تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,498 |
تعداد مقالات | 70,235 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,453,356 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,678,971 |
برهمکنش پیامدهای تاریخ کاشت و شیوه آبیاری بر عملکرد و بهرهوری مصرف آب در اکوتیپهای خارمریم (Silybum marianum) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
علوم گیاهان زراعی ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مقاله 9، دوره 55، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 105-121 اصل مقاله (1.5 M) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijfcs.2023.361558.655015 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شیبا سمیع عادل1؛ حمید رضا عشقی زاده* 2؛ مرتضی زاهدی1؛ محمد مهدی مجیدی1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان - اصفهان، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
در این مطالعه پاسخ چهار اکوتیپ گیاه خارمریم (اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان- امیدیه و مجارستان) به سه سطح 40، 60 و 80 درصد از حداکثر تخلیه مجاز رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک در پنج تاریخ کاشت شامل شش مهر، 26 مهر، 16 آبان، شش آذر و 20 اسفند سال 1399 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. آزمایش بهصورت تجزیه مرکب اسپلیتپلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد؛ بهطوریکه ترکیب تاریخ کاشت و آبیاری به عنوان تیمارهای اصلی و رقم به عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه و وزن خشک اندام هوایی گیاه خارمریم بهترتیب در تاریخهای کاشت 26 مهر و 20 اسفند حاصل شد. تنش کمآبی در هر دو سطح خود باعث کاهش عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، تعداد طبق در بوته، ارتفاع بوته، درجهروز رشد تا مراحل گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک ولی موجب افزایش کارآیی مصرف آب دانه و اندام هوایی شد. اکوتیپ "کهگیلویه و بویراحمد" بیشترین عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی و شاخص برداشت را به خود اختصاص داد که میتوان از این اکوتیپ، جهت برنامههای اصلاحی گیاه خارمریم و ایجاد ارقام سازگار این گیاه استفاده کرد. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، گیاه خارمریم در شرایط آبوهوایی مشابه منطقه اصفهان باید در پاییز و در اواخر مهرماه تا اواسط آبانماه کشت شود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کلیدواژهها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاریخ کاشت؛ خارمریم؛ خشکی؛ درجه روز رشد؛ گیاه دارویی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
. مقدمه تنش کمبود آب به عنوان اصلیترین عامل محدودکننده رشد و تولید گیاهان زراعی در اکثر نقاط جهان و ایران شناخته میشود (Nooripoor & Ehsanzadeh, 2012). بنابراین، کشورهایی نظیر ایران که در ناحیه خشک و نیمهخشک دنیا قرار دارند و از کمبود آب رنج میبرند میبایست راهبردهای خاصی را در جهت استفاده مطلوب از منابع آب به عمل آورند (Leakey et al., 2006). تنش کمبود آب بر رشد، متابولیسم و عملکرد گیاه تاثیر میگذارد و از طریق کاهش چشمگیر عملکرد میتواند خسارات جدی به تولید محصولات زراعی وارد کند (Wang et al., 2003). در این میان بهرهگیری از رژیم آبیاری متناسب با شرایط کمبود آب و ویژگیهای گیاه میتواند در افزایش عملکرد و بهرهوری تولید موثر باشد. برای مثال Sarani et al. (2022) با بررسی تاثیر رژیمهای مختلف آبیاری بر رشد گیاه دارویی خارمریم گزارش کردند که گیاه خارمریم سازگاری خوبی به تنش خشکی داشته که احتمالاً به دلیل کاهش صدمات اکسیداتیو با القای سیستم آنتیاکسیدانی و تجمع اسمولیتهایی نظیر پرولین میباشد. با توجه به اینکه تنش خشکی در ایران رو به گسترش است، استفاده از تکنیکهای مدیریتی که بتواند پیامدهای مضر تنش خشکی را بر رشد گیاه کاهش دهد، ضروری به نظر میرسد (Estaji & Niknam, 2020). یکی از این تکنیکهای زراعی تغییر تاریخ کاشت است. کاشت گیاه در زمانهای مختلف سبب برخورد مراحل رشد گیاه با عوامل محیطی متفاوتی میشود و از این راه بر رشد و نمو و عملکرد نهایی گیاه تاثیر میگذارد. به نظر میرسد که با تاخیر در کاشت گیاه، سرعت نمو آن افزایش مییابد تا تاخیر ایجادشده در کاشت تا حدی جبران شود. در واقع سازوکارهای تنظیمی گیاه طوری عمل میکنند که با تاخیر در کاشت پاییزه، گیاه به گونهای سازگار شود که برای مواجهشدن با سرمای زمستان به حد کافی رشد کرده و تعداد کافی برگ تولید کند، اما از آنجایی که در این حالت دوره رویشی کوتاهتری را سپری میکند و بهره کمتری از منابع تولید میبرد، عملکرد نهایی آن نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت (Mozhdehi et al., 2013). انتخاب ژنوتیپ متحمل به خشکی برای کاشت، یکی دیگر از راهکارهای مدیریتی در شرایط کمآبی است. بسیاری از گیاهان دارویی دارای این ویژگی میباشند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود 80 درصد از جمعیت جهان از روشهای طبیعی و سنتی درمان با استفاده از گیاهان دارویی در کنار طب مدرن استفاده میکنند (Parveen et al., 2015). گیاهان دارویی منابع غنی از مواد مؤثره اساسی مورد نیاز جهت تولید بسیاری از داروها میباشند و به همین جهت در کشاورزی و پزشکی جایگاه ویژه خود را دارند. خارمریم (ماریتیغال) با نام علمیSilybum marianum (L.) و نام انگلیسی milk thistle یکی از مهمترین گیاهان دارویی در درمان بیماریهای کبدی میباشد. این گیاه یکساله یا دو ساله از خانواده آستراسه و بومی منطقه مدیترانه است که در بسیاری از مناطق دنیا به ویژه مناطق گرم و خشک به صورت خودرو رشد میکند (Hetz et al., 1995; Omidbaigi, 1998; برهمکنش تنش خشکی و تاریخ کاشت، میتواند عملکرد نهایی گیاه را تحت تاثیر قرار دهد. در کشت پاییزه، در تاریخ کاشتهای زودتر، دمای خاک بالاتر است و به همین علت سرعت جوانهزنی و استقرار گیاهچه افزایش مییابد. تاخیر در کاشت به علت افزایش تعداد روزهای ابری و نیز سردتر شدن هوا، میزان فتوسنتز را کاهش داده که سبب کاهش سرعت رشد و نمو و تجمع ماده خشک میشود. همراهشدن تنش خشکی با این شرایط، سبب پیری زودرس اندامهای فتوسنتزکننده و در نتیجه کاهش فتوسنتز جاری گیاه و زیستتوده تولیدی میشود. در پژوهش Khalatbari et al. (2020) روی شش هیبرید کلزا، عملکرد این گیاه تحت تاثیر برهمکنش تنش خشکی و تاریخ کاشت قرار گرفت و تاریخ کاشت 10 مهرماه نسبت به 10 آبان، و آبیاری نرمال نسبت به تنش رطوبتی سبب تولید عملکرد بالاتر دانه شد (Khalatbari et al., 2020). نتایج پژوهش Amiri et al. (2022) نشان داد که تنش خشکی در گیاه دارویی گلگاوزبان (Echium amoenum L.) منجر به کاهش عملکرد دانه، افزایش ارتفاع بوته، کاهش تعداد گل در بوته و نیز کاهش کارآیی مصرف آب آبیاری میشود (Amiri et al., 2022). آب مورد نیاز گیاه خارمریم به دلیل سیستم ریشهای عمیق و امکان دسترسی به آب و مواد غذایی در لایههای عمیق خاک نسبت به بسیاری از گیاهان کمتر میباشد. نتایج پژوهشها نشان میدهد که استفاده از روشهای مناسب آبیاری میتواند عملکرد و کیفیت محصول خارمریم را بهبود بخشد و کارآیی مصرف آب این گیاه را افزایش دهد. با این حال، تنش کمآبی ضمن کاهش عملکرد این گیاه، بر میزان و نوع ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه نیز تاثیر میگذارد (Estaji & Niknam, 2020). در پژوهش Majidi et al. (2021)، تیمار کمآبیاری کاهش معنیداری در میانگین عملکرد چهار اکوتیپ خارمریم ایجاد کرد و تاثیر مثبتی بر محتوای سیلیمارین و برخی از اجزای آن بر جای گذاشت نتایج پژوهشهای مختلف نشان میدهد که عملکرد و اجزای عملکرد خارمریم میتواند تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گیرد و تاریخ کاشت زودهنگام یا دیرهنگام سبب تحمیل رژیمهای دمایی نامطلوب بر گیاه در طول دوره رشد و نمو آن شود
2-1. ویژگیهای محل آزمایش این آزمایش در سال زراعی 1400-1399 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در 40 کیلومتری جنوب غرب اصفهان (مزرعه لورک) با عرض جغرافیایی 32 درجه و 32 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 51 درجه و 22 دقیقه شرقی، 1630 متر ارتفاع از سطح دریاهای آزاد انجام شد. 2-1-1. ویژگیهای خاک ویژگیهای خاک مورد استفاده در جدول 1 قابل مشاهده است.
جدول 1. برخی ویژگیهای فیزیکی- شیمیایی خاک محل آزمایش.
2-1-2. ویژگیهای آب آبیاری آب مورد استفاده جهت آبیاری گیاهان در طول دوره رشد دارای پیاچ 5/7 و قابلیت هدایت الکتریکی 3/1 دسیزیمنس بر متر مربع بود و به شرح ذکرشده در جدول 2 مورد استفاده قرار گرفت. سه سطح تخلیه رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک (40، 60 و 80 درصد از ظرفیت نگهداری رطوبت زراعی خاک) جهت اعمال تیمارهای رطوبتی در نظر گرفته شد. جدول 2. میزان آب آبیاری مورد استفاده در گیاه خارمریم در سه سطح شیوه آبیاری و پنج تاریخ کاشت.
2-1-3. شرایط آب و هوایی میانگین دمای سالانه منطقه 5/14 درجه سلسیوس و میانگین بارندگی سالانه آن 140 میلیمتر گزارش شد. دادههای هواشناسی مورد نیاز به صورت روزانه از ایستگاه هواشناسی نجفآباد و نیز ایستگاه هواشناسی مزرعه لورک دریافت شده و مورد استفاده قرار گرفت (جدول 3).
جدول 3. میانگین ماهانه دمای کمینه، بیشینه، طول روز و میزان بارندگی در طول دوره رشد گیاه خارمریم (از 11 شهریور 1399 تا 9 شهریور 1400).
2-2. مواد گیاهی و روش کاشت در این پژوهش اکوتیپهای خارمریم اصفهان و مجارستان از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران تهیه شدند و اکوتیپهای کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان- امیدیه از محل مورد نظر جمعآوری شدند. هر واحد آزمایشی در این مطالعه به ابعاد 90 در 140 سانتیمتر بود؛ بهطوریکه تعداد سه ردیف با فاصله بین ردیف 70 سانتیمتر و فاصله بوته روی ردیف 30 سانتیمتر کشت شد. عمق کاشت دو تا سه سانتیمتر بود. ابتدا در هر نقطه سه تا چهار بذر کشت شد و بعد از دو برگی تنک شده و به یک بوته تقلیل یافت. بنابراین در هر واحد آزمایشی 12 بوته استقرار یافت. با دو آبیاری اول قارچ کش رورالتیاس (اپیرودیون + کاربندازیم) به مقدار یک کیلوگرم در هکتار مصرف شد. پنج تاریخ کاشت شامل شش مهر (تاریخ کاشت اول/ پاییزه)، 26 مهر (تاریخ کاشت دوم/ پاییزه)، 16 آبان (تاریخ کاشت سوم/ پاییزه)، شش آذر (تاریخ کاشت چهارم/ پاییزه) و 20 اسفند (تاریخ کاشت پنجم/ بهاره) در سال 1399 مورد بررسی قرار گرفت. شایان ذکر است تاکنون در مطالعات قبلی تاریخ کاشت 20 اسفند به عنوان کاشت بهاره مورد استفاده قرار میگرفته است (Majidi et al., 2021a,b).
2-3. رژیم رطوبتی خاک سه سطح تخلیه رطوبت قابل استفاده گیاه در خاک (40، 60 و 80 درصد از ظرفیت نگهداری رطوبت زراعی خاک) جهت اعمال تیمارهای رطوبتی در نظر گرفته شد. سه شیوه آبیاری بر اساس درصد حداکثر تخلیه رطوبتی مجاز 2-4. صفات و نحوه اندازهگیری آنها در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، تعداد طبق در بوته و درجه روز رشد بهگلرفتن در مرحله گلدهی، عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی، شاخص برداشت و درجهروز رشد رسیدگی فیزیولوژیک اندازهگیری شد. شاخص درجهروز رشد، شاخص برداشت و کارایی آب آبیاری مصرفی بر اساس دادههای موجود محاسبه شد. نمونهگیری جهت بررسی صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک در زمان گلدهی و نمونهگیری نهایی مرتبط با عملکرد بذر در زمان رسیدگی فیزیولوژیک انجام شد. 2-4-1. ثبت مراحل فنولوژیک برحسب تعداد روز از کاشت تا زمانی که 50 درصد بوتههای هر واحد آزمایشی به مرحله فنولوژیک مورد نظر رسیده بودند، بهطور مشاهدهای ثبت شد. مراحل مورد نظر شامل روز تا بهگلرفتن و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بود که با استفاده از دادههای هواشناسی بهدستآمده از ایستگاه هواشناسی مزرعه لورک جهت تعیین میزان درجهروز رشد (GDD) گیاه در هر مرحله رشدی مورد استفاده قرار گرفتند: GDD= (Tmax+Tmin)/2-Tbase در این فرمول، Tmax بیشینه دمای هر روز، Tmin کمینه دمای هر روز و Tbase دمای پایه گیاه خارمریم است. دمای پایه گیاه خارمریم با بررسی پژوهشهای قبلی برابر 7/2 و دمای بیشینه آن برابر 40 درجه سلسیوس در نظر گرفته شد 2-5. تجزیه و تحلیل آماری آزمایش بهصورت تجزیه مرکب اسپلیتپلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد؛ بهطوریکه ترکیب تاریخ کاشت و آبیاری به عنوان تیمارهای اصلی و رقم به عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. تجزیههای آماری دادهها با استفاده از نرمافزار SAS نسخه 4/9 انجام شد. رسم نمودارها و محاسبات ساده و دادهپردازیها با استفاده از نرمافزار Excel و Word انجام شد.
3-1. تاثیر تاریخ کاشت نتایج حاصل از متجانسبودن واریانس خطا (آزمون بارتلت) نشان داد که بین واریانسهای خطا یکنواختی قابل قبولی برای انجام آزمایش وجود داشت. عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، تعداد طبق در بوته، ارتفاع بوته، کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی، شاخص برداشت، درجهروز رشد به گل رفتن و درجهروز رشد رسیدگی فیزیولوژیک در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفت (جدول 4). مقایسه میانگین دادهها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و وزن خشک اندام هوایی (266/0 و 6/10 کیلوگرم در متر مربع) و کمترین آنها (071/0 و 28/4 کیلوگرم در متر مربع) بهترتیب در تاریخ کاشت 26 مهر و 20 اسفند مشاهده شد (جدول 5). سایر پژوهشگران نیز تفاوت معنیداری بین تیمارهای مختلف تاریخ کاشت در گیاه خارمریم مشاهده کردند. به عنوان مثال Abdollahzare et al. (2011) پس از بررسی سه تاریخ کاشت پاییزه (23 آبان و 10 و 24 آذر)، تاریخ کاشتهای 10 آذر و 23 آبان را بهترتیب از نظر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی بر سایر تاریخهای کاشت برتر دانستند (Abdollahzare et al., 2011). بیشترین و کمترین تعداد طبق در بوته بهترتیب در تاریخهای کاشت 26 مهر (117) و 20 اسفند (9/24) مشاهده شد (جدول 5). گزارشهای منتشرشده از سایر پژوهشها بر تاریخ کشت پاییزه و بهاره نیز موید این مطلب است که تاخیر در کاشت مانند هر عامل دیگری که رشد رویشی را کاهش دهد بر کاهش تعداد کاپیتول در گیاه خارمریم تاثیر میگذارد. با تاخیر در کاشت گیاه موفق به تولید انشعابات بیشتر نشده و به تبع آن تعداد کاپیتول در بوته کمتری را سبب میشود
جدول 4. نتایج تجزیه واریانس و سطح معنیداری میانگین مربعات صفات مختلف اندازهگیریشده در چهار اکوتیپ گیاه خارمریم تحت تاثیر پنج تاریخ کاشت و سه شیوه آبیاری.
n.s، * و ** بهترتیب نشاندهنده عدم تفاوت معنیدار، معنیداری در سطح پنج درصد و معنیداری در سطح یک درصد هستند.
جدول 5. مقایسه میانگین پیامدهای شیوه آبیاری، تاریخ کاشت و اکوتیپ بر صفات مختلف اندازهگیریشده در گیاه خارمریم.
سطوح آبیاری نرمال، تنش خفیف و شدید کمبود آب بر اساس 40، 60 و 80 درصد از حداکثر تخلیه مجاز رطوبت قابل دسترس گیاه. تاریخهای کشت بر اساس تقویم شمسی بهترتیب ذکرشده میباشند: 1. ششم مهر، 2. بیست و ششم مهر، 3. شانزدهم آبان، 4. ششم آذر، 5. بیستم اسفند.
3-2. تاثیر رژیم رطوبتی خاک اثر آبیاری بر صفت شاخص برداشت در سطح احتمال پنج درصد و بر سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود (جدول 4). عملکرد دانه (کیلوگرم بر متر مربع) تحت تنش کمآبی خفیف (199/0) و شدید (177/0) نسبت به آبیاری نرمال (228/0) بهترتیب 8/12 و 0/22 درصد و وزن خشک اندام هوایی (کیلوگرم بر متر مربع) تحت تنش کمآبی خفیف (47/8) و شدید (25/7) نسبت به آبیاری نرمال (57/9) بهترتیب 5/11 و 2/24 درصد کاهش نشان داد (جدول 5). نتایج سایر پژوهشها در این زمینه نیز نشاندهنده کاهش عملکرد دانه در ژنوتیپها و اکوتیپهای مختلف خارمریم تحت تنش خشکی است (Zangani et al., 2017). در مطالعه Majidi et al. (2021b) در میانگین کلی اکوتیپها (26 اکوتیپ) عملکرد دانه از 31/26 گرم در هر بوته در شرایط آبیاری نرمال به 45/17 گرم در هر بوته تحت تنش خشکی کاهش یافت. بهطور کلی تنش کمآبی سبب کاهش تعرق و ایجاد اختلال در جذب آب و مواد غذایی شده و این امر وزن خشک اندام هوایی و عملکرد نهایی دانه را کاهش میدهد. تعداد طبق در بوته تحت تنش کمآبی خفیف (8/66) و شدید (5/56) نسبت به آبیاری نرمال (7/74) بهترتیب 5/10 و 3/24 درصد کاهش نشان داد. کاهش تعداد طبق در بوته در شرایط خشکی در سایر پژوهشهای صورتگرفته بر گیاه خارمریم نیز گزارش شدهاست نتایج نشان داد که درجهروز رشد (GDD) مورد نیاز برای گلدهی و بلوغ فیزیولوژیکی تحت تأثیر شرایط تنش آبی قرار گرفت (جدول 4). تحت تنش کم آبی، GDD برای گلدهی، 27 واحد نسبت به آبیاری معمولی کاهش یافت؛ درحالیکه تحت تنش شدید کمآبی، کاهش 47 واحد بود. بهطور مشابه، برای بلوغ فیزیولوژیکی، GDD در شرایط تنش خفیف آبی 46 واحد و در تنش شدید آبی در مقایسه با آبیاری معمولی 88 واحد کاهش یافت (جدول 5). این یافتهها حاکی از آن است که تنش آبی تأثیری جزئی اما قابل توجه بر زمان گلدهی و بلوغ فیزیولوژیکی دارد. کاهش GDD نشان میدهد که گیاهان برای رسیدن به این مراحل در شرایط تنش آبی به واحدهای گرمای انباشته کمی کمتری نیاز داشتند. این را میتوان به واکنش گیاهان به کمبود آب نسبت داد، جایی که آنها فرآیندهای تولیدمثلی را برای اطمینان از تولید و بقای بذر در اولویت قرار میدهند. این مشاهده، بینشی در مورد واکنش گیاه به تنش آبی ارائه میکند. حتی تنش خفیف آب منجر به کاهش جزئی در GDD شد که نشان میدهد گیاهان در پاسخ به محدودیت در دسترسبودن آب، فرآیندهای رشد خود را تنظیم میکنند. توجه به این نکته حائز اهمیت است که در حالی که کاهش GDD نسبتاً کم بود، میتواند پیامدهایی برای بهرهوری و عملکرد محصول داشته باشد. زمان گلدهی و بلوغ فیزیولوژیکی برای تولید بهینه بذر بسیار مهم است و هرگونه انحراف از شرایط ایدهآل ممکن است بر عملکرد کلی تأثیر بگذارد. بنابراین، این نتایج اهمیت استراتژیهای مدیریت آب را در شیوههای کشاورزی برای بهحداقلرساندن تنش آبی و بهحداکثررساندن عملکرد محصول برجسته میکند. نتایج پژوهشی بر گیاه شاهدانه (Cannabis sativa L.) نشاندهنده کاهش تعداد روز تجمعی از زمان کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک تحت تنش کمآبی خفیف و شدید بود (Asadi et al., 2021). 3-3. مقایسه اکوتیپهای مورد بررسی اثر اکوتیپ بر درجهروز رشد بهگلرفتن غیر معنیدار ولی بر درجه روز رشد رسیدگی فیزیولوژیک در سطح احتمال پنج درصد و بر سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود (جدول 4). مقایسه میانگینها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (223/0 کیلوگرم بر متر مربع)، وزن خشک اندام هوایی (99/8 کیلوگرم بر متر مربع)، ارتفاع بوته (115 سانتیمتر)، کارآیی مصرف آب دانه (119/0 کیلوگرم بر متر مکعب)، کارآیی مصرف آب اندام هوایی (38/4 کیلوگرم در متر مکعب) در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد و کمترین عملکرد دانه (173/0 کیلوگرم بر متر مربع)، وزن خشک هوایی (12/7 کیلوگرم بر متر مربع)، ارتفاع بوته (7/85 سانتیمتر)، کارآیی مصرف آب دانه (093/0 کیلوگرم بر متر مکعب)، کارآیی مصرف آب اندام هوایی (43/3 کیلوگرم بر متر مکعب) در اکوتیپ خوزستان-امیدیه مشاهده شد (جدول 5). نتایج. وجود تنوع در بین اکوتیپهای خارمریم از نظر صفاتی از جمله ارتفاع ساقه، عملکرد دانه و روز تا گلدهی در سایر پژوهشها نیز گزارش شده است (Saghalli et al., 2018). نتایج یک بررسی بر گیاه خارمریم نشان میدهد که بین اکوتیپهای مورد مطالعه (26 اکوتیپ) اختلاف معنیداری از نظر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و محتوای سیلیمارین وجود دارد (Majidi et al., 2021b). بیشترین و کمترین تعداد طبق در بوته بهترتیب متعلق به اکوتیپ اصفهان (17/70) و خوزستان- امیدیه (71/60) بود. اکوتیپ اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد و اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد و مجارستان از نظر این صفت تفاوت معنیداری با یکدیگر نشان ندادند (جدول 5). نتایج اختلاف معنیدار بین اکوتیپهای مختلف در صفات ارتفاع بوته، شاخص رشد، تعداد طبق در بوته و عملکرد دانه در بوته در سایر مطالعات نیز گزارش شده است (Ottai & Abdel-Moniem, 2006). بیشترین و کمترین شاخص برداشت بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد (66/2 درصد) و اصفهان (51/2 درصد) مشاهده شد. بیشترین و کمترین درجهروز رشد رسیدگی فیزیولوژیک بهترتیب در اکوتیپهای خوزستان- امیدیه (2888) و اصفهان (2855) مشاهده شد. اکوتیپهای خوزستان- امیدیه و کهگیلویه و بویراحمد و مجارستان و نیز اکوتیپهای مجارستان و اصفهان از نظر این صفت تفاوت معنیداری با یکدیگر نشان ندادند (جدول 5). نتایج بر اساس نتایج پژوهشهای قبلی اختلاف قابل توجه در درجهروز رشد اکوتیپهای مختلف گیاه خارمریم قابل انتظار است (Nasrabadi et al., 2014). 3-4. برهمکنش تاریخ کاشت و رژیم رطوبتی خاک اثر برهمکنش تاریخ کاشت و آبیاری بر صفت درجهروز رشد بهگلرفتن معنیدار نبود، ولی بر سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود (جدول 4). تنش کمآبی خفیف و شدید در تمام تاریخهای کاشت، کاهش عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، تعداد طبق در بوته و ارتفاع بوته را سبب شد؛ ولی بر کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی، شاخص برداشت و درجه روز رشد بهگلرفتن و رسیدگی فیزیولوژیک تاثیرات متفاوتی اعم از کاهش و افزایش بر جا گذاشت (جدول 6). بیشترین عملکرد دانه و وزن خشک اندام هوایی در تاریخ کاشت 26 مهر و در شرایط آبیاری نرمال بهترتیب برابر با 316/0 و 5/12 کیلوگرم در متر مربع و کمترین آنها در تاریخ کاشت 20 اسفند و در شرایط تنش کمآبی شدید بهترتیب برابر با 052/0 و 20/3 کیلوگرم در متر مربع مشاهده شد. بیشترین و کمترین درصد کاهش عملکرد دانه در تنش رطوبتی خفیف بهترتیب در تاریخ کاشت 26 مهر (1/18 درصد) و تاریخ کاشت شش مهر (9/6 درصد) و بیشترین و کمترین درصد کاهش عملکرد دانه در تنش کمآبی شدید بهترتیب در تاریخ کاشت 20 اسفند (6/38 درصد) و تاریخ کاشت شش مهر (1/14 درصد) مشاهده شد (جدول 6). اثر معنیدار برهمکنش تاریخ کاشت و رژیم رطوبتی بر عملکرد دانه و علوفه خشک ارقام مختلف ارزن نیز مشاهده شده است
جدول 6. مقایسه میانگین پیامدهای برهمکنش تاریخ کاشت و شیوه آبیاری بر صفات مختلف اندازهگیریشده در گیاه خارمریم.
سطوح آبیاری نرمال، تنش خفیف و شدید کمبود آب بر اساس 40، 60 و 80 درصد از حداکثر تخلیه مجاز رطوبت قابل دسترس گیاه. در هر ستون میانگینهای دارای حرف مشترک، در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری با یکدیگر ندارند. تاریخهای کشت بر اساس تقویم شمسی بهترتیب ذکرشده میباشند: 1. ششم مهر، 2. بیست و ششم مهر، 3. شانزدهم آبان، 4. ششم آذر، 5. بیستم اسفند.
3-5. برهمکنش شیوه آبیاری و اکوتیپ اثر متقابل اکوتیپ و آبیاری بر کارآیی مصرف آب دانه، درجهروز رشد بهگلرفتن و نیز تعداد طبق در بوته معنیدار نبود؛ ولی این اثر برای سایر صفات در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود (جدول 4). این معنیدار بودن نشاندهنده واکنش متفاوت اکوتیپهای مورد بررسی تحت تاثیر رژیمهای مختلف آبیاری در صفات مورد بررسی است. تنش کمآبی خفیف و شدید، موجب کاهش عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، تعداد طبق در بوته و ارتفاع بوته در تمام اکوتیپها شد؛ ولی تنش آب پیامدهای متفاوتی اعم از کاهش و افزایش بر کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی، شاخص برداشت و درجهروز رشد بهگلرفتن و رسیدگی فیزیولوژیک بر جا گذاشت (جدول 7). بیشترین و کمترین عملکرد دانه (کیلوگرم در متر مربع) بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد تحت شرایط آبیاری نرمال (255/0) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه تحت شرایط تنش کمآبی شدید (158/0) مشاهده شد. بیشترین و کمترین درصد کاهش عملکرد دانه تحت تنش کمآبی خفیف بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد (9/13 درصد) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه (11 درصد) و بیشترین و کمترین درصد کاهش عملکرد دانه تحت تنش کمآبی شدید بهترتیب در اکوتیپ اصفهان (1/24 درصد) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه (17 درصد) به دست آمد (جدول 7). بیشترین و کمترین وزن خشک اندام هوایی بهترتیب در اکوتیپ اصفهان تحت شرایط آبیاری نرمال (1/10) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه (16/6) تحت شرایط تنش کمآبی شدید مشاهده شد. با این حال اکوتیپهای اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و مجارستان تحت شرایط آبیاری نرمال از این نظر اختلاف معنیداری نشان ندادند. بیشترین و کمترین درصد کاهش وزن خشک اندام هوایی تحت تنش کمآبی خفیف بهترتیب در اکوتیپ مجارستان (13 درصد) و اکوتیپ اصفهان (61/9 درصد) و بیشترین و کمترین درصد کاهش وزن خشک اندام هوایی تحت تنش کمآبی شدید نسبت به آبیاری نرمال بهترتیب در اکوتیپ مجارستان (3/28 درصد) و اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد (9/19 درصد) مشاهده شد (جدول 7). به احتمال زیاد این کاهش ناشی از کاهش برخی از اجزای عملکرد و نیز عملکرد بیولوژیک گیاه میباشد. اکوتیپهای مختلف بسته به میزان تاثیری که از تنش کمآبی میگیرند، پاسخهای متفاوتی به آن نشان میدهند. چنانچه در سایر پژوهشها نیز میزان کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در اثر تنش کمآبی در اکوتیپ های مختلف متفاوت بوده است
جدول 7. مقایسه میانگین پیامدهای برهمکنش شیوه آبیاری و اکوتیپ بر صفات مختلف اندازهگیریشده در گیاه خارمریم.
سطوح آبیاری نرمال، تنش خفیف و شدید کمبود آب بر اساس 40، 60 و 80 درصد از حداکثر تخلیه مجاز رطوبت قابل دسترس گیاه. درهر ستون میانگینهای دارای حرف مشترک در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری با یکدیگر ندارند.
3-6. برهمکنش تاریخ کاشت و اکوتیپ اثر برهمکنش تاریخ کاشت و اکوتیپ بر تمامی صفات بجز درجهروز رشد بهگلرفتن معنیدار بود (جدول 4). بیشترین و کمترین عملکرد دانه بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد در تاریخ کاشت 26 مهر (283/0) و در اکوتیپ خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت 20 اسفند (057/0) و بیشترین و کمترین وزن خشک اندام هوایی بهترتیب در اکوتیپ اصفهان در تاریخ کاشت 26 مهر (38/11) و در اکوتیپ خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت 20 اسفند (54/3) مشاهده شد (جدول 8). بررسیها نشان دادهاند که در کاشت پاییزه به علت فراهمآمدن دوره مناسبتر رشد برای برخی ارقام و اکوتیپهای متحمل به سرما عملکرد نهایی گیاه افزایش مییابد. در گیاهان پاییزه، در تاریخهای کشت دیرهنگام، به دلیل وقوع بارندگی بیشتر در مرحله گیاهچهای، احتمال از بینرفتن بوتهها و کاهش عملکرد افزایش مییابد (Basra, 1997). بیشترین (127) و کمترین (44/20) تعداد طبق در بوته در اکوتیپ اصفهان بهترتیب در تاریخهای کاشت 26 مهر و 20 اسفند و بیشترین و کمترین ارتفاع بوته بهترتیب در اکوتیپ اصفهان در تاریخ کاشت 26 مهر (150) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت 20 اسفند (80) مشاهده شد (جدول 8). سایر پژوهشها نیز بیانگر این مطلباند که برهمکنش تاریخ کاشت و ارقام یا اکوتیپها بر ارتفاع بوته تاثیرگذار بوده و تاخیر در کاشت سبب کاهش ارتفاع بوته میشود (Rosati & DeJong, 2003). بیشترین کارآیی مصرف آب دانه (145/0) و کارآیی مصرف آب اندام هوایی (3/5) در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد در تاریخ کاشت 16 آبان و کمترین کارآیی مصرف آب دانه (036/0) و کارآیی مصرف آب اندام هوایی (01/2) در اکوتیپ خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت 20 اسفند مشاهده شد. بیشترین و کمترین شاخص برداشت بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد در تاریخ کاشت شش آذر (94/2 درصد) و اکوتیپ خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت 20 اسفند (81/1 درصد) بهدست آمد. با این حال بین اکوتیپهای کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان- امیدیه و مجارستان در تاریخ کاشت شش آذر، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان- امیدیه در تاریخ کاشت شش مهر و خوزستان-امیدیه در تاریخ کاشت 16 آبان، از این نظر اختلاف معنیداری وجود نداشت. بیشترین و کمترین درجهروز رشد رسیدگی فیزیولوژیک بهترتیب در اکوتیپ کهگیلویه و بویراحمد در تاریخ کاشت شش آذر (3722) و اکوتیپ اصفهان در تاریخ کاشت 20 اسفند (1940) مشاهده شد (جدول 8). پژوهشهای دیگر نیز نشان دادهاند که صفات درجهروز رشد رسیدگی، طول دوره رشد و عملکرد نهایی تحت تاثیر برهمکنش تاریخ کاشت و اکوتیپ قرار میگیرند (Ghanbari et al., 2014; Mirzaei et al., 2020). تاریخ کاشت مناسب سبب ایجاد تعادل بین مراحل رشد رویشی و زایشی میشود. با توجه به اینکه رقمهای مختلف تحت تاثیر تاریخ کاشت پاسخهای مختلفی بروز میدهند چنین نتیجهگیری میشود که بهترین حالت این است که گیاهی برگزیده شود که رشد رویشی کمتر را همزمان با دوام سرعت رشد محصول و پتانسیل بالای عملکرد دارا باشد (Kamali et al., 2017).
با توجه به نتایج بهدستآمده پیشنهاد میشود که گیاه خارمریم در شرایط آب و هوایی مشابه منطقه اصفهان در پاییز و از اواخر مهرماه (26 مهرماه) تا نیمه آبانماه (16 آبان) کشت شود. بیشترین کارآیی مصرف آب دانه و کارآیی مصرف آب اندام هوایی 132/0 و 87/4 کیلوگرم بر متر مکعب و کمترین آنها 045/0 و 43/2 کیلوگرم بر متر معکب بوده که بهترتیب در تاریخهای کاشت 16 آبان و 20 اسفند مشاهده شد. جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب آبیاری در شرایط مشابه بهترتیب آبیاری بر مبنای 40 و 60 درصد تخلیه رطوبت ظرفیت زراعی خاک پیشنهاد میشود. بهطور میانگین در کشت پاییزه و بهاره بر مبنای دمای پایه 7/2 و دمای بیشینه 40 درجه سلسیوس، درجهروز رشد رسیدگی فیزیولوژیک گیاه خارمریم بهترتیب حدود 3000 و 2000 درجهروز محاسبه شد. توجه به حجم آب آبیاری و درجهروز رشد گیاه خارمریم جهت ورود این گیاه به الگوی کاشت منطقه و در رقابت با سایر محصولات اهمیت ویژهای دارد. در بین اکوتیپهای مورد مطالعه اکوتیپ "کهگیلویه و بویراحمد" بیشترین عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی، کارآیی مصرف آب دانه، کارآیی مصرف آب اندام هوایی و شاخص برداشت را به خود اختصاص داد که میتوان از آن، جهت برنامههای اصلاحی گیاه خارمریم و معرفی ارقام سازگار آن استفاده کرد. گیاه خارمریم دارای مشکلاتی از جمله ریزش بذر شدید، رشد نامحدود، خار و تیغ در ساقه، گل و انتهای برگها، حساسیت به قارچ مخصوصا در طول دوره روزت و عدم همزمانی رسیدگی بذر بوده و برنامههای اصلاحی میتواند بر این مشکلات متمرکز شود. همچنین با انجام مطالعات تکمیلی پیرامون غلظت و ترکیبات ماده موثره این گیاه میتوان در جهت توسعه کاشت و افزایش عملکرد این گیاه در کشور قدمهای موثری برداشت.
جدول 8. مقایسه میانگین پیامدهای برهمکنش تاریخ کاشت و اکوتیپ بر صفات مختلف اندازهگیریشده در گیاه خارمریم.
در هر ستون میانگینهای دارای حرف مشترک، در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری با یکدیگر ندارند. تاریخهای کشت بر اساس تقویم شمسی بهترتیب ذکرشده میباشند: 1. ششم مهر، 2. بیست و ششم مهر، 3. شانزدهم آبان، 4. ششم آذر، 5. بیستم اسفند.
Abdollahzare, S., Fateh, E., & Aeineband, A. (2011). Investigation into different sowing dates and fertilization methods (chemical and organic) on yield and yield components of milk thistle (Silybum marianum L.). Journal of Plant Productions, 35(1), 129-143. (In Persian). Abenavoli, L., Capasso, R., Milic N., & Capasso, F. (2010). Milk thistle in liver diseases: Past, present, future. Phytotherapy Research, 24(10), 1423-1432. Afshar, R.K., Chaichi, M.R., Assareh, M.H., Hashemi, M., & Liaghat, A. (2014). Interactive effect of deficit irrigation and soil organic amendments on seed yield and flavonolignan production of milk thistle (Silybum marianum L. Gaertn.). Industrial Crops and Products, 58, 166-172. Amin Azarm, D., Jalali, A.H., & Safaei, L. (2023). The role of zinc foliar application on modulating the effects of drought stress in some wheat cultivars. Crop Science Research in Arid Regions, 4(2), 305-320. (In Persian). Amiri, M.B., Jahan, M., & Moghaddam, P.R. (2022). An exploratory method to determine the plant characteristics affecting the final yield of Echium amoenum Fisch. & C.A. Mey. under fertilizers application and plant densities. Scientific Reports, 12, 1881. Asadi, S., Moghaddam, H., Naghdibadi, H., Naghavi, M., & Salami, A.R. (2021). The effect of deficient irrigation on growth period duration and phenology of some Cannabis ecotypes. Journal of Crops Improvement, 23(3), 577-563. (In Persian). Azizi, K., Alam, J.N., Faizian, M., & Heydari, R. (2017). Effects of planting season and population type on quantitative and qualitative performance of milk thistle (Silybum marianum L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33(5), 754-768. (In Persian). Bahmani, K., Izadi, A., Darbandi, A., & Akbari, A. (2016). Effects of drought stress on seed yield and yield components in drought tolerant synthetic cultivars and ecotypes of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 24(2), 249-263. (In Persian). Bashir, M.U., Akbar, N., Iqbal, A., & Zaman, H. (2010). Effect of different sowing dates on yield and yield components of direct seeded coarse rice (Oryza sativa L.). Pakistan Journal of Agricultural Sciences, 47(4), 361-365. Basra, A. (1997). Mechanisms of environmental stress resistance in plants. CRC Press, Mashhad. (In Persian). Belaqziz, S., Khabba, S., Kharrou, M.H., Bouras, E.H., Er-Raki, S., & Chehbouni, A. (2021). Optimizing the sowing date to improve water management and wheat yield in a large irrigation scheme, through a remote sensing and an evolution strategy-based approach. Remote Sensing, 13(18), 3789. Dorri, M.A., Kamkar, B., Aghdasi, M., & Komshikamar, E. (2014). Determination of the best model to evaluate germination cardinal temperature of Silybum marianum as a medicinal plant. Iranian Journal of Seed Science and Technology, 3(2), 189-200. (In Persian). Dorri, M. (2015). Effect of planting date on yield and yield components of Silybum marianum under Golestan climatic conditions. Journal of Crop Production, 8(4), 67-86. (In Persian). Estaji, A., & Niknam, F. (2020). Foliar salicylic acid spraying effect on growth, seed oil content, and physiology of drought-stressed Silybum marianum (L.) plant. Agricultural Water Management, 234, 106-116. Ghanbari, J., Khajoei-Nejad, G., & Mohammadi-Nejad, G. (2014). AMMI analysis application for explanation of ecotype by sowing date (E×SD) interaction in terms of seed yield in cumin (Cuminum cyminum L.) ecotypes. Iranian Journal of Genetics and Plant Breeding, 3(2), 19-27. (In Persian). Gharechaei, N., Paknejad, F., Rad, A.H.S., Tohidloo, G., & Jabbari, H. (2019). Change in oil fatty acids composition of winter oilseed rape genotypes under drought stress and different temperature regimes. Plant, Soil and Environment, 65(10), 503-507. (In Persian). Ghasemi, A., & Arfania, H. (2021). The effect of drought stress and planting date on morphophysiological traits and yield in two varieties of millet. Journal of Soil Management and Sustainable Production, 11(1), 133-148. (In Persian). Golestani, M. (2020). Evaluation of yield and some agronomical traits in Dracocephalum Moldavica (L.) ecotypes under drought stress condition. Journal of Crop Breeding, 12(36), 193-204. (In Persian). Goli, S.A.H., Kadivar, M., Bahrami, B., & Sabzalian, M.R. (2008). Physical and chemical characteristics of Silybum marianum seed oil. Journal of Food Science and Technology, 4, 27-31. (In Persian). Hetz, E., Liersch, R., & Schieder, O. (1995). Genetic investigations on Silybum marianum and S. eburneum with respect to leaf colour, outcrossing ratio, and flavonolignan composition. Planta Medica, 61(01), 54-57. Jiang, H., & Fry, J. (1998). Drought responses of perennial ryegrass treated with plant growth regulators. HortScience: A publication of the American Society for Horticultural Science, USA. Kamali, N., Khajehpour, M.R., & Soleymani, A. (2017). Studying some physiological factors influencing the growth of barley cultivarsas affected by planting date. Iranian Journal of Field Crop Science, 48(1), 183-197. (In Persian). Khalatbari, A., Valadabady, S.A.R., Shirani Rad, A.H., Sayfzadeh, S., & Zakerin, H.R. (2020). Response of six winter rapeseed hybrids to drought stress at different planting dates. Iranian Journal of Field Crop Science, 51(4), 121-131. (In Persian). Leakey, A.D., Uribelarrea, M., Ainsworth, E.A., Naidu, S.L., Rogers, A., Ort, D.R., & Long, S.P. (2006). Photosynthesis, productivity, and yield of maize are not affected by open-air elevation of CO2 concentration in the absence of drought. Plant Physiology, 140(2), 779-790. Majidi, M.M., Pirnajmedin, F., Vakili, Z., Shahidaval, S., & Hughes, N. (2021a). Pollination system and deficit irrigation affect flavonolignan components of sylimarin, oil, and productivity of milk thistle. Crop Science, 61(4), 2651-2657. Majidi, M.M., Shafiei-Koij, F., Pirnajmedin, F., Jami, M., & Radan, Z. (2021b). Fatty acid profile, silymarin content and production properties of milk thistle (Silybum marianum) germplasm under different water environments. Crop and Pasture Science, 72(4), 302-310. Mirzaei, Y., Alavi Siney, S.M., & Yarahmadi, S. (2020). Determination of the most suitable planting date and garlic ecotype (Allium sativum L.) in South Kerman. Applied Field Crops Research, 33(3), 73-94. (In Persian). Moslemi, E., Akbarian, M.M., Ravari, S.Z., Yavarzadeh, M.R., & Modafeh-Behzadi, N. (2023). Investigation of the effect of drought stress on yield and yield components of cumin (Cuminum cyminum L.) ecotypes in climatic conditions of Kerman province. Eco-phytochemical Journal of Medicinal Plants, 10(4), 109-121. (In Persian). Mozhdehi, S.T., Esfahani, M., Bakhshi, D., & Rabiei, B. (2013). Effects of planting date and plant density on phyllochron and active ingredient content in milk thistle (Silybum marianum L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 29(4), 828-841. (In Persian). Nasrabadi, S.E., Ghorbani, R., Moghaddam, P.R., & Mahallati, M.N. (2014). Phenological response of milk thistle (Silybum marianum [L.] Gaertn.) to different nutrition systems. Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants, 1(4), 148-151. Nooripoor, J., & Ehsanzadeh, P. (2012). Interrelations of some antioxidants, physiological characteristics and grain yield of sesame (Sesamum indicum L.) under different irrigation regimes. Iranian Journal of Field Crop Science, 43(1), 81-91. (In Persian). Noorollahi, M., Hassanli, A., Ghanbarian, G., & Taghvaei, M. (2016). Determination of crop coefficient (Kc) for Rosmarinus officinalis (L.), Lavandula angustifolia (Mill.) and Silybum marianum (L.) gaertnas medicinal plants using water balance approach. Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 10(1), 117-127. (In Persian). Omidbaigi, R. (1998). Silymarin and silybin production from wild and cultivated milk thistle seed. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 29, 414-420. (In Persian). Osman, Y.A.H. (2009). Comparative study of some agricultural treatment’s effects on plant growth, yield and chemical constituents of some fennel varieties under Sinai conditions. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 5(4), 541-554. Ottai, M.E.S., & Abdel-Moniem, A.S.H. (2006). Genetic parameter variations among milk thistle, Silybum marianum varieties and varietal sensitivity to infestation with seed-head weevil, Larinus latus Herbst. International Journal of Agriculture and Biology, 6, 862-866. Ozkan, B., & Akcaoz, H. (2002). Impacts of climate factors on yields for selected crops in the Southern Turkey. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 7, 367-380. Parveen, A., Parveen, B., Parveen, R., & Ahmad, S. (2015). Challenges and guidelines for clinical trial of herbal drugs. Journal of Pharmacy and Bioallied Sciences, 7(4), 329-33. Rosati, A., & DeJong, T. (2003). Estimating photosynthetic radiation use efficiency using incident light and photosynthesis of individual leaves. Annals of Botany, 91(7), 869-877. Saghalli, A., Farkhari, M., Salavati, A., Alamisaeid, K., & Abdali Mashhadi, A.R. (2018). Evaluation of the genetic diversity of Silybum marianum (L.) ecotypes using yield components, morphological and phenological traits. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 33(6), 990-1002. (In Persian). Sarani, M., Allahdou, M., Mehravaran, L., & Piri, H. (2022). The effect of various irrigation methods on physiology and biochemical traits of milk thistle (Silybum marianum). Crop Science Research in Arid Regions, 4(1), 113-127. (In Persian). Vaknin, Y., Hadas, R., Schafferman, D., Murkhovsky, L., & Bashan, N. (2008). The potential of milk thistle (Silybum marianum L.), an Israeli native, as a source of edible sprouts rich in antioxidants. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 59(4), 339-346. Wang, W., Vinocur, B., & Altman, A. (2003). Plant responses to drought, salinity and extreme temperatures: Towards genetic engineering for stress tolerance. Planta, 218, 1-14. Zand-Silakhoor, A., Madani, H., Heidari Sharifabadi, H., Mahmoudi, M., & Nourmohamadi, G. (2022). Evaluation of yield, harvest index, and water use efficiency of roselle (Hibiscus sabdariffa L.) in different treatments of irrigation and sowing date. Journal of Crop Ecophysiology, 64(4), 511-526. (In Persian). Zangani, E., Zehtab Salmasi, S., Andalibi, B., & Zamani, A.A. (2017). Enhancement of drought stress tolerance in two genotypes of milk thistle (Silybium marianum (L.) Gaertn.) by exogenous application of sodium nitroprusside. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 33(4), 636-648. (In Persian).
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
References: Abdollahzare, S., Fateh, E., & Aeineband, A. (2011). Investigation into different sowing dates and fertilization methods (chemical and organic) on yield and yield components of milk thistle (Silybum marianum L.). Journal of Plant Productions, 35(1), 129-143. (In Persian). Abenavoli, L., Capasso, R., Milic N., & Capasso, F. (2010). Milk thistle in liver diseases: Past, present, future. Phytotherapy Research, 24(10), 1423-1432. Afshar, R.K., Chaichi, M.R., Assareh, M.H., Hashemi, M., & Liaghat, A. (2014). Interactive effect of deficit irrigation and soil organic amendments on seed yield and flavonolignan production of milk thistle (Silybum marianum L. Gaertn.). Industrial Crops and Products, 58, 166-172. Amin Azarm, D., Jalali, A.H., & Safaei, L. (2023). The role of zinc foliar application on modulating the effects of drought stress in some wheat cultivars. Crop Science Research in Arid Regions, 4(2), 305-320. (In Persian). Amiri, M.B., Jahan, M., & Moghaddam, P.R. (2022). An exploratory method to determine the plant characteristics affecting the final yield of Echium amoenum Fisch. & C.A. Mey. under fertilizers application and plant densities. Scientific Reports, 12, 1881. Asadi, S., Moghaddam, H., Naghdibadi, H., Naghavi, M., & Salami, A.R. (2021). The effect of deficient irrigation on growth period duration and phenology of some Cannabis ecotypes. Journal of Crops Improvement, 23(3), 577-563. (In Persian). Azizi, K., Alam, J.N., Faizian, M., & Heydari, R. (2017). Effects of planting season and population type on quantitative and qualitative performance of milk thistle (Silybum marianum L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33(5), 754-768. (In Persian). Bahmani, K., Izadi, A., Darbandi, A., & Akbari, A. (2016). Effects of drought stress on seed yield and yield components in drought tolerant synthetic cultivars and ecotypes of fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Iranian Journal of Rangelands and Forests Plant Breeding and Genetic Research, 24(2), 249-263. (In Persian). Bashir, M.U., Akbar, N., Iqbal, A., & Zaman, H. (2010). Effect of different sowing dates on yield and yield components of direct seeded coarse rice (Oryza sativa L.). Pakistan Journal of Agricultural Sciences, 47(4), 361-365. Basra, A. (1997). Mechanisms of environmental stress resistance in plants. CRC Press, Mashhad. (In Persian). Belaqziz, S., Khabba, S., Kharrou, M.H., Bouras, E.H., Er-Raki, S., & Chehbouni, A. (2021). Optimizing the sowing date to improve water management and wheat yield in a large irrigation scheme, through a remote sensing and an evolution strategy-based approach. Remote Sensing, 13(18), 3789. Dorri, M.A., Kamkar, B., Aghdasi, M., & Komshikamar, E. (2014). Determination of the best model to evaluate germination cardinal temperature of Silybum marianum as a medicinal plant. Iranian Journal of Seed Science and Technology, 3(2), 189-200. (In Persian). Dorri, M. (2015). Effect of planting date on yield and yield components of Silybum marianum under Golestan climatic conditions. Journal of Crop Production, 8(4), 67-86. (In Persian). Estaji, A., & Niknam, F. (2020). Foliar salicylic acid spraying effect on growth, seed oil content, and physiology of drought-stressed Silybum marianum (L.) plant. Agricultural Water Management, 234, 106-116. Ghanbari, J., Khajoei-Nejad, G., & Mohammadi-Nejad, G. (2014). AMMI analysis application for explanation of ecotype by sowing date (E×SD) interaction in terms of seed yield in cumin (Cuminum cyminum L.) ecotypes. Iranian Journal of Genetics and Plant Breeding, 3(2), 19-27. (In Persian). Gharechaei, N., Paknejad, F., Rad, A.H.S., Tohidloo, G., & Jabbari, H. (2019). Change in oil fatty acids composition of winter oilseed rape genotypes under drought stress and different temperature regimes. Plant, Soil and Environment, 65(10), 503-507. (In Persian). Ghasemi, A., & Arfania, H. (2021). The effect of drought stress and planting date on morphophysiological traits and yield in two varieties of millet. Journal of Soil Management and Sustainable Production, 11(1), 133-148. (In Persian). Golestani, M. (2020). Evaluation of yield and some agronomical traits in Dracocephalum Moldavica (L.) ecotypes under drought stress condition. Journal of Crop Breeding, 12(36), 193-204. (In Persian). Goli, S.A.H., Kadivar, M., Bahrami, B., & Sabzalian, M.R. (2008). Physical and chemical characteristics of Silybum marianum seed oil. Journal of Food Science and Technology, 4, 27-31. (In Persian). Hetz, E., Liersch, R., & Schieder, O. (1995). Genetic investigations on Silybum marianum and S. eburneum with respect to leaf colour, outcrossing ratio, and flavonolignan composition. Planta Medica, 61(01), 54-57. Jiang, H., & Fry, J. (1998). Drought responses of perennial ryegrass treated with plant growth regulators. HortScience: A publication of the American Society for Horticultural Science, USA. Kamali, N., Khajehpour, M.R., & Soleymani, A. (2017). Studying some physiological factors influencing the growth of barley cultivarsas affected by planting date. Iranian Journal of Field Crop Science, 48(1), 183-197. (In Persian). Khalatbari, A., Valadabady, S.A.R., Shirani Rad, A.H., Sayfzadeh, S., & Zakerin, H.R. (2020). Response of six winter rapeseed hybrids to drought stress at different planting dates. Iranian Journal of Field Crop Science, 51(4), 121-131. (In Persian). Leakey, A.D., Uribelarrea, M., Ainsworth, E.A., Naidu, S.L., Rogers, A., Ort, D.R., & Long, S.P. (2006). Photosynthesis, productivity, and yield of maize are not affected by open-air elevation of CO2 concentration in the absence of drought. Plant Physiology, 140(2), 779-790. Majidi, M.M., Pirnajmedin, F., Vakili, Z., Shahidaval, S., & Hughes, N. (2021a). Pollination system and deficit irrigation affect flavonolignan components of sylimarin, oil, and productivity of milk thistle. Crop Science, 61(4), 2651-2657. Majidi, M.M., Shafiei-Koij, F., Pirnajmedin, F., Jami, M., & Radan, Z. (2021b). Fatty acid profile, silymarin content and production properties of milk thistle (Silybum marianum) germplasm under different water environments. Crop and Pasture Science, 72(4), 302-310. Mirzaei, Y., Alavi Siney, S.M., & Yarahmadi, S. (2020). Determination of the most suitable planting date and garlic ecotype (Allium sativum L.) in South Kerman. Applied Field Crops Research, 33(3), 73-94. (In Persian). Moslemi, E., Akbarian, M.M., Ravari, S.Z., Yavarzadeh, M.R., & Modafeh-Behzadi, N. (2023). Investigation of the effect of drought stress on yield and yield components of cumin (Cuminum cyminum L.) ecotypes in climatic conditions of Kerman province. Eco-phytochemical Journal of Medicinal Plants, 10(4), 109-121. (In Persian). Mozhdehi, S.T., Esfahani, M., Bakhshi, D., & Rabiei, B. (2013). Effects of planting date and plant density on phyllochron and active ingredient content in milk thistle (Silybum marianum L.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 29(4), 828-841. (In Persian). Nasrabadi, S.E., Ghorbani, R., Moghaddam, P.R., & Mahallati, M.N. (2014). Phenological response of milk thistle (Silybum marianum [L.] Gaertn.) to different nutrition systems. Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants, 1(4), 148-151. Nooripoor, J., & Ehsanzadeh, P. (2012). Interrelations of some antioxidants, physiological characteristics and grain yield of sesame (Sesamum indicum L.) under different irrigation regimes. Iranian Journal of Field Crop Science, 43(1), 81-91. (In Persian). Noorollahi, M., Hassanli, A., Ghanbarian, G., & Taghvaei, M. (2016). Determination of crop coefficient (Kc) for Rosmarinus officinalis (L.), Lavandula angustifolia (Mill.) and Silybum marianum (L.) gaertnas medicinal plants using water balance approach. Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 10(1), 117-127. (In Persian). Omidbaigi, R. (1998). Silymarin and silybin production from wild and cultivated milk thistle seed. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 29, 414-420. (In Persian). Osman, Y.A.H. (2009). Comparative study of some agricultural treatment’s effects on plant growth, yield and chemical constituents of some fennel varieties under Sinai conditions. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 5(4), 541-554. Ottai, M.E.S., & Abdel-Moniem, A.S.H. (2006). Genetic parameter variations among milk thistle, Silybum marianum varieties and varietal sensitivity to infestation with seed-head weevil, Larinus latus Herbst. International Journal of Agriculture and Biology, 6, 862-866. Ozkan, B., & Akcaoz, H. (2002). Impacts of climate factors on yields for selected crops in the Southern Turkey. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 7, 367-380. Parveen, A., Parveen, B., Parveen, R., & Ahmad, S. (2015). Challenges and guidelines for clinical trial of herbal drugs. Journal of Pharmacy and Bioallied Sciences, 7(4), 329-33. Rosati, A., & DeJong, T. (2003). Estimating photosynthetic radiation use efficiency using incident light and photosynthesis of individual leaves. Annals of Botany, 91(7), 869-877. Saghalli, A., Farkhari, M., Salavati, A., Alamisaeid, K., & Abdali Mashhadi, A.R. (2018). Evaluation of the genetic diversity of Silybum marianum (L.) ecotypes using yield components, morphological and phenological traits. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 33(6), 990-1002. (In Persian). Sarani, M., Allahdou, M., Mehravaran, L., & Piri, H. (2022). The effect of various irrigation methods on physiology and biochemical traits of milk thistle (Silybum marianum). Crop Science Research in Arid Regions, 4(1), 113-127. (In Persian). Vaknin, Y., Hadas, R., Schafferman, D., Murkhovsky, L., & Bashan, N. (2008). The potential of milk thistle (Silybum marianum L.), an Israeli native, as a source of edible sprouts rich in antioxidants. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 59(4), 339-346. Wang, W., Vinocur, B., & Altman, A. (2003). Plant responses to drought, salinity and extreme temperatures: Towards genetic engineering for stress tolerance. Planta, 218, 1-14. Zand-Silakhoor, A., Madani, H., Heidari Sharifabadi, H., Mahmoudi, M., & Nourmohamadi, G. (2022). Evaluation of yield, harvest index, and water use efficiency of roselle (Hibiscus sabdariffa L.) in different treatments of irrigation and sowing date. Journal of Crop Ecophysiology, 64(4), 511-526. (In Persian). Zangani, E., Zehtab Salmasi, S., Andalibi, B., & Zamani, A.A. (2017). Enhancement of drought stress tolerance in two genotypes of milk thistle (Silybium marianum (L.) Gaertn.) by exogenous application of sodium nitroprusside. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research, 33(4), 636-648. (In Persian). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 265 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 166 |