تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,533 |
تعداد مقالات | 70,518 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,132,766 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,238,627 |
بریتانیا و عشایر عرب خوزستان (1320-1304ش) | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 3، دوره 14، شماره 3، آذر 1403، صفحه 53-74 اصل مقاله (812.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2024.371126.1254 | ||
نویسندگان | ||
نورالدین نعمتی* 1؛ آروین قائمیان2 | ||
1دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.، | ||
2دانشجوی دکتری گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
چکیده حکومت بریتانیا در اوایل سدۀ بیستم، با کسب امتیاز نفت و تأسیس شرکت نفت ایران و انگلیس در تحولات داخلی ایران نقش مهمی ایفاء کرد. با وقوع جنگ جهانی اول (1918-1914م) و انقلاب روسیه (1917م) استمرار سلطۀ بریتانیا بر حوزۀ عملیات شرکت نفت با چالش جدی مواجه گردید. بنابراین، لندن با اتخاذ راهبردی جدید، تمرکز قدرت در ایران را در صدر اولویت سیاست خارجی خود قرار داد. به قدرت رسیدن رضاشاه (حک 1320-1304ش) و سیاست آمرانۀ وی در راستای نوسازی و تمرکز قدرت سیاسی، با منافع عشایر عرب در تزاحم آشکار قرار گرفت که یکی از پیامدهای مهم آن، جابجایی جمعیتی و مهاجرت گستردۀ عشایر خوزستان به کشورهای مجاور عرب بود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که روابط رضاشاه و عشایر عرب خوزستان چگونه بود؟ فرضیۀ پژوهش پیش رو این است که راهبرد حمایتی حکومت بریتانیا و شرکت نفت از تمرکز قدرت سیاسی و نوسازی در ایران، در جابجایی جمعیتی و مهاجرت گستردۀ عشایر عرب به خارج از کشور مؤثر بوده است. رویکرد این پژوهش توصیفی-تحلیلی و شیوۀ جمعآوری دادهها بصورت کتابخانهای و اسنادی میباشد. تا به حال پژوهشی بصورت مستقل به بررسی به روابط میان بریتانیا و عشایر عرب خوزستان در دورۀ رضاشاه نپرداخته است. از این رو، این مقاله درصدد است تا گوشهای از معادلات پیچیدۀ سیاسی و اجتماعی در خوزستان را بنمایاند. | ||
کلیدواژهها | ||
بریتانیا؛ ایران؛ نفت؛ عشایر عرب؛ خوزستان | ||
مراجع | ||
منابع و مآخذ امینی، تورج (1380)، اسنادى از زرتشتیان معاصر ایران (١٢٥٨-١٣٣٨ش)، تهران: سازمان اسناد ملی ایران. بیات، کاوه، فعالیتهای کمونیستی در دوره رضاشاه (1300-1310)، تهران: سازمان اسناد ملی ایران. انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1384)، تبعیدگاه خارک: یادداشتهای انجوی شیرازی در زندان خارک، باهتمام: میهن صداقتپیشه، تهران: چاو. پوربختیار، غفار (زمستان 1386-بهار 1387)، «رضاشاه و طرح اسکان اجباری عشایر بختیاری»، مسکویه، س2 ش۸ . گروهی از نویسندگان، تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد (1378)، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی. چریکف، ایگور ایوانوویچ (1357)، سیاحتنامه مسیو چریکف، مترجم: آبکار مسیحی، به کوشش: علیاصغر عمران، شرکت سهامی کتابهای جیبی. گروهی از نویسندگان، خشونت و فرهنگ: اسناد محرمانه کشف حجاب (١٣٢٢-١٣١٣) (1371)، تهران: سازمان اسناد و مدارک ملی ایران. دولت آبادی، یحیی (پاییز 1385)، حیات یحیی، ج1، آمریکا: شرکت کتاب. دهقانی، محمد (1380)، پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران: سخن. رومی، مولانا جلال الدین (1381)، نثر و شرح مثنوى شریف، ج2، به اهتمام: توفیق سبحانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سنجر، فریدون (1370)، حاصل چهل سال خدمت: خاطراتی مجمل از پارهای از ناهنجاریهای تلخ در گذشته نیروی هوائی، انتشارات پروین. صدر، محسن (1364)، خاطرات صدر الاشراف، انتشارات وحید. غرایاق زندی، داود (1387)، ایرانیان عربتبار، تهران: افکار. فردوست، حسین (1382)، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج2، ویراسته: عبدالله شهبازی، تهران: اطلاعات. فون بلوشر، ویپرت (1363)، سفرنامه بلوشر، ترجمه: کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی. کرمانی، میرزا آقاخان، روحی، شیخ احمد (زمستان 1379)، هشت بهشت، انتشارات دیجیتالی بیانی. لوی، حبیب (1335)، تاریخ یهود ایران، ج3، تهران: بروخیم. محمود، محمود (1353)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن ١٩ میلادی، ج4، تهران: اقبال. میروشنیکف، ل.ی. (1356) ایران در جنگ جهانی اول، مترجم:ع. دخانیاتی، تهران: فرزانه. نجم الملک، حاج عبدالغفار (1341)، سفرنامۀ خوزستان، به اهتمام: محمد دبیر سیاقی، موسسه مطبوعاتی علمی. معرفی منابع دیجیتالی پژوهش: اسناد دیجیتالی دانشگاۀ قطر: این تارنمای https://www.qdl.qa/en/search که با همکاری کتابخانه ملی بریتانیا ایجاد شده، به کاربران امکان دسترسی برخط به مدارک مورد نیاز خود را با استفاده از جستجوی کلیدواژهها میدهد. این اسناد، منبعی ارزشمند برای مطالعه روابط ایران و انگلستان در دوره مورد بحث این رساله هستند. با وجود اینکه اسناد مورد استفاده در این رساله حاوی اطلاعات ارزشمندی از تحولات سیاسی-اجتماعی عشایر عرب خوزستان هستند، توجه به چند نکته ضروری است: این اسناد عمدتاً شامل گزارشهای دیپلماتها و مأموران کنسولی انگلستان در منطقه هستند. دیدگاههای ارائه شده در این اسناد ممکن است انعکاس کاملی از واقعیتها نبوده، تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند موقعیت، سوگیریها و اطلاعات در دسترس کاتبان باشد. از جانبی دیگر، این اسناد لزوماً بازتابدهنده سیاستهای رسمی دولت بریتانیا در قبال عشایر عرب خوزستان نیستند. لذا نگارنده به هنگام تحلیل اطلاعات ارائه شده در این اسناد، در حد امکان با احتیاط عمل کرده، آنها را با منابع دیگر مقایسه و تطابق داده است. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 476 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 23 |