پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,573 |
| تعداد مقالات | 71,036 |
| تعداد مشاهده مقاله | 125,504,683 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,711 |
تحلیل فقهی حقوقی استثنائات رد مغصوب | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| دوره 56، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 237-256 اصل مقاله (480.59 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2023.356155.669505 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا قاسمی رستمی1؛ محمد مهدی الشریف* 2؛ علیرضا آرش پور3؛ علیرضا فصیحی زاده2 | ||
| 1دانش‌آموختۀ دکترای حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
| 2دانشیار، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. | ||
| 3استادیار، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| در مادۀ 311 قانون مدنی به تبعیت از فقهای امامیه، غاصب به نحو مطلق، مکلف به رد عین مغصوب به مالک شده است،که البته این اطلاق توسط ماده‌واحده مصوب 1358 در یک مورد خاص که غاصب جاهل بوده و ضرر مالک بالنسبه به زیان غاصب اندک است، تخصیص خورده و حکم به پرداخت غرامت شده است. فقیهان مواردی را که رد عین مستلزم ضرر جانی یا مالی غیر غاصب شود، نیز از این حکم استثناء کرده که در نظام حقوقی ایران نیز این‌ها را باید مستثنی دانست. مشهور فقها موردی را که رد عین مستلزم ضرر مالی غاصب می‌شود، هر چند ضرر هنگفت باشد و غاصب جاهل به غصب بوده باشد، استثناء ندانسته و قاعده لاضرر را در مورد غاصب، جاری نمی‌دانند. اما بر خلاف مشهور فقها، برخی از فقیهان معاصر، تمایل به توسعه استثناء، به جایی‌که متصرف جاهل بوده و رد عین مستلزم زیان هنگفت است، دارند. البته هر چند استثناء قانونی، ناظر به فرض ویژه‌ای است، اما چون‌که دلیلی جز پذیرش اجرای «لاضرر» در مورد غاصب جاهل ندارد، به‌نظر می‌رسد که قانون‌گذار هم‌سو با برخی فقها، «لاضرر» را در فرض خاص ماده‌واحده، مجری دانسته که مقتضای پذیرش آن، محدود شدن وجوب رد عین، به موردی است که مستلزم ضرر هنگفت متصرف جاهل نباشد. بنابراین تسری حکم مقرره به موارد مشابه، توسعۀ بی‌مبنای استثنا نبوده و مصداقی از تعمیم حکم به‌دلیل عمومیت علّت و مبنای حکم است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| زیان هنگفت؛ غاصب جاهل؛ غصب؛ مغصوب‌منه | ||
| مراجع | ||
|
ابن منظور، محمد بن مکرم بن على (1414) لسان العرب: جلد 12، دار صادر.
اشکوری، ابوالقاسم (1422) بغیه الطالب فی شرح المکاسب: جلد 1، أنوار الهدی.
انصاری، مرتضی (1411) المکاسب: جلد1، دار الذخائر.
بابایی، ایرج (1401) حقوق مسئولیت مدنی: نشر میزان، چاپ سوم.
بجنوردی، حسن، محقق محمدحسین درایتی و مهدی مهریزی (1377) القواعد الفقهیه: جلد4، نشر الهادی.
بروجردی، حسین، مقرر حسینعلی منتظری (1394) کتاب الإجاره و الغصب و الوصیه: سرایی.
بروجردی، حسین، محرر جواد خندق آبادی (1394) الرسائل الفقهیه: جلد2، طبا.
تسخیری، محمدعلی (1431) القواعد الأصولیه و الفقهیه: جلد3، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، المعاونیه الثقافیه.
ترحینی عاملی، محمد حسن (1385) الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه: جلد8، دار الفقه للطباعه و النشر.
جزایری، محمد جعفر (1416) هدی الطالب إلی شرح المکاسب: جلد3، طلیعه النور.
جمعی از پژوهشگران (1423) موسوعه الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام: جلد25، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)
حسینی عاملی، حسن بن یوسف علامه حلی (بی‌تا) مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (ط. القدیمه): جلد6، دار إحیاء التراث العربی.
خدابخشی، عبداله (1389) الغاصب یؤخذ باشق الاحوال، فصلنامه فقه اهل بیت: سال 16، شماره
خمینی، روح الله (1392) کتاب البیع (امام): مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره).
خوانساری نجفی، موسی (1373) منیه الطالب: جلد1، المکتبه المحمدیه.
خوئی، سید ابوالقاسم (1418) موسوعه الإمام الخوئی: جلد37، مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی.
رشتی، حبیب الله بن محمد علی (بی‌تا) کتاب الإجاره (رشتی)
روحانی، محمد صادق (1435) فقه الصادق: جلد 27، آیین دانش.
زارعی سبزواری، عباسعلی (1430) القواعد الفقهیه فی فقه الإمامیه، جلد8، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم. مؤسسه النشر الإسلامی.
سیستانی، علی (1415) منهاج الصالحین: جلد2، مکتب آیه الله العظمی السید السیستانی.
شبیری زنجانی، سید موسی (1400) پایگاه اطلاع رسانی: سوالات شرعی، صفحه دوم، سوال اول.
صدر، محمد، نویسنده خمینی، روح الله (1432) کتاب البیع: جلد4، محبین.
ــــــــــ (1430) ما وراء الفقه: جلد4، دار الأضواء.
صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب اله (1391) مسئولیت مدنی (الزم‌های خارج از قرارداد): انتشارات سمت.
صیمری، مفلح بن حسن، محقق جعفر کوثرانی (1420) غایه المرام فی شرح شرائع الإسلام: جلد4، دار الهادی.
عراقی، ضیاء الدین، نائینی، محمدحسین، محرر ابوالفضل نجم‌آبادی (1421) الرسائل الفقهیه: مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (علیه السلام).
فاضل، محمدجواد (1396) ضمان انخفاض قیمه النقد: مرکز فقه الأئمه الأطهار (علیهم السلام).
فاضل لنکرانی، محمد (1387) تفصیل الشریعه (کتاب الغصب و إحیاء الموات و المشترکات و اللقطه): مرکز فقه الأئمه الأطهار (علیهم السلام).
ــــــــــ (1425) خارج فقه غصب: جلسه 26.
قاسم زاده، سید مرتضی (1391) الزام‌ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد: میزان، چاپ نهم.
کاتوزیان، ناصر (1387) حقوق مدنی (وقایع حقوقی): شرکت سهامی انتشار.
محسنی، محمد آصف (1382) الضمانات الفقهیه و أسبابها: انشارات پیام مهر.
مدرسی، محمد رضا، محرر عبدالله امیرخانی، محقق جواد احمدی (1393) مقالات فقهی (معونه الظالمین، الولایه من قبل الجائر و جوائز السلطان): دار التفسیر.
مدرسی، محمد رضا، محرر عبدالله امیرخانی و جواد احمدی (1393) البیع: جلد2، دار التفسیر.
مکارم شیرازی، ناصر (1390) قاعده لا ضرر: امام علی بن ابی طالب (علیه السلام).
موسوی بجنوردی، محمد (1379) قواعد فقهیه: جلد1، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
موسوی خوانساری، احمد، مصحح علی‌‌اکبر غفاری (1355) جامع المدارک فی شرح المختصر النافع: جلد5، مکتبه الصدوق.
میرشکاری، عباس (1390) بررسی استحقاق غاصب نسبت به افزایش قیمت مال مغصوب: فصلنامه خبری و آموزشی قضاوت، پیاپی 74 (بهمن و اسفند).
نجفی، محمد حسن (1421) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: جلد 19 و 37، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 295 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 269 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب