سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,037
تعداد مشاهده مقاله125,521,860
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,781,416
دریائی, رضا. (1403). تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی به دعوای ملکی، حقی و حکمی (جایگزینی برای دسته‌بندی دعوا به عینی و شخصی در حقوق ایران). , 54(3), 363-388. doi: 10.22059/jlq.2024.377877.1007908
رضا دریائی. "تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی به دعوای ملکی، حقی و حکمی (جایگزینی برای دسته‌بندی دعوا به عینی و شخصی در حقوق ایران)". , 54, 3, 1403, 363-388. doi: 10.22059/jlq.2024.377877.1007908
دریائی, رضا. (1403). 'تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی به دعوای ملکی، حقی و حکمی (جایگزینی برای دسته‌بندی دعوا به عینی و شخصی در حقوق ایران)', , 54(3), pp. 363-388. doi: 10.22059/jlq.2024.377877.1007908
دریائی, رضا. تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی به دعوای ملکی، حقی و حکمی (جایگزینی برای دسته‌بندی دعوا به عینی و شخصی در حقوق ایران). , 1403; 54(3): 363-388. doi: 10.22059/jlq.2024.377877.1007908

تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی به دعوای ملکی، حقی و حکمی (جایگزینی برای دسته‌بندی دعوا به عینی و شخصی در حقوق ایران)

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 54، شماره 3، آبان 1403، صفحه 363-388    اصل مقاله (888.33 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlq.2024.377877.1007908
نویسنده
رضا دریائی*
استادیار، گروه حقوق، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان، رشت، ایران. رایانامه
چکیده
تقسیم دعوا به عینی و شخصی یک دسته‌بندی شناخته‌شده نزد استادان آیین دادرسی مدنی است. این تقسیم پیوند وثیقی با تقسیم حقوق مالی به حق عینی و شخصی دارد. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و رویکرد انتقادی به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا تقسیم دعوا به عینی و شخصی در دادرسی مدنی، با حقوق ماهوی ایران همخوانی دارد؟ آیا می‌توان بر پایۀ حقوق بومی یک دسته‌بندی جدید در این خصوص ارائه کرد؟ تقسیم مورد پذیرش در حقوق بومی، چه آثاری در دادرسی مدنی بر جای می‌نهد؟ با وجود شهرت تقسیم دعاوی به عینی و شخصی، از جهات مختلف می‌توان آن را همراه با اشکال دانست. فرضیة نگارنده این است که حسب تقسیم احکام به وضعی و تکلیفی و در ادامۀ آن، دسته‌بندی روابط حقوقی به «ملک»، «حق» و «حکم» باید تقسیم دعاوی در دادرسی مدنی را سامان داد. به همین منظور دعاوی را در یک دسته‌بندی همخوان با حقوق ماهوی می‌توان به «دعوای ملکی»، «دعوای حقی» و «دعوای حکمی» تقسیم کرد. این تقسیم منشأ آثار گسترده و دقیقی است. نادیده گرفتن تمایزات میان آنها طرح غیردقیق مطالبی را به‌همراه داشته است. تأثیر این مهم برای نمونه در تشخیص دادگاه صالح، تأثیر فوت طرفین دعوا، مطالبۀ خسارت تأخیر و شمول قواعد اعسار و ورشکستگی نمایان است.
کلیدواژه‌ها
دعوای ملکی؛ دعوای حقی؛ دعوای حکمی؛ دعوای عینی؛ دعوای شخصی
مراجع
  1. ابن‌منظور، لسان‌العرب (1414ق). لسان العرب. ج 3 و 10، چ سوم، بیروت: دار صادر.
  2. اصفهانی، محمدحسین (1419ق). حاشیه کتاب المکاسب. ج 1، چ اول، قم: دار المصطفی (ص) لإحیاء التراث.
  3. امامی، سیدحسن (1368). حقوق مدنی. ج 1، چ هشتم، تهران: اسلامیه.
  4. امیری قائم‌مقام، عبدالمجید (1385). حقوق تعهدات. ج 1، تهران: میزان.
  5. انصاری، سیدمرتضی (1415ق). کتاب المکاسب. ج 3، قم: تراث الشیخ العظم.
  6. پیلوار، رحیم (1401]الف[). فلسفة حق مالکیت. چ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  7. پیلوار، رحیم (1401 ]ب[). «منقول یا غیرمنقول بودن دعوای الزام به تنظیم سند رسمی در حقوق ایران». دوفصلنامة نقدوتحلیل آرای قضایی، دورة 1، ش 2، ص 150-167. در: https://analysis.illrc.ac.ir/article_701506.html (21 خرداد 1403)
  8. جعفری خسروآبادی، نصرالله (1394). «نظریه عمومی دیون در حقوق اسلام و مقایسه آن با حقوق غرب». فصلنامة پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورة 2، ش 4، ص 1-18. در: https://csiw.qom.ac.ir/article_862.html (21 خرداد 1403)
  9. جعفری خسروآبادی، نصرالله (1396]الف[). «جایگاه ستون فقرات نظام حقوقی رومی‌ژرمنی در حقوق اسلام و ایران: تحلیل فقهی و حقوقی تقسیم‌بندی حقوق عینی و دینی». فصلنامة پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورة 4، ش 4، ص 3-24. در: https://csiw.qom.ac.ir/article_1213.html (21 خرداد 1403)
  10. جعفری خسروآبادی، نصرالله (1396 ]ب[). «شرط فعل از تکلیف محض تا اشتغال ذمه (گفتاری پیرامون آثار شرط فعل در فقه امامیه و حقوق ایران)». پژوهش‌های فقهی، دورة 13، ش 4، ص 959-976. در: https://jorr.ut.ac.ir/article_65280.html (21 خرداد 1403)
  11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق اموال. چ ششم، تهران: گنج دانش.
  12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384). الفارق، چ اول، ج 5، تهران: گنج دانش.
  13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). مجموعه محشی قانون مدنی. چ دوم، تهران: گنج دانش.
  14. حائری، سیدکاظم (1431ق). فقه العقود. ج 1، چ چهارم، قم: مجمع الفکر اسلامی.
  15. خمینی، سیدروح‌الله (1410ق). رسائل. ج 1، چ اول، قم: اسماعیلیان.
  16. خمینی، سیدروح‌الله (1385). الاستصحاب. چ سوم، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  17. خمینی، سیدروح‌الله (1421ق). کتاب البیع. ج 1 و 2، چ اول، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  18. راسخ، محمد؛ مهناز، بیات و سارا محمدی (1397). «نگاهی انتقادی به تکثرگرایی حقوقی». تحقیقات حقوقی، دورة 21، ش 83، ص 63-85. در:
      https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_80627.html (28 مرداد 1403)

  1. دریائی، رضا و مصطفی کربلائی آقازاده (1402). «تأثیر فوت متعهد بر بقای تعهد». حقوق اسلامی، دورة 20، ش 77، ص 89-117. در: https://hoquq.iict.ac.ir/article_706075.html (21 خرداد 1403)
  2. دریائی، رضا و مصطفی، کربلائی آقازاده (1399). «تأملی بر رابطۀ قانون مسئولیت مدنی با موجبات ضمان قهری در حقوق ایران». مطالعات حقوقی، دورة 12، ش 3، ص 93-125. در: https://jls.shirazu.ac.ir/article_5911.html (21 خرداد 1403)
  3. سعیدی، محمدعلی (1389). «تأملی بر تقسیم‌بندی دعاوی به عینی، شخصی و مختلط». تحقیقات حقوقی، دورة 13، ویژه‌نامة شمارة 2، ص 283-318. در:
     https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56691.html (21 خرداد 1403)

  1. سیستانی، سیدعلی (1414ق). الرافد فی العلم الاصول. ج 1، چ اول، قم: مکتب آیه‌الله العظمی السید السیستانی.
  2. سیمایی صراف، حسین (1397). حقوق ورشکستگی و تصفیة اموال ورشکسته. چ اول، تهران: میزان.
  3. شاکری، بلال (1396). حقیقت حکم شرعی در اصول فقه. چ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  4. الشریف، محمدمهدی و حمید آرایی (1396). «پلورالیسم استدلال حقوقی در پرتو تفسیرهای متعارض». حقوق تطبیقی، دورة 4، ش 1، ص 3-26. در:
    https://law.mofidu.ac.ir/article_27917.html (28 مرداد 1403)

  1. الشریف، محمدمهدی (1389). «قواعد حاکم بر ایفای تعهد به انجام کار یا تسلیم مال». حقوق خصوصی، دورة 7، ش 17، ص 79-104. در: https://jolt.ut.ac.ir/article_28805.html (21 خرداد 1403)
  2. الشریف، محمدمهدی (1393). «تعهد یا تملیک: تأملی بر تأثیر حقوق فرانسه در تحلیل ماهیت اجاره در حقوق ایران». فصلنامة پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورة 1، ش 2، ص 29-58. در: https://csiw.qom.ac.ir/article_563.html (21 خرداد 1403)
  3. شمس، عبدالله (1384]الف[). آیین دادرسی مدنی. ج 1، چ هفتم، تهران: دراک.
  4. شمس، عبدالله (1384]ب[). آیین دادرسی مدنی. ج 3، چ اول، تهران: دراک.
  5. شهابی، مهدی (1394). «کثرت گرایی حقوقی؛ تأملی در چیستی مبنای التزام آوری قاعدة حقوقی و متغیرهای تحول نظام حقوقی». پژوهش حقوق عمومی، دورة 17، ش 48، ص 135-163. در: https://qjpl.atu.ac.ir/article_1758.html (28 مرداد 1403)
  6. شهیدی، مهدی (1383). آثار قراردادها و تعهدات. چ دوم، تهران: مجد.
  7. صدر، سید محمدباقر (1394). گفتارهای بنیادین (شش درس گفتار). ترجمة سید ابوالقاسم حسینی ژرفا، قم: دارالصدر.
  8. صرامی، سیف‌الله (1385). حق، حکم و تکلیف. چ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  9. صفری، اسفندیار (1403). بررسی انتقادی نظریة «تکلیف و حق مالی ذمی» بودن شرط فعل مالی. فقه و اصول، دورة 56، ش 1 ص، 109-135. در: https://jfiqh.um.ac.ir/article_45219.html (21 خرداد 1403)
  10. صفایی، سیدحسین، (1383). حقوق مدنی: ج1، اشخاص و اموال. چ سوم، تهران: میزان.
  11. صفری، اسفندیار؛ جلیل، قنواتی و سید علی قزوینی (1396)، «بررسی انتقادی تعریف اعسار با تأکید بر قانون نحوۀ اجرای محکومیت مالی 1393»، آموزه های فقه مدنی، دوره 9، شماره 16، ص 33-56. در:https://cjd.razavi.ac.ir/article_105.html(21 خرداد 1403)
  12. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1370). حاشیة المکاسب. چ چهارم، ج 1، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
  13. عبدی‌پور، ابراهیم و نصرالله، جعفری خسروآبادی (1392). «نفقه زوجه و اقارب، تقابل دو مفهوم دین و تعهد». حقوق اسلامی، دورة 10، ش 39، ص 35-61. در:
      https://hoquq.iict.ac.ir/article_18227.html (21 خرداد 1403)

  1. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1392). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت. چ دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  2. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1397). حقوق ورشکستگی. چ اول، تهران: مجد.
  3. عرب صالحی، محمد (1395). روش‌شناسی حکم. چ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
  4. فروغی، علیرضا (1391). «بررسی فقهی-حقوقی مفهوم ملک و حق». آموزه‌های فقه مدنی، دورة 4، ش 5، ص 79-106. در: https://cjd.razavi.ac.ir/article_1188.html (21 خرداد 1403)
  5. فروغی، علیرضا (1391). «آثار و ویژگی‌های حق از دیدگاه فقه امامیه و قانون مدنی». دانش حق مدنی، دورة 1، ش 1، ص 1-14. در: https://clk.journals.pnu.ac.ir/article_182.html (21 خرداد 1403)
  6. فروغی، سید علیرضا (1397). «بررسی فقهی و حقوقی مفهوم حق و حکم». دوفصلنامة فقه و حقوق خصوصی، دورة 1، ش 1، ص 3-36. در:
      http://ensani.ir/file/download/article/1544619962-10171-1-1.pdf (21 خرداد 1403)

  1. فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). مصباح المنیر. ج 1، بیروت: المکتبه العلمیه.
  2. کاتوزیان، ناصر (1381). اموال و مالکیت. چ پنجم، تهران: میزان.
  3. کاتوزیان، ناصر (1385). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). ج 1، چ پنجم، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  4. کاتوزیان، ناصر (1379). نظریة عمومی تعهدات. چ اول، تهران: دادگستر.
  5. کاظمی، محمود و رحیم پیلوار (1403). «حق عینی و دینی؛ مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و غرب»، مطالعات حقوق خصوصی، دورة 54، ش 1، ص 89-122. در: https://jlq.ut.ac.ir/article_98100.html (28 مرداد 1403)
  6. کاظمی، محمود و جمشید عسگر رمکی (1399). «مفهوم و مبانی قائم‌مقامی ورثه: مطالعة تطبیقی در حقوق ایران و فرانسه». حقوق تطبیقی، دورة 7، ش 2، ص 207-240. در: https://law.mofidu.ac.ir/article_240102.html (21 خرداد 1403)
  7. کریمی، عباس (1386). آیین دادرسی مدنی. چ اول، تهران: مجد.
  8. کریمی، عباس؛ هادی، شعبانی کندسری و حسن اسکندری (1395). «تأملی در تفکیک ملک، حق و حکم در فقه امامیه». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دورة 8، ش 15، ص 247-274. در: https://feqh.semnan.ac.ir/article_1966.html (21 خرداد 1403)
  9. متین دفتری، احمد (1391). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. ج 1، چ چهارم، تهران: مجد.
  10. محقق داماد، سیدمصطفی (1384). «مفاد شرط فعل مالی ضمن عقد در حقوق اسلامی». تحقیقات حقوقی (یادنامة دکتر شهیدی)، ص 85-114.
  11. محقق داماد، سیدمصطفی (1385). «تحولات اجتهاد شیعی: مکتب‌ها، حوزه‌ها و روش‌ها (4) (احکام تکلیفی و احکام وضعی از نظر محقق خراسانی)». تحقیقات حقوقی، دورة 12، ش 50، ص 25-48. در: https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56273.html (21 خرداد 1403)
  12. محقق داماد، سید مصطفی و اسماعیل نعمت‌الهی (1385). «عهدی یا تملیکی بودن اجارة اشخاص». نامة حقوقی مفید، ش 2، ص 23-40. در: https://law.mofidu.ac.ir/article_46830.html (21 خرداد 1403)
  13. مراغی، میر عبدالفتاح (1417ق). العناوین‌الفقهیة. چ دوم، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  14. نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع‌الإسلام. چ هفتم، ج 27، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی.
  15. نعمت‌الهی، اسماعیل (1389 ]الف[). «تحلیل فقهی حق عینی و حق دینی و مفاهیم مرتبط». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دورة 2، ش 3، ص 109-133. در:
      https://feqh.semnan.ac.ir/article_1871.html (21 خرداد 1403)

  1. نعمت‌الهی، اسماعیل (1389 ]ب[). «عنصر وضع و تکلیف در تعهد». حقوق اسلامی، دورة 7، ش 25، ص 7-33. در: https://hoquq.iict.ac.ir/article_18375.html (21 خرداد 1403)
  2. نعمت‌الهی، اسماعیل (1395). «بررسی خسارت انتظار ناشی از نقض قرارداد در حقوق کامن‌لا و حقوق ایران». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورة 3، ش 3، ص 129-156. در: https://csiw.qom.ac.ir/article_903.html (21 خرداد)
  3. نورمفیدی، سید مجتبی (1394). حکم. ج 1 و 2، چ اول، قم: مرکز فقهی ائمة اطهار.
  4. نهرینی، فریدون (1396). آیین دادرسی مدنی. ج 1، چ دوم، تهران: گنج دانش.
  5. نهرینی، فریدون (1398). آیین دادرسی مدنی. ج 2 و 3، چ اول، تهران: گنج دانش.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 323
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 252





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب