پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,870 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,420,454 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,189,685 |
نسبت قضایای خارجیه و شخصیه: تاریخ یک اشتباه | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 21، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1402، صفحه 23-52 اصل مقاله (724.13 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2024.370561.371773 | ||
| نویسنده | ||
| اسدالله فلاحی* | ||
| استاد موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران | ||
| چکیده | ||
| در دو سدۀ اخیر، بسیاری از اصولیان، فیلسوفان و منطق‌دانان ایرانی بر این گمان رفته‌اند که قضایای خارجیه چهار حکم زیر را دارند: (1) قضایای خارجیه مجموع چند قضیۀ شخصیه و از این رو، (2) در حکم قضیۀ جزئیه هستند و بنا بر این، (3) در کبرای قیاس قرار نمی‌گیرند و (4) در علوم کاربردی ندارند. در این مقاله نشان می‌دهم که همۀ این دعاوی نادرست‌اند و ریشه در آن حکم نخست دارند که «قضایای خارجیه مجموع چند قضیۀ شخصیه هستند». نادرستی این حکم از این رو است که مجموع هر تعداد از قضایای شخصیه، از دیدگاه منطقی صرف، هرگز مستلزم یک قضیۀ خارجیۀ کلیه نیست. مجموع چند قضیۀ شخصیه در صورتی مستلزم یک قضیۀ خارجیۀ کلیه است که یک مقدمۀ خارجیۀ کلیۀ پنهان، که در آغاز به هیچ وجه آشکار نیست، به مجموع آن قضایای شخصیه افزوده شود. اما با افزودن آن مقدمۀ پنهان، در واقع از یک خارجیۀ کلیه - به همراه قضایای شخصیه - به یک خارجیۀ کلیه رسیده‌ایم و نه صرفا از قضایای شخصیه. این نشان می‌دهد که قضایای خارجیه نه مجموع چند قضیۀ شخصیه هستند و نه در حکم قضایای جزئیه؛ و نه کاربرد آنها در قیاس مانعی دارد و نه کاربرد آنها در علوم | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جزئیه؛ حقیقیه؛ خارجیه؛ شخصیه؛ کلیه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The History of a Mistake: Confusion of Singular and Khārijī Propositions | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Asadollah Fallahi | ||
| Prof., Iranian Institute of Philosophy | ||
| چکیده [English] | ||
| In the last two centuries, many Iranian philosophers, logicians, and experts of principles of jurisprudence have assumed that (1) khārijī propositions are the conjunction of several singular ones, and therefore, (2) they are (equivalent to) particular propositions, and therefore, (3) they cannot be used as majors of syllogisms and (4) have no application in science. In this article, I show that all these claims are false and are rooted in the first judgment that “khārijī propositions are the conjunction of several singular ones”. The inaccuracy of this judgment is that the sum of any number of singular propositions, from the point of view of pure logic, never entails a universal khārijī proposition. The conjunction of several singular propositions entails a universal khārijī proposition only if a hidden universal khārijī premise, which is not at all apparent at the beginning, is added to the conjunction of those singular propositions. But by adding that hidden premise, we will reach a khārijī proposition from a khārijī proposition along with singular propositions and not only from singular propositions. This shows that a khārijī proposition neither is a conjunction of several singular propositions nor can be considered as a particular proposition and that one should not avoid using them in a syllogism or science. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| ḥaqīqī, khārijī, particular, singular, universal | ||
| مراجع | ||
|
آملی، محمد تقی، (1377ق.)، درر الفوائد، مرکز نشر کتاب، تهران.
ابن‌سینا، حسین، (1964)، الشفاء، المنطق، القیاس، القاهره، دار الکاتب العربی للطباعه و النشر.
ابن‌سینا، حسین، (1375)، الاشارات و التنبیهات، در ضمن شرح الإشارات و التنبیهات للطوسی، الجزء الأول فی المنطق، قم، نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین، (1381)، الاشارات و التنبیهات، تصحیح مجتبی زارعی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
ابوترابی، احمد، (1394)، چیستی و نقش قضایای تحلیلی و ترکیبی در منطق و معرفت‌شناسی، قم، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ابوترابی، احمد، (1399)، «چیستی و کاربست‌های قضیه خارجیه در منطق و معرفت‌شناسی»، معارف منطقی، سال هفتم شماره 1، ص 7-32.
تیدمن، پل و هاوارد کهین،(1383)، منطق محمول‌ها، درآمدی نو به منطق نمادین، ترجمۀ رضا اکبری، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق.
جوادی آملی، عبدالله، ( 1370)، شناخت‌شناسی در قرآن، قم، مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
جوادی آملی، عبدالله، ( 1378)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج. 13، معرفت‌شناسی در قرآن، قم مرکز نشر إسراء.
خونَجی، افضل الدین، (1389)، کشف الاسرار عن غوامض الافکار، مقدمه و تحقیق خالد الرویهب، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین – آلمان.
سبزواری، ملا هادی، (1369)، شرح منظومه، تصحیح و تعلیق از آیت الله حسن زاده آملى و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبى، تهران، نشر ناب.
سلیمانی امیری، عسکری، (1378)، سرشت کلیت و ضرورت، پژوهشی در فلسفۀ منطق، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
سمرقندی، شمس الدین، (1399)، قسطاس الافکار، تحقیق و تصحیح اسدالله فلاحی، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
سمرقندی، شمس الدین، (1402)، شرح القسطاس، تحقیق و تصحیح مهرداد حسن‌بیگی، تهران، انتشارات مولی.
شیرازی، قطب الدین، (1369)، درة التاج، تصحیح سید محمد مشکوه، چاپ سوم، تهران، انتشارات حکمت.
عظیمی، مهدی، (1402)، «پارادوکس بوسعید و راه حل بوعلی»، جاویدان خرد 20، ش. 2، صص 159-192.
فرامرز قراملکی، احد، (1373الف)، منطق (1)، تهران، دانشگاه پیام نور.
فرامرز قراملکی، احد، (1373ب)، تحلیل قضایا، رسالۀ دکتری به راهنمایی ضیاء موحد، تهران، دانشگاه تهران، دانشکدۀ الهیات، گروه فلسفه و کلام اسلامی.
فرامرز قراملکی، احد، (1378)، «مقدمه» بر التنقیح فی المنطق، تصحیح و تعلیق غلامرضا یاسی‌پور، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
فلاحی، اسدالله، (1386)، «صورت‌بندی جدیدی از قضایای حقیقیه و خارجیه در منطق جدید»، آینۀ معرفت 11، صص 31-60.
فلاحی، اسدالله، (1388)، «شرطی لزومی در منطق جدید»، تاملات فلسفی 1، بهار، صص 7-46.
فلاحی، اسدالله، (1402)، «سه معنای قضیۀ خارجیه»، جاویدان خرد 20، ش. 2، صص 217-246.
فلاحی، اسدالله، (1402ب)، «منطق و معرفت‌بخشی در نظام‌های حاج‌حسینی»، هستی و شناخت 16، ش. 1، ؟؟.
قطب رازی، محمد بن محمد، (1393)، لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار، تصحیح و مقدمه از علی اصغر جعفری ولنی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
کردی، محمد، (1381)، قضایای حقیقیه، خارجیه و ذهنیه، قم، نشر مؤلف.
لاهیجی، عبد الرزاق فیاض، (نسخۀ خطی)، شوارق الالهام، بی‌جا، بی‌تا.
مطهری، مرتضی، (1369)، شرح مبسوط منظومه، ج. 9، تهران، انتشارات صدرا.
نائینی، محمد حسین غروی، (1376)، فوائد الاصول، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
موحد، ضیاء، (1368)، درآمدی به منطق جدید، تهران انتشارات علمی و فرهنگی.
نبوی، لطف اللّه، (1377)، مبانی منطق جدید، تهران، انتشارات سمت. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 21 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 25 |
||