assumption (determinism) in Geography and other sciences, Geographical research quarterly.
افضلی، رسول، 1388، دو نظام سیاسی-جغرافیایی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. Afzali, R, 2009, both political-structure in Iran, Tehran: Tehran university publisher . )in Persian(
امان‌اللهی بهاروند، اسکندر، 1388، کوچ‌نشینی در ایران: پژوهشی درمورد عشایر و ایلات، تهران: نشر آگاه. Amanolahi baharvand, E., 2009, Nomads in Iran: research on tribes and tribal, Tehran, Agah publisher) in persian(.
بای، یارمحمد، 1388، ژئوپلیتیک تاریخی، تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی. Bye, Y.M., 2009, Historical geopolitics, Tehran: Cultural research office center. (in persin)
بخشنده نصرت، عباس، 1378، مبانی کوچ و کوچندگی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم. Bakhshanded nosrat, A., 1999, Foundations and nomadic migration in Iran, Tehran: Teacher Training University publisher) .in persian(
بشیریه، حسین، 1374، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: طرح نو. Bashereh, H., 1995, Obstacles to political development in Iran, Tehran: Tarhe nou publisher) in persian.(
حاجی‌یوسفی، امیرمحمد، 1380، دولت رانتیر یک بررسی مفهومی، ماهنامة اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارة 125-126، صص 77 -91. Hajei Yousefi, A.M., 2001, Rentier state is a conceptual review, economical – political information monthly, No.125-126, pp. 77-91.
حافظ‌نیا، محمدرضا و رضا اله‌وردی زاده، 1388، رابطة سیستم سیاسی بسیط با همبستگی ملی بررسی موردی ایران، پژوهشنامة علوم سیاسی، سال پنجم، شماره 1، صص 41-68. Hafeznia, M., and Reza Alahverdyzadeh, 2009, relationship between centered political system and National Solidarity, Case study: Iran, Political science Bulletin, fifth tear, No.1, pp. 41- 68.
حافظ‌نیا، محمدرضا، 1381، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت. Hafeznia, M.R., 2002, political geography of Iran, Tehran: Samt publisher.
حقدار، علی‌اصغر، 1379، اندیشة سیاسی در گذر تاریخ و فرهنگ ایرانی، تهران: نشر مرمر. Haghdar, A.A., 2000, Political Thought in History and culture, Tehran: Marmar publisher (in persian).
ربانی، علی و فرهاد شایگان فرد، 1389، فرهنگ سیاسی ایران و مؤلفه‌هایش، فصلنامة سیاست، دورة 40، شمارة 4، صص؟؟؟ Rabbani, A and Farhad Shayegan Fard, 2010, Iran's political culture and its components, Politics Quartely, Volume 4, No.4, PP. 123-142.
رشنو، نبی‌ا‌‌له، 1394، ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران، تهران: انتشارات آوای دانش‌گستر. Rashnou, N., 2015, Geopolitics and Iranian foreign politic, Tehran: Avae Daneshgostar publisher) in persian(.
رهنمایی، محمدتقی و سهراب امیریان، 1382، مروری بر نقش دولت و تمرکز شهرنشینی در ایران، فصلنامة جغرافیا، شمارة 3، سال اول، صص 19-40. Rahnamayi, M.T and Sohran Amiriyan, 2003,A review of the role of government and the focus of urbanization in Iran, Geographivcal journal, Vol 1, No.3 (In persian).
زمردیان، محمدجعفر، 1379، ژئوموفولوژی در تعامل با فرهنگ و تمدن، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، به کوشش دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی. Zomorodeyan, M.J, 2000, Geomorphology interact with culture and civilization, Proceedings of the cultural approach to geography, with effort by M,H Papoli, Mashhad: Ferdowsi university. )in Persian(
ـــــــــــــــــــ ، 1374، کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. ــــــــــــــــــــــــــــــــ, 1995, Application of natural geography in Urban and Regional Planning, Tehran: Payam Nour University). in persian(
سردارآبادی، خلیل‌اله، 1386، دولت مطلقة مدرن و عدم شکل‌گیری توسعة سیاسی در ایران، مجموعه مقالات دولت مدرن در ایران، به اهتمام رسول افضلی، قم: انتشارات دانشگاه مفید. Sadarabady, K., 2007, Modern absolute state and lack of formation the political development in Iran, Proceedings of modern state in Iran, with Efforts by Rasoul Afzali, Qom: Mofeed uni press,)in Persian(
سریع‌القلم، محمود، 1389، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: انتشارات فرزان روز. Saroalghalam, M., 2010, Poitical culture of Iran, Tehran: Farzan rouz publisher). in persian(
شعبانی، رضا، 1390، تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات قومس. Shabani, R., 2011, Sociology history of Iran, Tehran: Ghoomes publisher). in persian(
شکویی، حسین، 1384، اندیشه‌های نو در فلسفة جغرافیا، جلد دوم، تهران: انتشارات گیتاشناسی. Shakouiee, H, 2005, Enviromental philosophy and geographical schools, second volume, Tehran: Getashenasi).in Persian(
شیرودی، مرتضی، 1387، تمرکز و توسعة سیاسی در تاریخ معاصر ایران، فصلنامة علمی-پژوهشی انقلاب اسلامی، سال چهارم، شمارة 13، صص 49- 83. Sheroudi, M., 2008, Focus and political development in contemporary Iranian history, Islamic reveloution Quarterly, Vol. 4, No.13, pp. 49- 83.
عالم، عبدالرحمن، 1380، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی. Alam, A., 2004, Foundations of Political science, Tehran: Nye Publisher.
علی‌زاده، علی، 1385، تأثیرات اقتصادی نظام سرمایه‌داری غرب بر نظام ایلی-عشیره‌ای ایران، فصلنامة بررسی‌های نوین تاریخی، سال سوم، شمارة 2، صص 105 -122. Alizadeh, A., 2006, Economic effects on the system of capitalism West Illinois-Iranian tribe, Journal of Modern History, Vol.3, No.2, pp105-122.
عیسوی، چارلز، 1362، تاریخ اقتصادی ایران، ترجمة یعقوب آژند، تهران: نشر گستره. Eisavi, Ch., 1983, Economic History of Iran, Translated by Yaghoub Ajand, Tehran: Gostareh publisher). in persian(
فرید، یداله، 1368، جغرافیا و شهرشناسی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز. Farid, Y., 1989, Geography and urbanlogy, Tabriz: Tabriz university press. )in Persian
کامروا، مهران، 1388، خاورمیانة معاصر، ترجمة محمدباقر قالیباف و سید موسی پورموسوی، تهران: نشر قومس. Kamrava, M., 2009, Contemporary Middle Easter, translated by Mohammd bagher Ghalibaf & Mosa Pourmosa, Tehran: Ghoomes publisher) in Persian(.
قالیباف، محمدباقر، پورموسوی، موسی و مریم امیدی، 1390، درآمدهای نفتی و توزیع قدرت سیاسی در ایران، فصلنامة ژئوپلیتیک، سال هفتم، شمارة 2، صص 7- 37. Ghaleebaf, M.B., 2011, Distribution of oil revenue and political power in Iran, geopolitics quarterly, Vol .7, No.2, ppp7-37.
کاتوزیان، محمدعلی، 1380، اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز. Katouzeyan, M .A., 2001, Political economy of Iran, Tehran, Markaz publisher) in Persian(.
کاتوزیان، محمدعلی، 1377، نظریه‌های تطبیقی دربارة دولت، سیاست و جامعة ایران، مجموعه مقالات جامعه‌شناسی تاریخی ایران، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر مرکز. Katozeyan, M. A., 1998, Adaptive theories about government, politics and society, Proceedings of Iran historical sociology, translated by Alireza Teyeb, Tehran: Markaz publisher) in persian(.
کامرون، جورج، 1365، ایران در سپیده‌دم تاریخ، ترجمة حسن انوشه، تهران: شرکت انتشارات علمی. Cameroon, G., 1986, Iran at the dawn of history, Translated by Hassan Anousheh, Tehran: Scientifc publisher copration,.)in Persian(
کریمی‌پور، یداله، 1380، ایران و همسایگان، منابع تنش و تهدید، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم. Karimipour, Y., 2002, Iran's neighbors are sources of tension and threat, Tehran: Teacher Training University press.
ـــــــــــــــ ، 1381، ایران و همسایگان منابع تنش و تهدید، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم. ــــــــــــــــــــ,2002,Introduction to country divided, Tehran: Iranian Geographical Association press.
لوسیانی، جیامکو، 1386، نفت و اقتصاد سیاسی خاورمیانه، ترجمة سید محسن علوی‌پور، مجموعه مقالات روابط بین‌الملل خاورمیانه، گردآوری لوئیس فاوست، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه. Luciani, J., 2007, oil and political economy of Middle Easter, proceeding of international relation in the Middle Easter, edited by Louis Fawst translate by Mohsen Alavipour, Tehran: Foreign minister politic and international publisher,.)in Persian( مطیعی لنگرودی، سیدحسن، 1384، جغرافیای اقتصادی ایران (صنایع)، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. Motei Langroudi, H., 2005, Iranian Economical Geographical (Industrail), Mashhad: Jahad Daneshgahi publisher
) in Persian
مقیمی، ابراهیم، 1391، فلسفة تغییرات محیطی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. Moghemi, E., 2012, The philosophy of environmental changes, Tehran: Tehran university publisher). in persian(
میرحیدر، دره و قربانعلی ذکی، 1381، بررسی نظام سیاسی ناحیه‌ای و امکان‌سنجی آن در ایران، فصلنامة پژوهشهای جغرافیایی، سال شانزدهم، شمارة 42، صص 49-64. Mirhydar, Dorreh and Zakie, Ghorbanali, 2002, feasibility study of the Regional political system in Iran, Geographical research quarterly, No.42, pp.49- 64.
مویر، ریچارد، 1379، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمة دره میرحیدر و یحیی صفوی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. Muir, R., 2000, New approaches in political geography, Translated by Dorreh Mirhydar and Yahya Safavi, Tehran: Military geographical organization publisher. (in Persian)می‌یابد
میرترابی، سعید، 1387، مسائل نفت ایران، تهران: نشر قومس. Mirtorabi, S., 2008, Iranian oil issues, Tehran: Ghoomes publisher.
موحد دانش، علی‌اصغر، 1373، هیدرولوژی آب‌های سطحی ایران، تهران: انتشارات سمت. Movahed Danesh and A. A, 1994, hydrology of Iran Surface water, Tehran: Samt publisher (in persian).
نقیب‌زاده، احمد، 1390، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت. Nghebzadeh A., 2012, political sociology, Tehran: Samt publishe). in Persian(
نورتون، اگوستین و علی اصغر کاظمی (1386)، چالش‌های مشروعیت و بازسازی نظم سیاسی در خاورمیانه، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور. Norton, Agustin and Ali Asghar, Kazemi, 2007, Challenges the legitimacy of the political order in the Middle East, Tehran: Andeshehsazan Nour study Institution (In Persian).
ویتفوگل، کارل آگوست، 1392، استبداد شرقی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث. Wittfogel, K., 2013, Oriental despotism, Translated by Mohsen Salasi, Tehran: Sales publisher). in persian(
Force, E., 2008, Tectonic environments of ancient civilization in the eastern Hemisphere, Geoarchaelogy: an international journal, Vol. 23, No.5, 644-653.
luciani. G., 1987, Allocation vs production states: A Theoretical framework, in the rentier state, ed Hazem beblawi and Giacomo Luciani, London: croom helm
Skacpol, T, 1996, Rentier state and shite Islam in the Iranian revolution, in social revolution in modern world (eds), Cambridge uni press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,514 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 486 |
||