پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,037 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,519,548 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,778,715 |
تجلی زمان و مکانِ اسطوره‌ای در آیین‌های موسیقایی خانقاه‌های کُردستان | ||
| پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران | ||
| دوره 14، شماره 1، شهریور 1403، صفحه 179-193 اصل مقاله (1.44 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2024.376424.459872 | ||
| نویسندگان | ||
| ژیلا رحمانی1؛ نرگس ذاکرجعفری* 2 | ||
| 1گروه موسیقی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران. | ||
| 2گروه موسیقی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان | ||
| چکیده | ||
| هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی نقش نمادین زمان و مکان در آیین‌های مختلفِ خانقاه‌های کُردستان، شناسایی و دسته‌بندی مفاهیم چندلایه‌ای مرتبط با سازهای موسیقایی راه‌یافته به این خانقاه‌هاست. طریقت‌‌های قادری و نقش‌بندی از معدود رویکردهای عرفانی پدیدآمده در دوران اسلامی هستند که همچنان توانسته‌اند استمرار آیینی خود را در مناطقی از کُردستان حفظ نمایند. مشخصة ویژة این دو طریقت، استفاده از موسیقی در برگزاری آیین‌های مختلف و سماع و ذکر دسته‌جمعی است. حاصل هم‌زمانی این عوامل سبب ایجاد تغییر حالت روحانی در برخی از مریدان می‌شود که در اصطلاح عارفانه به آن جذبه می‌گویند. با آنکه مدت زمان جذبه کوتاه است و غالباً بیش‌تر از نیم ساعت به درازا نمی‌کشد، این تجربه با فریادهای مکرر و بالاـ پایین پریدن‌های مریدان همراه می‌گردد. استفاده از سازهای موسیقایی دف، تاس، دوتَه‌پلَه و شمشال در آیین‌های خانقاهی با مجموعه‌ای از کنش‌های ذهنی، اعتقادی و تاریخی همراه است. استفاده از آلات موسیقی در برگزاری برخی از آیین‌ها، نوع خاص سماع مذهبی و ذکر دسته‌جمعی و آمیختگی آن‌ها با موقعیت‌های زمانی مشخص، پژوهش حاضر را با این پرسش مواجه ساخت که استفاده از آلات موسیقی و اشارت‌های زمانی و مکانی در این طریقت‌ها دارای چه معانی هستند و بر چه مفاهیمی دلالت می‌کنند؟ این مقاله در پی آن است تا نشان دهد که چگونه یک گفتمان عرفانی اسلامی بر مبنای چارچوبی اسطوره‌ای، جهان‌بینی‌ها و اصول خود را بنیان گذاشته و توانسته است تا در طول سده‌های متمادی به حیات فرهنگی خود در همین ساختار ادامه دهد. روش‌شناسی: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و به شیوة توصیفی‌ـ‌تحلیلی به نگارش درآمده است. اطلاعات مورد استفاده در آن به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده‌اند. برای پاسخ‌دادن به پرسش مطرح‌شده و یافتن ابعاد نمادینی که بر سازهای موسیقی و جلسات ذکر و سماع دروایش و صوفیان سایه افکنده است، از آراء میرچاه الیاده در باب امر مقدس و نامقدس بهره برده شد. در دستگاه فکری الیاده تقابل مقدس/نامقدس به‌صورت ناملموسی در هستی و هر آنچه در آن حضور یافته است، وجود دارد. از آنجا که نشانه‌های این تقابل در نزد انسان مذهبی پررنگ‌تر است در تحلیل داده‌های این پژوهش از این تقابل استفاده گردید. یافتهها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که زمان و مکان در آیین‌های خانقاهی بازنمایی نمادینی از زمان و فضا در جهانِ اساطیری هستند و طریقت‌ها برای گذار از جهان نامقدس با ایجاد شکاف در زمان و مکان فیزیکی و انجام رفتارهای نمادین در موقعیت‌های مختلف، مقدمات راه‌یافتن به جهان مقدس را فراهم ساخته‌اند. بازنمایی نمادین زمان و فضا در آیین‌های مختلف خانقاه‌ها به‌صورت‌های متنوعی بروز یافته است و از جملة آن‌ها می‌توان به انعکاس‌یافتن شکل هندسی مقدس در قالب دایره در ساختار فُرمی سازها و ساختار خاص سماع و ذکر مذهبی، در نواختن نمادین سازهای موسیقی و همچنین در تکرار قاعده‌مند و ادواری آیین‌ها اشاره کرد | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیین‌های کُردستان"؛ اتنوموزیکولوژی"؛ خانقاه‌های قادری و نقش‌بندی"؛ زمان و مکانِ اسطوره‌ای"؛ "؛ میرچا الیاده" | ||
| مراجع | ||
|
اکو، اومبرتو. (1399). نشانه‌شناسی. ترجمة پیروز ایزدی. تهران: ثالث.
الیاده، میرچا. (1372). رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
_____. (1375). مقدس و نامقدس. ترجمة نصرالله زنگویی. تهران: سروش.
_____. (1378). اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
بایار، ژان پیر. (1376). رمزپردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
بلخاری قهی، حسن. (1395). سرگذشت هنر در تمدن اسلامی. تهران: سورة مهر.
بوکور، مونیک دو. (1376). رمزهای زنده‌جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
توکلی، محمدرئوف. (1360). تاریخ تصوف در کُردستان. تهران: اشراقی.
جاوید، هوشنگ. (1379). سماع: سیری در حرکات آیینی مذهبی دراویش. مقام موسیقایی. (8). 44-55.
درویشی، محمدرضا. (1376). آیینه و آواز. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
_____. (1384). دایره‌المعارف سازهای ایران (پوست‌صداها و خودصداهای نواحی). تهران: ماهور.
رحیمیان، مهدی. (1379). زمان، در هنر مقدس: زمان در اندیشه‌های فلسفی. هنر. 46: 126-136.
ردموند، لیند. (1386). آن هنگام که دایره‌نوازان زن بودند. ترجمه کیوان پهلوان و محمد ریاحی. تهران: ماهور.
شعیری، حمیدرضا. (1388). مفهوم زمان در نظام هم‌نشینی صوری مراسم عاشورا. مجموعه مقالات چهارمین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر به انضمام مقالات هم‌اندیشی سینما. 135-153.
علمی، قربان. (1393). الیاده و هستی‌شناسی مقدس. پژوهش‌های هستی‌شناختی. 3 (5). 1-21.
فاطمی، ساسان. (1378). موسیقی قدسی در گواتی و سماع. هنر، (40)، 176-195.
قره‌سو، مریم، ذاکرجعفری، نرگس. (1399). کارکردهای چندگانة کرنا در آیین‌های مذهبی و سوگواری منطقة شرق گیلان. نشریة هنرهای نمایشی و موسیقی. د 25، ش 2: صص56-45.
کاسیرر، ارنست. (1378). فلسفة صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن. تهران: هرمس.
گنون، رنه. (1398). سمبول‌های بنیادین: زبان جهان‌شمول علم مقدس. ترجمة دل‌آرا قهرمانی. تهران: حکمت.
گوشبر، حمیدرضا. (1392). بررسی کارکردهای رقص سماع در طریقت قادریه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد هنر اسلامی-نگارگری، اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.
ماملی، سالار. (1396). کاربردها و کارکردهای دف در خانقاه‌های کُردستان موکریان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد اتنوموزیکولوژی، تهران: دانشگاه هنر.
محمدی، بهروز. (1379). دف. کرمانشاه: ماهیدشت.
مدنی، امیرحسین. (1397). بررسی نمادها و کارکردهای کهن‌الگوی «دایره» با تأکید بر تفکّر اسطوره‌ای و عرفانی. فصل‌نامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 14 (53)، 281-320.
مصطفایی، عزیز، منصوری‌مقدم، منصور. (1399). مردم‌شناسی طریقت قادریه در منطقة هورامان کُردستان. نامة انسان‌شناسی،17 (31)، 273-301.
موسوی‌نیا، زهره. (1388). دایره نماد دینی در تمدن‌های بین‌النهرین، ایران، آیین بودایی هند و چین. هنر. 131. 108-113.
نصراله‌پور، علی‌اصغر. (1378). سازهای کُرد. کرمانشاه: سپهر.
نقیب‌سردشت، بهزاد. (1385). نگرشی بر سازشناسی موسیقی کُردی. تهران: توکلی.
Bayard, Jean-Pierre. (1997). La Symbolique Du Feu. Translated by Jalal Sattari. Tehran: Markaz. (in Persian)
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 261 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 80 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب