تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,524,638 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,785,261 |
تحلیل و بررسی نوعی تشبیه نویافته در ادب فارسی در تقابل با تشبیه تفضیلی | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 33، خرداد 1403، صفحه 1-18 اصل مقاله (547 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2024.371046.1975 | ||
نویسنده | ||
عبداله ولی پور* | ||
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران، ایران | ||
چکیده | ||
تشبیه، ژرفساخت بسیاری از صنایع بدیعی را تشکیل میدهد و در کتب بلاغی متقدمان و متأخران به گونهها و اقسام مختلفی به آن اشاره شده است که هر یک به شکلهای مختلف در تصویرگری و انعکاس تخیلات شاعرانه نقش هنری ایفا میکنند. تلاش و نکتهسنجیهای علمای بلاغت هم در دستهبندی و طبقهبندی انواع و اقسام تشبیه ستودنی است، با این وجود گاهی در مطالعۀ دیوانهای شاعران و کندوکاو در صور خیال گویندگان پارسی، به تشبیهاتی برمیخوریم که در کتب بلاغی به شکل جداگانه و علمی مورد بررسی قرار نگرفته است. یکی از این نوع تشبیهها، تشبیهی است با ساختار نحوی و اهداف کاملاً مستقل، که در نقطۀ مقابل تشبیههای تفضیلی قرار دارد. جستار حاضر در پی آن است که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی این نوع تشبیهها را در آثار گویندگان دورههای مختلف مورد واکاوی قرار بدهد. نتایج به دست آمده نشان میدهد که این نوع تشبیه از زمانهای بسیار قدیم کاربرد داشته و کهنترین کاربرد آن در شاهنامۀ فردوسی پیدا شد. این نوع تشبیهها گونههای مختلفی دارند که در برخی موارد، گوینده، مشبه را - برعکس تشبیه تفضیلی - در صفتی پستتر و کمتر از مشبهٌ به به تصویر میکشد و گاهی هم گوینده از صنعت مدح شبیه به ذم بهره گرفته و تشبیه را به شکلی به کار میبرد که شائبۀ ذم از آن به نظر میرسد، درحالیکه هدف تشبیه، مدح مشبه بوده است، و نهایتاً مواقعی نیز هدف تشبیه را نه در طرفین تشبیه، بلکه باید در عنصر سومی که خارج از ارکان تشبیه است جستجو کرد که شاعر برای بزرگداشت و یا نشان دادن زشتی آن، از این نوع ساختارهای تشبیهی استفاده میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
اغراض تشبیه؛ بلاغت؛ تشبیه؛ تشبیه تفضیل؛ فروداشت مشبه | ||
مراجع | ||
سدی طوسی، حکیم ابونصر علی بن احمد )1310(. گرشاسپنامه. به اهتمام حبیب یغمایی. چاپ دوم. تهران: طهوری. اعتصامی، پروین )1311(. دیوان پروین اعتصامی. چاپ دوم. تصحیح علی کوچکی. تهران: نغمه. امیرخسرو دهلوی، حکیم یمینالدین بن سیفالدین محمود )1301(. دیوان کامل امیرخسرو دهلوی. به کوشش م. درویش. چاپ دوم. تهران: جاویدان. بهار، محمدتقی )1311(. دیوان اشعار ملکالشعرای بهار. تهران: نگاه. بیدل، عبدالقادر بن عبدالخالق )1011(. غزلیات بیدل. تصحیح و تحقیق سید مهدی طباطبایی و علیرضا قزوه. تهران: شهرستان ادب. تاریخ سیستان )1310(. تصحیح ملک الشعرا بهار. به همت محمد رمضانی. تهران: کالله خاور. حافظ، شمسالدین محمد )1310(. دیوان حافظ. به تصحیح قزوینی و قاسم غنی. به اهتمام عبدالکریم جربزهدار. چاپ پنجم. تهران: اساطیر. خاقانی، افضلالدین بدیل ابن علی )1310(. دیوان خاقانی شروانی. مقابله و تصحیح و تعلیقات: ضیاءالدین سجادی. چاپ پنجم. تهران: زوار. داد، سیما )1311(. فرهنگ اصطالحات ادبی. چاپ چهارم. تهران: مروارید. دبیرسیاقی، محمد )1310(. پیشاهنگان شعر پارسی. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی. رادویانی، محمد بن عمر )1101(. ترجمان البالغه. به اهتمام و تصحیح و حواشی و توضیحات احمد آتش. استانبول: نشریات المهد الشرقی. سعدی، مصلح الدین )1312(. کلیات سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی. چاپ نهم. تهران: امیرکبیر. سلمان ساوجی، خواجه جمالالدین )1311(. دیوان سلمان ساوجی. مقدمه و تصحیح ابوالقاسم حالت. به کوشش احمد کرمی. تهران: ما. سنایی، ابو المجد مجدود بن آدم )1330(. دیوان حکیم سنایی. به کوشش مظاهر مصفا. تهران: امیر کبیر. سیف فرغانی، موالنا سیفالدین ابوالمحامد محمد )1300(. دیوان سیف فرغانی. با تصحیح و مقدمۀ ذبیح اهلل صفا. چاپ دوم. تهران: فردوسی. شفیعی کدکنی، محمدرضا )1311(. صور خیال در شعر فارسی. چاپ ششم. تهران: آگاه. ---------------- )1311(. موسیقی شعر. چاپ هفتم. تهران: آگه. شمیسا، سیروس )1313(. نگاهی تازه به بدیع. چاپ نخست از ویرایش سوم. تهران: میترا. ---------- )1311(. بیان. چاپ نخست از ویرایش سوم. تهران: میترا. صائب تبریزی، محمدعلی )1301(. دیوان صایب تبریزی )جلد 2(. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی فرهنگی. ---------------- )1311(. دیوان صایب تبریزی )جلد 0(. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی فرهنگی. صفوی، کورش )1313(. از زبانشناسی به ادبیات )جلد اول نظم(. تهران: چشمه. طالبیان، یحیی و محمدی، هوشنگ )1310(. »تشبیهات هنری در غزل سعدی«. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورۀ جدید، شمارۀ 11 )پیاپی(. بهار. صص 12 – .21 عطار، شیخ فریدالدین محمد )1331(. خسرونامه. به اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: انجمن آثار ملی. 36 پژوهشنامۀ نقد ادبی و بالغت، سال ،33 شمارۀ ،3 بهار ،3443 پیاپی 33 ------------------ )1303(. اسرارنامه، پندنامه و غزلیات عرفانی شیخ عطار نیشابوری. به قلم محمد عباسی. تهران: فخر رازی. ------------------ )1301(. دیوان عطار. به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی. چاپ پنجم. تهران: علمی فرهنگی. عنصری، ابوالقاسم حسن بن احمد )1303(. دیوان عنصری بلخی. تصحیح و مقدمۀ سید محمد دبیرسیاقی. چاپ دوم. تهران: سنایی. فردوسی، ابوالقاسم. )1310( شاهنامۀ فردوسی )جلد 1(. تصحیح متن به اهتمام آ. برتلس. زیرنظر ع. نوشین. به کوشش و زیرنظر سعید حمیدیان. چاپ چهارم. تهران: قطره. قاآنی، میرزا حبیب )1303(. دیوان حکیم قاآنی شیرازی. با مقدمه و تصحیح ناصر هیری. تهران: گلشائی. کریمی قرهبابا، سعید )1311(. »نوعی تشبیه نویافته در ادب فارسی؛ تشبیه سلب و ایجاب«. مطالعات زبانی و بالغی. سال ،1 شمارۀ .11 بهار و تابستان. صص210 – .111 مجد، امید و مهدویفر، سعید. )1311(. »نگاهی تازه به تشبیه تفضیل«. ادب فارسی. دورۀ جدید.1 شمارۀ -1 .3 صص 211 – .211 معزی، محمد بن عبدالملک نیشابوری. )1302(. کلیات دیوان معزی. با مقدمه و تصحیح ناصر هیری. تهران: مرزبان. نزاری قهستانی، سعیدالدین ابن شمس الدین )1311(. دیوان حکیم نزاری قهستانی. تصحیح و تحشیه و تعلیق مظاهر مصفا. تهران: علمی. وحشی بافقی، موالنا کمال الدین )2131(. دیوان کامل وحشی بافقی. ویراستۀ حسین نخعی. چاپ پنجم. تهران: امیر کبیر. ولیپور، عبداهلل و همتی، رقیه )1012(. »ضمایرِ خاصِ تشبیهی، نادرترین شاخصه سبک شخصی بیدل«. پژوهش های دستوری و بالغی. دورۀ ،13 شمارۀ .23 آبان. صص 21 – .1
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 187 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 219 |