سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,037
تعداد مشاهده مقاله125,522,121
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,781,682
دانش پژوه, مصطفی, دانش پژوه, محمد مهدی. (1403). تأملی دربارۀ ارث در روابط بین الأدیانی با تأکید بر قاعدۀ «حجب». , 54(3), 341-362. doi: 10.22059/jlq.2024.372428.1007861
مصطفی دانش پژوه; محمد مهدی دانش پژوه. "تأملی دربارۀ ارث در روابط بین الأدیانی با تأکید بر قاعدۀ «حجب»". , 54, 3, 1403, 341-362. doi: 10.22059/jlq.2024.372428.1007861
دانش پژوه, مصطفی, دانش پژوه, محمد مهدی. (1403). 'تأملی دربارۀ ارث در روابط بین الأدیانی با تأکید بر قاعدۀ «حجب»', , 54(3), pp. 341-362. doi: 10.22059/jlq.2024.372428.1007861
دانش پژوه, مصطفی, دانش پژوه, محمد مهدی. تأملی دربارۀ ارث در روابط بین الأدیانی با تأکید بر قاعدۀ «حجب». , 1403; 54(3): 341-362. doi: 10.22059/jlq.2024.372428.1007861

تأملی دربارۀ ارث در روابط بین الأدیانی با تأکید بر قاعدۀ «حجب»

مطالعات حقوق خصوصی
دوره 54، شماره 3، آبان 1403، صفحه 341-362    اصل مقاله (635.98 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlq.2024.372428.1007861
نویسندگان
مصطفی دانش پژوه* 1؛ محمد مهدی دانش پژوه2
1استاد گروه حقوق و فقه اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.
2دانش‌آموختة دکتری حوزة علمیه قم و مدرس سطوح عالی حوزة علمیه قم، قم، ایران.
چکیده
در حقوق کنونی ایران، در خصوص احوال شخصیة ایرانیان و از جمله ارث آنان، چند قاعدة «حل تعارض» وجود دارد که بدون تعیین حکم ماهوی، صرفاً به تعیین قانون حاکم در روابط بین‌المللی (مادة 6 قانون مدنی) و یا روابط بین‌الأدیانی (اصل 13 قانون اساسی و ماده‌واحده‌های مصوب 1312 و 1372) می‌پردازد و یک قاعدة «مادی-بین‌الأدیانی» وجود دارد (مادة 881 مکرر قانون مدنی الحاقی 1370) که صرفاً دو حکم ماهوی مسئلة ارث میان مسلمان و غیرمسلمان را بیان می‌کند. مضمون این ماده در نگاه نخست، نوعی از تعارض با قواعد حل تعارض پیش‌گفته و نیز گونه‌ای از تبعیض و مخالفت با حقوق بشر را تداعی می‌کند، ازاین‌رو برخی حقوقدانان در راستای رفع این شبهه، تحلیلی از اصول و مواد مذکور ارائه کرده‌اند که نتیجه‌اش عدم قابلیت استناد به مادة مکرر 881 قانون مدنی است. این مقاله با استفاده از شیوة توصیفی-تحلیلی به نقد و بررسی این دیدگاه پرداخته و عقیم بودن ادلة استنادی  برای رد مادة 881 مکرر را می‌نمایاند و در پایان دو پیشنهاد اصلاحی را بر مبنای دو دیدگاه فقهی مشهور و نامشهور در مسئلة «حجب» مطرح می‌کند.
کلیدواژه‌ها
ارث غیرمسلمان از مسلمان؛ ارث مسلمان از غیرمسلمان؛ قواعد حل تعارض؛ قواعد مادی-بین‌الأدیانی؛ قاعدة حجب
مراجع
  1. ابن‌براج، عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز، المهذب. در: مروارید (1410ق). الینابیع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص 179-216).
  2. اردبیلی، محقق احمدبن‌محمد (1403ق). مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشادالاذهان. ج11، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  3. اسدی، ابوالفضل (1394). وضعیت توارث ایرانیان غیرمسلمان با رویکردی بر مادة 881 مکرر قانون مدنی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر قدس.
  4. امامی، حسن (1362). حقوق مدنی. ج3، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  5. بدران ابو العینین بدران (1404ق/1984م). العلاقات الاجتماعیه بین المسلمین و غیرالمسلمین فی الشریعه الاسلامیه و الیهودیه و المسیحیه. بیروت: دارالنهضه العربیه.
  6. بندرچی، محمدرضا (1372). موانع ارث در حقوق مدنی و فقه شیعه. تهران: کیهان.
  7. به‌بو، هویک (1401). مسلمان و ارث غیرمسلمان. تهران:‌ نائیری.
  8. پوراسماعیلی، علیرضا (1395). «بررسی انتقادی ممنوعیت ارث‌بری غیرمسلمان از مسلمان». مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، ش 13، ص 49-82. در:        https://law.tabrizu.ac.ir/article_6695.html    (25 اردیبهشت 1403).
  1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1363). دورة حقوق مدنی؛ ارث. تهران: گنج دانش.
  2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1379). مجموعه محشی قانون مدنی. تهران: گنج دانش.
  3. حائری شاهباغ، سیدعلی (1387). شرح قانون مدنی. ج2، چ سوم، تهران: گنج دانش.
  4. حاجی عزیزی، بیژن و نگین غلامی (1396). «تفاوت در آیین مورث و وارث: تعارض قوانین». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش17، ص81-104.   https://doi.org/10.22075/feqh.2017.2774.
  1. حلبی، ابوالصلاح، تقی‌الدین بن نجم‌الدین (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانة عمومی امیر المؤمنین (ع).
  2. حلبی، ابوالصلاح، تقی‌الدین بن نجم‌‌الدین، الکافی فی‌الفقه. در: مروارید، الینابیع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص101-114).
  3. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، قواعدالاحکام، در: مروارید (1410ق). الینایبع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص449-514).
  4. علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1420ق). تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. ج 5، قم: موسسه امام صادق(ع).
  5. محقق حلی، جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید، شرائع‌الاسلام، در: مروارید (1410ق). الینابیع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص 385-418).
  6. محقق حلی، جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ج4، قم: اسماعیلیان.
  7. حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع. در: مروارید (1410ق). الینابیع الفقهیه، ج22 (کتاب المواریث، ص 435-448).
  8. خاوندگار، نادر (1393). حقوق مدنی؛ ارث. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
  9. خمینی، روح‌الله (1379-1421). تحریرالوسیله. ج 1 و 2، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
  10. دانش‌پژوه، مصطفی (1381). اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی. قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و وزارت امور خارجه.
  11. دانش‌پژوه، مصطفی (1398). احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن در حقوق ایران. چ دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  12. دبیرخانة مجمع تشخیص مصلحت نظام (1388). مجموعه مصوبات مجمع تشخیص و رفع معضلات. ج 2، تهران: دبیرخانة مجمع تشخیص مصلحت.
  13. زیدان، عبدالکریم (1396). احکام الذمیین و المستأمنین فی دارالاسلام. الطبعه الثانیه، بغداد: جامعه بغداد.
  14. سلار، حمزة بن عبد العزیز، المراسم العلویه، در: مروارید (1410ق). الینابیع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص151-162).
  15. شهید اول، محمد بن جمال‌الدین مکی(1410ق). اللمعه الدمشقیه، بیروت: دارالتراث-الدارالاسلامیه.
  16. شهید اول، محمد بن جمال‌الدین مکی، اللمعه الدمشقیه، در: الینابیع الفقهیه، جلد22 (کتاب المواریث، ص515-525).
  17. شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. ج 13، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  18. شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1414ق). حاشیه الارشاد. ج3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم.
  19. شهیدی، مهدی (1387). ارث (با الحاقات و اضافات). چ هفتم، تهران: مجد.
  20. صانعی، یوسف (1393). ارث غیرمسلمان از مسلمان. قم: مؤسسة فرهنگی فقه الثقلین.
  21. صدوق، محمد بن علی بن بابویه،(1413ق). من لا یحضره الفقیه. ج4، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  22. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، المقنع فی الفقه، در: مروارید (1410ق). الینابیع الفقهیه، ج 22 (کتاب المواریث، ص7-25).
  23. صفایی، سیدحسین و هادی شعبانی کندسری (1397). حقوق مدنی؛ وصیت، ارث، شفعه. تهران:‌ شرکت سهامی انتشار.
  24. صمیری، مفلح بن حسن (1420ق). غایه المرام. ج4، بیروت: دارالهادی.
  25. طاهری، حبیب‌الله (بی‌تا). حقوق مدنی 8 و 9. قم: انتشارات اسلامی، جامعة مدرسین حوزة علمیه.
  26. طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، الخلاف. ج 4، قم: دفتر اتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
  27. طوسی، محمدبن‌حسن (1400ق). النهایه فی مجردالفقه و الفتاوی. بیروت: دارالکتاب العربی.
  28. ئعاملی، سیدمحمدحسین ترحینی (1427ق). الزبده الفقهیه فی شرح روضه البهیه. ج9، قم: دارالفقه للطباعه والنشر.
  29. فهیمی، عزیزالله (1381). ارث اقلیت‌های دینی در حقوق اسلام و ایران. قم: دانشگاه قم.
  30. فهیمی، عزیزالله (1391). ارث تطبیقی. تهران: خرسندی.
  31. قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1391). حقوق مدنی-ارث. تهران: دادگستر.
  32. کاتوزیان، ناصر (1376). دورة مقدماتی حقوق مدنی-ارث. تهران: دادگستر.
  33. کاتوزیان، ناصر (1377). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: دادگستر.
  34. لطفی، اسدالله (1376). «توارث مسلمان و کافر». مشکوه، ش 56 و 57، ص 17-51. در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage (7 اردیبهشت 1403).
  35. مدنی، سیدجلال‌الدین (1382). مباحث ارث. تهران: پایدار.
  36. مروارید، علی‌اصغر (1410ق). سلسله الینابیع الفقهیه. ج22، کتاب المواریث، بیروت: مؤسسة فقه الشیعه و الدارالاسلامیه.
  37. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام. ج 39، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  38. نیازی شاهرودی، مهدی (1392). «بازبینی ادلة حجب، اجتهادی نو در ارث اقلیت‌های دینی». دین و قانون، ش 2، ص 165-189. در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1070175 (25 اردیبهشت   1403).  
  1. ولویون، رضا (1385). «ارث اقلیت‌های دینی و مذهبی در ایران». پژوهش حقوق عمومی، ش 18، ص47-62. در: https://qjpl.atu.ac.ir/article_2845.html (15 اردیبهشت 1403).
  2. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1381). «میراث غیرمسلمان». فقه اهل بیت، ش 29، ص 3-45. در: https://ensani.ir/fa/article/92905 (21 خرداد 1403)
   53. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1424ق). قراءات فقهیه معاصره. ج3، بیروت: الغدیر.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 127
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 102





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب