پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,693 |
| تعداد مقالات | 72,239 |
| تعداد مشاهده مقاله | 129,222,223 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,051,660 |
موضوع متافیزیک: اختلاف‌نظر بنیادین فارابی و ابن‌سینا در باب صورت منطقی وجود | ||
| فلسفه و کلام اسلامی | ||
| مقاله 3، دوره 57، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 353-372 اصل مقاله (620.44 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2024.377388.523511 | ||
| نویسنده | ||
| داود حسینی* | ||
| دانشیار، گروه فلسفه و منطق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| استدلال می‌کنم که فارابی و ابن‌سینا اختلاف‌نظری بنیادین بر سر صورت منطقی موضوع متافیزیک، یعنی موجود، دارند: از نظر فارابی «موجود» معنایی انفصالی دارد و از نظر ابن‌سینا این معنا پایه است. تبیینی برای این اختلاف‌نظر بر سر تحلیل موضوع متافیزیک ارائه می‌کنم که بنا بر آن، این دو فیلسوف دو نظر متفاوت و متعارض در خصوص ساختار علوم و نسبت علوم نظری با یکدیگر دارند. فارابی به تعاملی دوطرفه میان علوم قائل است، در حالی که از نظر ابن‌سینا، ساختار علوم ساختاری عینی است که طبق آن علوم بالاتر هیچ‌گونه وابستگی‌ای به علوم پایین‌تر ندارند. بر اساس این تفسیرها، نشان می‌دهم که چرا در چارچوب متافیزیک ابن‌سینا مسئلۀ تمایز وجود و ماهیت مسئله‌ای اصیل است، در حالی که این مسئله در چارچوب متافیزیکی فارابی مسئله‌ای بی‌مایه است. اصالت این مسئله در چارچوب متافیزیکی ابن‌سینا تبیین می‌کند که چرا تاریخ فلسفۀ اسلامی پس از ابن‌سینا معرکۀ اختلاف تفسیر نظر ابن‌سینا و همچنین اختلاف‌نظر علمی بر سر مسئلۀ تمایز وجود و ماهیت بوده‌است. اگر استدلال‌های من صحیح باشند، ابن‌سینا ادامه راهی نیست که فارابی در فلسفه طی می‌کرده‌است. به‌عکس، تاریخ فلسفۀ اسلامی از فارابی به ابن‌سینا، تحولی بنیادین را تجربه کرده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فارابی؛ ابن‌سینا؛ موجود؛ موضوع متافیزیک؛ علم کلی؛ صورت منطقی | ||
| مراجع | ||
|
آقایانی چاوشی، جعفر. (1383). کتابشناسی توصیفی فارابی. تهران: هرمس.
ابن‌سینا، ابو علی. (1363). زندگی‌نامه. ترجمۀ سید ابراهیم دیباجی. تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا، ابو علی. (1956 م). الشفاء، المنطق، البرهان. تصحیح ابراهیم مدکور. قاهرة: المطبعة الأمیریّة.
ابن‌سینا، ابو علی. (1960 م). الشفاء، الإلهیات. تصحیح ابراهیم مدکور. قاهرة: المطبعة الأمیریّة.
اسعدی، مهدی، حسن فتحی. (1397). تمایز وجود و ماهیت نزد فارابی و مقایسۀ آن با نظر بوئتیوس در باب تمایز وجود و موجود. آموزه‌های فلسفۀ اسلامی، 23. صص 25-48.
ایجی، عبدالرحمن. (بی‌تا). المواقف فی علم الکلام. بیروت: عالم الکتب.
احترامی، رحمان، شهرام پازوکی. (1400). سرچشمه‌های بحث وجود و ماهیت، و تمایز متافیزیکی آنها در کتاب الحروف فارابی. حکمت سینوی، 66. صص 99-124.
پورحسن، قاسم. (1393). فارابی و نظریۀ تمایز وجود از ماهیت. تاریخ فلسفه، 3. صص 63-90.
حسینی، داود. (1398الف). وجود و ذات؛ تفسیری از صدرا در سیاق تاریخی. قم: انتشارات حکمت اسلامی.
حسینی، داود. (1398ب). مطهری و مسئلۀ جدید اصالت وجود. تهران: ندای فطرت (وابسته به بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری).
سالاری طرزقی، زهرا، طاهره کمالی زاده،، فاطمه شهیدی. (1399). بررسی مقایسه‌ای موضوع فلسفۀ اولی در فلسفۀ فارابی و حکمت متعالیۀ ملاصدرا. پژوهش‌های هستی‌شناختی، 17. صص 55-77.
سالم، مریم. (1392). تقسیم موجود به واجب و ممکن، ابتکار فلسفی فارابی و ابن‌سینا. آینۀ معرفت، 34. صص 25-41.
شهیدی، فاطمه. (1393). «وجود» و «موجود»در کتاب الحروف فارابی. جاویدان خرد، 25. صص 55-76.
کمالی‌زاده، طاهره. (1387). وجود و ماهیت در دو نظام ارسطو و فارابی. حکمت سینوی، 39. صص 94-111.
کمالی زاده، طاهره، زهرا سالاری طرزقی، فاطمه شهیدی. (1401). بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های فارابی و صدرالمتالهین دربارۀ تمایز وجود از ماهیت. معارف حکمی جامعه، 4. صص 21-44.
کیانخواه، لیلا. (1393). تحقیق و تصحیح انتقادی رسالۀ «فی اغراض ما بعد الطبیعه». جاویدان خرد، 26. صص 119-157.
کیانخواه، لیلا. (1394). تعریف متافیزیک بر اساس موجود بماهوموجود از دیدگاه فارابی (براساس الجمع بین رایی الحکیمین، البرهان، احصاءالعلوم، اغراض مابعدالطبیعة و تعلیقات). آینۀ معرفت، 42. صص 17-46.
کیانخواه، لیلا. (1396). بررسی چگونگی اطلاق «موجود» بر موجودات از دیدگاه فارابی. جاویدان خرد، 32. صص 165-194.
کیانخواه، لیلا، رضا اکبریان، محمد سعیدی‌مهر. (1390). محکی موجود بما هو موجود از دیدگاه ابن‌سینا. حکمت سینوی، 45. صص 93-114.
کیانخواه، لیلا، رضا اکبریان، محمد سعیدی‌مهر. (1391). تعریف و موضوع متافیزیک از دیدگاه ابن‌سینا بررسی تاثیر رسالۀ أغراض متافیزیک فارابی. حکمت سینوی، 47. صص 27-52.
فارابی، ابو نصر. (1381). فصوص الحکمة. تحقیق علی اوجبی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فارابی، ابو نصر. (1390). المنطقیّات للفارابی، ج 1. قم: مکتبة مرعشی.
فارابی، ابو نصر. (1949 م). إحصاء العلوم. تصحیح عثمان امین. قاهرة:دار الفکر العربی.
فارابی، ابو نصر. (1970 م). کتاب الحروف. تصحیح محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق.
عارفی، سیمین. (1392). شکل‌گیری نظریۀ فلسفی تمایز وجود و ماهیت در جهان اسلام؛ بررسی دیدگاه کندی و فارابی. پژوهش‌های فلسفی‌کلامی، 58. صص 23-36.
عبودیت، عبدالرسول. (1385). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، ج 1. تهران و قم. سمت و موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. (1371). مجموعۀ آثار استاد شهید مطهری، ج 6 و 9. تهران: صدرا.
نبویان، سید محمدمهدی. (1395). جستارهایی در فلسفۀ اسلامی؛ مشتمل بر آراء اختصاصی آیة‌الله فیاضی. قم: انتشارات حکمت اسلامی.
هدایت افزا، محمود، شاکر لوایی. (1395). رابطۀ وجود و ماهیت از منظر فارابی، ابن‌سینا، و بهمنیار. فلسفه و کلام اسلامی، 49 (2). صص 277-295.
Menn, S. (2008). AL-FĀRĀBĪ’S KITĀB AL-ḤURŪF AND HIS ANALYSIS OF THE SENSES OF BEING. Arabic Sciences and Philosophy, 18 (1) , 59-97.
Rashed, Marvan. (2009). ON THE AUTHORSHIP OF THE TREATISE ON THE HARMONIZATION OF THE OPINIONS OF THE TWO SAGES ATTRIBUTED TO AL-FĀRĀBĪ. Arabic Sciences and Philosophy, 19 (1) , 43-82.
Wisnovsky, Robert, Avicenna’s Metaphysics in Context, Ithaca, New York: Cornell University Press, 2003.
Wisnovsky, Robert. (2005). «Avicenna and the Avicennian Tradition,» In: P. Adamson and R. Taylor, eds. , The Cambridge Companion to Arabic Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, p92-136.
Wisnovsky, Robert. (2012). «Essence and Existence in the Islamic East (Mashriq) in the 11th and 12th centuries CE: A sketch.» In The Arabic, Hebrew and Latin Reception of Avicenna’s Metaphysics, ed. A. Bertolacci and D. Hasse. Berlin: De Gruyter, p27-50. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 212 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 217 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب