پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,694 |
| تعداد مقالات | 72,265 |
| تعداد مشاهده مقاله | 129,305,869 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,164,758 |
ارائۀ الگویی برای توسعۀ روش‌شناختی مطالعات سواد اطلاعاتی | ||
| تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی | ||
| مقاله 4، دوره 58، شماره 3، مهر 1403، صفحه 1-24 اصل مقاله (478.95 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlib.2025.382879.1755 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدجواد ترنگ1؛ مهدی شقاقی* 2؛ امیررضا اصنافی3 | ||
| 1کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| 2نویسنده مسئول، استادیار، گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| 3دانشیار، گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف: پژوهش حاضر بر آن است که چارچوب‌های روش‌شناختی به کار رفته مقالات حوزه سواد اطلاعاتی را مورد مطالعه قرار دهد و بر اساس همین چارچوبها، الگوی جدیدی را برای مطالعات سواد اطلاعاتی به منظور توسعۀ روش‌شناختی پیشنهاد نماید. روش: در پژوهش حاضر از چارچوب آمیخته برای دستیابی به نتایج استفاده شده است. جامعه پژوهش، همۀ مقالات فارسی و انگلیسی حوزه سواد اطلاعاتی طی سالهای 1992 تا 2023 شامل 682 مقاله بود که با روش نمونه‌گیری نظری، مقالاتی که دارای اصالت روش‌شناختی بودند انتخاب و باقی مقالات کنار گذاشته شد و در آخر 193 مقاله به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. ابتدا به روش مقولهبندی، پژوهش‌های حوزه سواد اطلاعاتی در سه رویکرد کمی، کیفی و آمیخته تقسیم‌بندی شد. در ادامه به روش تحلیل مضامین، چارجوب روش‌شناختی مقالات منتخب مشخص گردید و مضامین و ایده‌های روش‌شناختی متمایز آنها استخراج شد و با بهره‌گیری از اندیشه‌های روی باسکار و روش طبقهبندی مفاهیم، الگویی برای توسعۀ روش‌شناختی مطالعات این حوزه ارائه گردید. یافته‌ها: چارچوب‌های روش‌شناختی در سه دستۀ شناخت تجربی، شناخت رویهای و شناخت استفهامی جای گرفتند. شناخت تجربی، سطح ارائه روش‌شناسی‌های نازل، و عموماً شامل روش‌هایی است که با آنها می‌توان به درکی کلی از مسئله رسید و روش‌های پیمایشی، تجربی، دلفی و امثال آن در این سطحاند. شناخت رویهای، سطح میانی پژوهش‌های سواد اطلاعاتی است و بیشتر به دنبال بررسی رویه‌هاست. این سطح بالاتر از شناخت تجربی است و درکی از مراحل دستیابی به سواد بهدست میدهد. شناخت استفهامی، سطح عالی پژوهش‌های سواد اطلاعاتی است که در آن تضادها، درگیریها، زدوخوردها، و دیالکتیک کنشگران برای کسب اطلاعات، و ساختارهای محدودکننده بررسی میشود. نتیجهگیری: پژوهش در حوزۀ سواد اطلاعاتی، با توجه به روش‌های بهکاررفته تاکنون، و با توجه به الگوی باسکار، بهتر است با مطالعۀ تجربی آغاز شود، با مطالعات رویهای دنبال گردد و به مطالعۀ استفهامی خاتمه یابد. تکبعدی بودن پژوهش‌های این حوزه و طی نشدن این روال، موجب گسستگی نتایج و غنا نیافتن دادهها در طول فرایند میشود و اثربخشی نتایج را کاهش میدهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| روش شناسی پژوهش؛ سواد اطلاعاتی؛ الگوی مفهومی؛ شناخت تجربی؛ شناخت رویهای | ||
| مراجع | ||
|
باد، جان (1395). رئالیسم انتقادی روی باسکار. در: نظریۀ انتقادی برای علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی. به سرویراستاری گلوریا جی. لِکی، لیزا ام. گیون و جان ئی بوشمن. ترجمۀ فتاح محمدی. ویراستۀ مهدی شقاقی. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ چاپار.
بازبین، مریم؛ چشمه‌سهرابی، مظفر؛ مرادی، محمود (1392). ارتباط بین سواد اطلاعاتی و کتابداری مبتنی بر شواهد: موردپژوهی کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی شهر کرمانشاه. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 3(2)، 152-133.
پریرخ، مهری؛ ارسطوپور، شعله؛ نادری، رامین (1390). اثربخشی کارگاه‌های آموزشی سواد اطلاعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی: پژوهشی با رویکرد زمینه گرا. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 201-224.
پورصالحی، نسترن؛ فهیم‌نیا، فاطمه؛ بازرگان، عباس؛ ناخدا، مریم (1395). در باب چیستی سواد اطلاعاتی در مدارس: مطالعه موردی درس فارسی پایه چهارم ابتدایی. تعامل انسان و اطلاعات، 3(4)، 12-25.
دویران کشاورزی، عباس؛ شادنوش نصرتالله و شاهنوشی فروشانی، مجتبی (1401). شناسایی عوامل و مؤلفه‌های مؤثر بر سنجش سواد اطلاعاتی خبرنگاران. مطالعات میانفرهنگی، 17 (52)، 72-39.
رنجبری، فاطمه؛ نقشینه، نادر؛ اسمعیلی‌گیوی، محمدرضا (1397). بازمفهوم‌سازی سواد اطلاعاتی برای تیم‌های طراحی نرم‌افزار کتابخانه. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33(4)، 1659-1684.
شاهرخی ساردو، فائزه؛ سلاجقه، مژده و سلیمانی، آمنه (1402). الگوهای همکاری علمی در حوزه سواد اطلاعات تغذیه با استفاده از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس. پژوهشنامه علم‌سنجی، 10(1)، 155-180.
عباس‌زاده، زهرا؛ محمودی، امیرحسین؛ کردستانی، فرشته؛ شریعتمداری، مهدی (1399). ارائه الگوی سواد اطلاعاتی برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی. نوآوری‌های مدیریت آموزشی، 15(3)، 23-44.
کانت، امانوئل (1389). نقد عقل محض. ترجمۀ بهروز نظری. چاپ اول. کرمانشاه: نشر باغ نی.
کرمی نامیوندی، سجاد؛ شریفی، سیدمهدی؛ جنوی، المیرا (1396). شناسایی راهکارهای افزایش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه‌های کشور. پژوهش‌های ارتباطی (پژوهش و سنجش)، 24(4)، 99-124.
کیخا، بتول؛ غائبی، امیر(1401). اولویت سنجی و بررسی جهت تأثیر و تأثر مؤلفه‌های مهارت‌های سواد اطلاعاتی بر اساس تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره و مقایسه‌ای زوجی. تعامل انسان و اطلاعات، 9(1)، 72-87.
کیخا، بتول؛ کیانی، حسن؛ غائبی، امیر (1398). مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر بر ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه‌های عمومی ایران؛ مطالعه دلفی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(2)، 114-139.
لطف‌آبادی، حسین؛ نوروزی، وحیده؛ حسینی، نرگس (1386). بررسی آموزش روش‌شناسی پژوهش در روانشناسی و علوم تربیتی در ایران. نوآوری‌های آموزشی، 6(21)، 109-140.
معرفت، رحمان؛ زره‌ساز، محمد؛ منصوریان، یزدان (1397). چرایی نیاز به سواد اطلاعاتی از منظر دانشجویان روانشناسی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 8(1)، 197-220.
معرفت، رحمان؛ منصوریان، یزدان؛ زره‌ساز، محمد (1396). بررسی مقاله‌های حوزه سواد اطلاعاتی و روش‌های پژوهشی به کار رفته در آنها. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 7(2)، 129-143.
میربخش، سیما؛ سلطانی‌فر، محمد؛ نصیری، بهاره (1401). گفتمان‌های حاکم بر آموزش سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در ایران. دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق(ع))، 29(1)، 223-254.
نظری، مریم (1385). طراحی، آزمون، اجرا و ارزیابی درس سواد اطلاعاتی برای دوره‌های تحصیلات تکمیلی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(2)، 53-92. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 164 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 86 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب