تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,533 |
تعداد مقالات | 70,518 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,133,110 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,239,141 |
نمودهای طنز موقعیت در روضۀ ششم بهارستان جامی | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
مقاله 4، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 32، اسفند 1402، صفحه 73-90 اصل مقاله (1.14 M) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2024.362913.1950 | ||
نویسندگان | ||
عبدالرضا سیف1؛ آراد غلامی* 2 | ||
1استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
طنز در لغت به معانی مسخره کردن، طعنه زدن، تمسخر نمودن و مانند اینها آمده است. در ادبیات فارسی، برای انواع شوخطبعیها، به اعتبارات متفاوت، نامهای متعددی وجود داشته و دارد. در پژوهشهای معاصر در این عرصه، طنز بهعنوان واژهای برای تمام متونی که وجه تمایز آنها، خندهآوری است به کار میرود. درواقع، طنز، نوعی از ادبیات است که بدیها و زشتیها را بزرگتر مینمایاند. در این پژوهش توصیفی - تحلیلی، معنای عام و گستردۀ طنز، که دربرگیرندۀ مفاهیمی چون هجو و هزل نیز هست، بیان میشود و پس از بررسی تعریف و دامنۀ مفهوم طنز و به طور خاص، طنز موقعیت، به تحلیل اینگونه در روضۀ ششم بهارستان جامی میپردازیم تا وضعیتهای گوناگون ایجادکنندۀ طنز موقعیت را در این متن شناسایی نماییم؛ در نهایت میکوشیم تا چرایی بهرهگیری فراوانتر از برخی وضعیتهای خاص را تحلیل کنیم. یافتههای پژوهش حاضر، نشان میدهند که جامی در بیش از نیمی از مطایبههای روضۀ ششم بهارستان، از پردازش طنز موقعیت بهره گرفته است و بیشترین استفادۀ او در ایجاد طنز موقعیت، از وضعیت اوصاف ناپسند بوده است. وی در این راه هم صفات نامطلوب ظاهری، مانند زشتی و هم ویژگیهای ناپسند باطنی مثل ستمگری را دستمایۀ طنزپردازی قرار داده است. افزون بر این، استفادۀ جامی از هشت وضعیت مختلف از میان ده وضعیت پربسامد ایجادکنندۀ طنز موقعیت در ادبیات کهن فارسی، تنوع بالایی را به نمایش گذاشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
بهارستان؛ جامی؛ طنز موقعیت؛ مطایبه؛ وضعیت اوصاف ناپسند | ||
مراجع | ||
منابع
آرینپور، یحیی (1382). از صبا تا نیما. ج 1. چاپ هشتم. تهران: زوار.
اصلانی، محمدرضا (1387). فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز. تهران: کاروان.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. ج 5. تهران: سخن.
ایشانی، طاهره؛ جانمحمدی، علی (1399). «تحلیل و بررسی طنز موقعیت در مجموعه داستان کوتاه آبشوران از درویشیان». تاریخ ادبیات، دورۀ 13، شمارۀ 1: 28-5.
برگسون، هانری (1379). خنده. ترجمۀ عباس باقری. تهران: شباویز.
بلخی، جلالالدین (1312). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. لیدن: بریل.
پورمحبی، فرزین (1397). فنون نگارش طنز در ادبیات نمایشی. چاپ دوم. تهران: ساقی.
توپال، شاهین (1394). «بررسی تطبیقی جنبههای سیاسی- اجتماعی طنز در گلستان، بهارستان و پریشان». پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن (1379). بهارستان و رسائل جامی. تصحیح: اعلاخان افصحزاد، محمدجان عمراُف و ابوبکر ظهورالدین. تهران: میراث مکتوب.
خراسانی، رضا (1399). طنز همچون شگرد؛ اولین راهنمای عملی طنزنویسی. تهران: اساطیر پارسی.
دهخدا، علیاکبر (1373). لغتنامۀ دهخدا. ج 3، 9 و 14. تهران: روزنه.
رادفر، عبدالحسین (1365). «گفتاری کوتاه دربارۀ طنز». کیهان فرهنگی، شمارۀ 28: 30-31.
رضاداد، علیرضا؛ رزازیفر، اقدس (1391). هزار و یک شب؛ قصههای گزیده. ج 1. چاپ ششم. تهران: قدیانی.
رضیپور، پرنیا (1400). جامعهشناسی طنز (رویکردها و تئوریها). چاپ دوم. تهران: آرمانپژوهان.
زارع آملی، عزیزالله (1393). طنز در آیینۀ فقه. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
زرینکوب، عبدالحسین (1398). بحر در کوزه؛ نقد و تفسیر قصهها و تمثیلات مثنوی. چاپ هفدهم. تهران: نشر علمی.
زمانی، کریم (1399). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر سوم. چاپ سی و یکم. تهران: اطلاعات.
سعدی، مشرفالدین (1387). گلستان سعدی. به تصحیح و توضیح یوسفی، غ. چاپ هشتم. تهران: خوارزمی.
سلیمی، محمد (1399). حکمت طنز؛ مبانی نظری و کاربردی و جایگاه آن در رسانه. قم: دین و رسانه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384). «طنز حافظ». حافظ، شمارۀ 19: 43-39.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1394). مفلس کیمیا فروش. چاپ پنجم. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1383). انواع ادبی. چاپ دهم. تهران: فردوس.
شوکتی، آیت (1399). «بررسی و مقایسۀ زیباییشناسی معنوی گلستان با بهارستان، پریشان و خرابات». زیباییشناسی ادبی، شمارۀ 45: 65-35.
صفوی، کورش (1399). آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: نشر علمی.
طاهری، نسترن (1390). «بررسی طنز در گلستان و بوستان سعدی». پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه سمنان.
غلامی مایانی، ابوالقاسم (1394). طنز و طنزپردازی. کرج: نارین رسانه.
قوام، ابوالقاسم؛ تجبر، نیما (1389). «واژۀ طنز چگونه و از چه زمانی اصطلاح شد؟». تاریخ ادبیات، شمارۀ 62: 187-167.
کیانپور، لیلا (1395). «بررسی تقابلهای دوگانه در طنز معاصر». پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه شهرکرد.
گیتیفروز، علیمحمد؛ کدخدای طراحی، مهدی (1399). متون نظم 3 (خاقانی و نظامی). تهران: دانشگاه پیام نور.
معین، محمد (1364). فرهنگ فارسی معین. ج 2. تهران: امیرکبیر.
ملایی کیشی، مهری (1397). «بررسی عناصر زبانی و بلاغی طنزآفرین در اشعار طنز معاصر». پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان.
مولوی، جلالالدین (1390). مثنوی معنوی. به اهتمام سبحانی، ت. چاپ نهم. تهران: روزنه.
میرزایی، علی؛ سرمدی، مجید؛ محمدیبدر، نرگس (1394). برگزیده و شرح مرزباننامه. تهران: دانشگاه پیام نور.
نفیسی، علیاکبر (1343). فرهنگ نفیسی. ج 3. تهران: کتابفروشی خیام.
نیمروزی، رسول (1377). «بررسی مقایسهای طنز از دیدگاه هانری برگسون و منتقد آمریکایی نورتروپ فرای». پژوهشهای ارتباطی، شمارۀ 14: 112-105.
References Anvari, Hassan (2002). Farhang-e Bozorg-e Sokhan. Vol. 5. Tehran: Sokhan. (in Persian) Aryanpour, Yahya (2003). Az Saba ta Nima. Vol. 1. 8th printing. Tehran: Zavar. (in Persian) Aslani, Mohammad Reza (2008). Glossary of Humorous Terms. Tehran: Karavan. (in Persian) Balkhi, Jalal al-din (1933). Masnavi-ye Ma’navi. Edited by Reynold Alleyne Nicholson. Leiden: Brill. (in Persian) Bergson, Henri (2000). Laughter. Translated by Arjmand, M. Tehran: Shabaviz. (in Persian) Britannica. (n.d.). “Irony”. (observed: 7/30/2022) Retrieved from https://www. britannica.com/dictionary/irony Cambridge Dictionary. (n.d.). “Irony”. (observed: 7/30/2022) Retrieved from https:// dictionary.cambridge.org/dictionary/english/irony Dehkhoda, Ali Akbar (1994). Loghatnameh-ye Dehkhoda. Vol. 3, 9 & 14. Tehran: Rowzaneh. (in Persian) Ghavam, Abulghasem, & Tajabbor, Nima (2009). “How and since when was the word Tanz used?”. History of Literature, 62 (3): 167-187. (in Persian) Gholami Mayani, Abulghasem (2015). Humor & Making Humor. Karaj: Narin Rasaneh. (in Persian) Gitiforooz, Ali Mohammad, & Kadkhoday Tarrahi, Mehdi (2020). Poetry Texts 3 (Khaqani & Nezami). Tehran: Payam-e Noor University. (in Persian) Ishany, Tahereh, & Janmohammadi, Ali (2020). “Analysis of Situational Humor in the Darvishian’s Short Story Collection, Abshouran”. History of Literature, 13 (1): 5-28. (in Persian) Jami, Nuruddin Abdurrahman (2000). Baharestan va Rasa’el-e Jami. Corrected by Alakhan Afsahzad, Mohammadjan Omarov & Abubakr Zohouroddin. Tehran: Miras-e Maktoub. (in Persian) Khorasani, Reza (2020). Humor as a Trick; the First Practical Guide to Humor Writing. Tehran: Asatir-e Parsi. (in Persian) Kianpour, Leila (2016). “Examining Dual Confrontations in Contemporary Satire”. MA Thesis in Persian Language and Literature. University of Shahrekord. (in Persian) Merriam-Webster. (n.d.). “Irony”. (observed: 7/30/2022) Retrieved from https://www. merriam-webster.com/dictionary/irony Mirzayi, Ali, Sarmadi, Majid, & Mohammadi Badr, Narges (2015). Anthology and Explanation of Marzban Nameh. Tehran: Payam-e Noor University. (in Persian) Mo’in, Mohammad (1985). Farhang-e Farsi-ye Mo’in. Vol. 2. Tehran: Amir Kabir. (in Persian) Molavi, Jalal al-din (2011). Masnavi-ye Ma’navi. Explained by Sobhani, T. 9th printing. Tehran: Rowzaneh. (in Persian) Mollayi Kishi, Mehri (2018). “Investigation of Satire Making Lingual and Rhetorical Elements in Contemporary Satirical Poems”. MA Thesis in Persian Language and Literature. Vali-e-Asr University of Rafsanjan. (in Persian) Nafisi, Ali Akbar (1964). Farhang-e Nafisi. Vol. 3. Tehran: Khayyam Bookstore. (in Persian) Nimrouzi, Rasool (1998). “A comparative analysis of humor from the point of view of Henri Bergson and Northrop Frye”. Communication Research, No. 14: 105-112. (in Persian) Nokes, David (1993). “Augustanism”. In Coyle, Martin, Garside, Peter, & Peck, John (Eds.) Encyclopedia of Literature and Critisism (93-105). London: Routledge. Pourmohebbi, Farzin (2018). Humor Writing Techniques in Dramatic Literature. 2nd printing. Tehran: Saghi. (in Persian) Radfar, Abdolhossein (1986). “A Short Speech about Humor”. Kayhan-e Farhangi, No. 28: 30-31. (in Persian) Razipour, Parnia (2021). Sociology of Humor (Approaches and Theories). 2nd printing. Tehran: Armanpajouhan. (in Persian) Rezadad, Ali Reza, & Razzazifar, Aghdas (2012). One Thousand and One Nights; Selected Stories. Vol. 1. 6th printing. Tehran: Ghadyani. (in Persian) Saadi, Mushrifuddin (2008). Golestan-e Sa’di. Corrected and explained by Yousefi, Gh. 8th printing. Tehran: Kharazmi. (in Persian) Safavi, Kourosh (2020). Familiarity with Linguistics in Persian Literature Studies. 2nd printing. Tehran: Nashr-e Elmi. (in Persian) Salimi, Mohammad (2020). The Wisdom of Humor; Theoretical and Practical Basics and Its Position in the Media. Qom: Din va Rasaneh. (in Persian) Shafi’i Kadkani, Mohammad Reza (2005). “Hafez’s Humor”. Hafez, No. 19: 39-43. (in Persian) Shafi’i Kadkani, Mohammad Reza (2015). Mofles-e Kimiyaforoush. 5th printing. Tehran: Sokhan. (in Persian) Shamisa, Sirous (2004). Literary Genres. 10th printing. Tehran: Ferdows. (in Persian) Shelley, Cameron (2001). “The bicoherence theory of situational irony”. Cognitive Science, Vol. 25, Issue 5: 775–818. Shokati, Ayat (2020). “Investigating and comparing the spiritual aesthetics of Golestan with Baharestan, Parishan and Kharabat”. Literary Aesthetics, 11 (45): 35-65. (in Persian) Taheri, Nastaran (2011). “Analysis of Humor in Saadi’s Golestan & Bustan”. MA Thesis in Persian Language and Literature. Semnan University. (in Persian) Topal, Shahin (2015). “Comparative Study of Socio-political Aspects of Humor in Golestan, Baharestan and Parishan”. MA Thesis in Persian Language and Literature. Islamic Azad University, Central Tehran branch. (in Persian) Zamani, Karim (2020). Comprehensive Explanation of Masnavi-ye Ma’navi. Vol. 3. 31st printing. Tehran: Ettelaat. (in Persian) Zare’ Amoli, Azizollah (2014). Humor in the Mirror of Jurisprudence. Qom: Markaz-e Feqhi-ye A’emme-ye Athar (AS) . (in Persian) Zarinkoub, Abdolhossein (2019). Bahr dar Kouzeh; Criticism and Interpretation of Masnavi Stories and Allegories. 17th printing. Tehran: Nashr-e Elmi. (in Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 292 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 285 |