پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,098,510 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,206,141 |
تحلیل محتوای مقوله‌ای و ساختار هندسی خطبۀ حضرت زهرا (س) در مسجد النبی (ص) | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| دوره 56، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 471-492 اصل مقاله (699.3 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2024.360473.670199 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد عترت دوست* 1؛ سیده رقیه سجادی2؛ پروین بهارزاده3 | ||
| 1دانشیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران | ||
| 2دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| خطبۀ حضرت‌زهرا(س) پس از رحلت پیامبر خدا(ص) که در مسجد بیان شده و به نام خطبۀ فدکیه مشهور گشته، یکی از معتبرترین نصوص دینی و در عین حال، یکی از مهم‌ترین اسناد باقی‌مانده از تاریخ صدر اسلام است که به‌خوبی اوضاع جامعۀ اسلامی در آن شرایط را به تصویر می‌کشد. حضرت‌زهرا(س)، به‌عنوان فردی مطلّع از معارف حقیقی دین اسلام و آگاه به مسائل زمان خود، در این خطبه به آسیب‌شناسی جامعه پرداخته و ضمن برشمردن مشکلات و ریشه‌یابی آن‌ها، راهکارهای خروج از وضعیت نامطلوب را بیان می‌کنند؛ ولیکن متأسفانه این مباحث تاریخی و مورد نیاز جوامع اسلامی، به علت طرح بحث از مسئلۀ فدک در انتهای خطبه، تحت تأثیر آن قرار گرفته و این پیش‌فرض برای اکثریت ایجاد شده است که گویا دغدغۀ آن حضرت(س) صرفاً بازپس‌گیری میراث پدری بوده و به همین دلیل به حاکم وقت جامعۀ اسلامی اعتراض نموده است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک تحلیل مقوله‌ای تلاش گردیده با شناسایی دقیق موضوعات اصلی و فرعی خطبه، مقوله‌های مهم مطرح شده در متن را کشف کرده و ساختار هندسی محتوای خطبه را ترسیم کنیم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اصلی‌ترین مقوله‌های این خطبه، آسیب‌شناسی جامعۀ اسلامی و بیان راهکارهای خروج از آن می‌باشد و تنها بخش اندکی از خطبه که در واقع پاسخ اجباری به سؤال ابوبکر بوده، به موضوع فدک و اثبات حق ارث فرزندان انبیاء اختصاص دارد. رهآورد استفاده از روش تحلیل محتوای مقوله‌ای در این پژوهش، ترسیم دقیق محتوای خطبه به همراه تشریح ابعاد مختلف هر بخش به منظور فهم دقیق و کامل نصوص دینی است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آسیب‌شناسی جامعۀ اسلامی؛ تحلیل محتوای مقوله‌ای؛ حضرت‌زهرا (س)؛ خطبۀ فدکیه؛ ساختار هندسی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آذربادگان، حسین‌علی؛ «نگاهی گذرا به اسناد و منابع مکتوب خطبۀ فدک»؛ فصلنامۀ علوم حدیث؛ شمارۀ26؛ ص47-69؛ 1381ش.
ابن بابویه، محمدبن‌علی؛ علل الشرائع؛ تحقیق: محمد‌صادق بحر‌العلوم؛ نجف؛ المکتبة الحیدریة؛ 1385ق.
ابن بابویه، محمدبن‌علی؛ من لا یحضره الفقیه؛ تحقیق: علی‌اکبر غفاری؛ قم؛ جامعۀ مدرسین؛ بی‌تا.
ابن طاووس، علی‌بن‌موسی؛ الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف؛ قم؛ الخیام؛ 1399ق.
ابن طیفور، احمدبن‌ابی‌طاهر؛ بلاغات النساء؛ قم؛ الشریف الرضی؛ بی‌تا.
اربلی، علی‌بن‌عیسی؛ کشف الغمة فی معرفة الائمه(ع)؛ تصحیح: ابراهیم میانجی؛ تهران؛ اسلامیه؛ بی‌تا.
انصاری، محمدباقر؛ رجایی، حسین؛ اسرار فدک؛ محاکمۀ غاصبین فدک در کلام دختر وحی برای نسل‌های آینده؛ قم؛ نشر الهادی؛ 1376ش.
باردن، لورنس؛ تحلیل محتوا؛ ترجمۀ: محمد یمنی‌دوزی‌سرخابی و ملیحه آشتیانی؛ تهران؛ شهید بهشتی؛ 1374ش.
جوهری، احمدبن‌عبدالعزیز؛ السقیفه و فدک؛ بغداد؛ مکتبة نینوی؛ بی‌تا.
حسینی زنجانی، سید عزالدین؛ شرح خطبۀ حضرت زهرا (س)؛ قم؛ مؤسسۀ بوستان کتاب؛ 1391ش.
دستغیب، سید عبدالحسین؛ بندگی، راز آفرینش؛ شرح خطبۀ حضرت زهرا (س)؛ قم؛ داوری؛ 1398ش.
رهبر، مهدی؛ «نکاتی دربارۀ فلسفۀ احکام شرعی با نگاهی به خطبۀ فدکیه»؛ فصلنامۀ مصباح؛ شمارۀ56؛ 1384ش.
سید مرتضی، علی‌بن‌الحسین؛ الشافی فی الامامة؛ قم؛ إسماعیلیان؛ 1410ق.
سجادی، سیده رقیه؛ تحلیل محتوای خطبۀ فدکیه؛ پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد؛ تهران؛ دانشگاه الزهراء؛ 1400ش.
سجادی، سیده رقیه؛ محمد عترت دوست؛ پروین بهارزاده؛ آسیب‌شناسی جامعۀ اسلامی مبتنی بر تحلیل محتوای خطبۀ فدکیۀ حضرت زهرا (س)؛ مطالعات فهم حدیث؛ سال9؛ شمارۀ 18؛ ص9-35؛ 1402ش.
صدر، محمدباقر؛ فدک فی التاریخ التشیع و الاسلام بحث حول المهدی؛ قم؛ مرکز شهید صدر؛ 1380ش.
طبرسی، احمدبن‌علی؛ الاحتجاج؛ مصحح: محمدباقر موسوی خرسان؛ مشهد؛ المرتضوی؛ 1403ق.
طبری، محمدبن‌جریر؛ دلایل الامامة؛ قم؛ مؤسسة البعثة؛ 1413ق.
عترت دوست، محمد؛ «روش‌شناسی فهم حدیث در فرایند سه‌گانۀ تحلیل متن؛ تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان»؛ دوفصلنامۀ حدیث‌پژوهی؛ سال11؛ شمارۀ 21؛ صص291-320؛ 1398ش.
عترت دوست، محمد و همکاران؛ «تبیین ساختار هندسی خطبه‌های سه‌گانۀ غدیر با استفاده از روش تحلیل محتوای مقوله‌ای»؛ دوفصلنامۀ امامت پژوهی؛ سال9؛ شمارۀ 25؛ صص99-128؛ 1399ش.
عترت دوست، محمد؛ مهدیه احمدی؛ «راهکارهای مقابله با اشرافی‌گری بر مبنای تحلیل محتوای نامۀ امام علی(علیه السلام) به عثمان بن حنیف»؛ فصلنامۀ اسلام و مطالعات اجتماعی؛ سال9؛ شمارۀ 34؛ صص69-94؛ 1400ش.
کریپندورف، کلوس؛ مبانی روش‌شناسی تحلیل محتوا؛ ترجمۀ: هوشنگ نائینی؛ تهران؛ روش؛ 1387ش.
مجلسی، محمدباقر؛ بحار الأنوار الجامة لددر الاخبار الائمة الاطهار(ع)؛ بیروت؛ دار إحیاء التراث العربی؛ 1403ش.
معارف، مجید؛ «ساختار توحید در خطبۀ فدکیه و نقش آن در اصلاحات انحرافات سیاسی و اجتماعی»؛ پژوهش‌های نهج‌البلاغه؛ شمارۀ 43؛ 1393ش.
معتمد لنگرودی، فرشته؛ پایان‌نامه: روابط بینامتنی خطبه‌های حضرت زهرا (س) با قرآن؛ تهران؛ دانشگاه الزهرا (س)؛ 1394ش.
نیل‌ساز، نصرت؛ زهره بابا احمدی میانی؛ «گونه‌شناسی استشهاد‌های قرآنی خطبۀ فدکیه»؛ فصلنامۀ سراج منیر؛ شمارۀ 23؛ 1395ش.
نئوندورف، کیمبرلی ای؛ راهنمای تحلیل محتوا؛ ترجمۀ: حامد بخشی و وجیهه جلالیان بخشنده؛ مشهد؛ جهاد دانشگاهی؛ 1395ش. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 228 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 250 |
||