تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,113,074 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,216,896 |
تداوم وحدت سرزمینی ایرانشهر در دورۀ اسلامی (پیش از تأسیس سلسلۀ ایلخانی) | ||
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
دوره 56، شماره 1، شهریور 1402، صفحه 123-145 اصل مقاله (1.12 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2024.366244.654439 | ||
نویسنده | ||
علیرضا کچویی* | ||
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ گرایش خلیج فارس، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
مفهوم ایرانشهر در سدۀ سوم میلادی در کتیبۀ شاپور یکم در کعبۀ زردشت پدیدار شد و در طول حکومت ساسانی در کتیبهها، مسکوکات و متونِ دورۀ ساسانی رواج پیدا کرد. با تهاجم عرب مسلمان به ایران، سلسلۀ ساسانی فروپاشید و سرزمین ایران ضمیمۀ خلافت اسلامی شد. برخی پژوهشگران برآنند که با فروپاشی سلسلۀ ساسانی وحدت سرزمینی ایرانشهر مانند استقلال سیاسی آن از میان رفت و مراد از ایرانشهرِ مذکور در متون دورۀ اسلامی، قلمرو باستانی ایران است که همچون خاطرهای نوستالژیک در اذهان باقی مانده و در السنۀ ادبی رواج داشته است. پژوهش حاضر میکوشد وضع وحدت سرزمینیِ ایرانشهر در دورۀ اسلامی را با استناد به متون جغرافیایی و تاریخی آن دوره بررسی و بازبینی کند. در این پژوهش، شناسایی و پردازش دادهها و تحلیل مضمون آنها با هدف بازشناسی و تبیین وحدت سرزمینیِ ایرانشهر در دورۀ اسلامی بر اساس روش تاریخی و تحلیل کیفی مقولههای مورد نظر صورت گرفته است. بررسی متون جغرافیایی و تاریخیِ دورۀ اسلامی نشان میدهد بلاد ایرانشهر ضمن حضور در جهان اسلام از نظر سرزمینی ناحیهای متمایز از سایر بلاد اسلامی بوده و وحدت سرزمینی ایرانشهر در دورۀ اسلامی در بیرونِ درونِ دارالاسلام تداوم یافته است. | ||
کلیدواژهها | ||
ایرانشهر؛ بیرونِ درونِ دارالاسلام؛ جغرافیای تاریخی؛ دورۀ اسلامی؛ وحدت سرزمینی | ||
مراجع | ||
آقاجری، هاشم و فضلی نژاد، احمد (1388). بازیابی مفهوم ایران در آثار و آراء حمدالله مستوفی قزوینی. تاریخ نگری و تاریخ نگاری، (1)، 1-26.
ابنبلخی (1385). فارسنامه. نیکلسون. تهران: اساطیر.
ابنحوقل (1938). صورة الارض. الطبعة الثانیة. لیدن: بریل.
ابنخرداذبه (1889). المسالک و الممالک. دخویه. لیدن: بریل.
ابنرسته (1891). الأعلاق النفیسة. دخویه. طبعة الثانیة. لیدن: بریل.
ابوالفداء (1840). تقویم البلدان. رینولد. بیروت: دارصادر.
اشرف، احمد (1387). هویت ایرانی به سه روایت. بخارا، (66)، 109-127.
اشرف، احمد (1395). هویت ایرانی: از دوان باستان تا پایان پهلوی. حمید احمدی. چاپ دوم. تهران: نی.
الإدریسی، محمد (1989). نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق. الطبعة الأولی. بیروت: عالم الکتب.
الإصطخری، ابواسحق (1927). المسالک و الممالک. دخویه. لیدن: بریل.
الإصفهانی، حمزه (1961). سنی ملوک الأرض و الأنبیاء. الطبعة الثالثة. بیروت: دارالحیاة.
الأندلسی، قاضی صاعد (1993). طبقات الأمم. حسین مونس. قاهرة: دارالمعارف.
البیرونی، ابوریحان (1995). تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن. بولجاکوف. الطبعة الثانیة. قاهرة: دار المخطوطات العربیة.
البکری، ابی عبیدالله (2003). المسالک و الممالک. جمال طلبة. الطبعة الأولی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الحموی، یاقوت (1955). معجم البلدان. بیروت: دارصادر.
المسعودی (1893). التنبیه و الإشراف. دخویه. لیدن: بریل.
المسعودی (1965). مروج الذهب و معادن الجوهر. شارل پلا. بیروت: منشورات الجامعة اللبنانیة.
المقدسی، شمسالدین عبدالله (1906). أحسنالتقاسیم فی معرفة الأقالیم. لیدن: بریل.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1372). مینورسکی. چاپ اول. تهران: الزهراء.
بیرونی، ابوریحان (1362). التفهیم لاوائل صناعة التنجیم. جلال الدین همایی. چاپ اول. تهران: بابک.
بیضاوی، قاضی ناصرالدین (1381). نظام التواریخ. میرهاشم محدث. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
جعفرپورنصیرمحله، حلیمه و خضری، احمدرضا (1400). زمینههای پیوستگی و پایداری فرهنگی ایران در سدههای نخستین اسلامی. مطالعات تاریخ اسلام، 13 (48)، 61-86.
جعفریان، رسول (1387). مقالات تاریخی، دفتر سیزدهم و چهاردهم، چاپ اول، قم: دلیل ما.
جیهانی. ابوالقاسم (1368). اشکال العالم. عبدالسلام کاتب. چاپ اول. مشهد: به نشر.
دریایی، تورج (1379). چند نکته دربارۀ متن پهلوی شهرستانهای ایرانشهر. نامه ایران باستان، 12 (4)، 795-801.
دریایی، تورج (1382). دیدگاههای موبدان و شاهنشاهان ساسانی درباره ایرانشهر. نامة ایران باستان، (6)، 19-28.
دینوری، ابوحنیفه (1988). الأخبار الطوال. حسن الزین. بیروت: دارالفکر الحدیث.
طباطبایی، جواد (1392). خواجه نظام الملک طوسی. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1394). تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1397). تأملی دربارۀ ایران. 1جلد. چاپ دوم. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1399). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران. چاپ دوم. تهران: مینوی خرد.
عنصری بلخی (1363). دیوان. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: کتابخانه سنائی.
غزالی، امام محمد (1361). نصیحة الملوک. جلالالدین همایی. تهران: بابک .
فرای، ریچارد (1358) عصر زرین فرهنگ ایران. مسعود رجبنیا. چاپ اول. تهران: سروش.
فضلینژاد، احمد (1393). ایران زمین در تاریخنگاری ایلخانان و ممالیک. پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، (15). 171-190.
قرشی، امان الله (1373) ایران نامک. تهران.
قزوینی، زکریاء (بیتا). آثار البلاد و اخبار العباد. بیروت: دارصادر.
قزوینی، محمد (1363). بیست مقالۀ قزوینی. عباس اقبال و پورداود. تهران: دنیای کتاب.
کروولسکی، دوروتیا (1378). احیای نام ایران در عهد ایلخانان مغول. علی بهرامیان. تاریخ روابط خارجی، 1 (1)، 1-15.
کربن، هانری (1392). فلسفۀ ایرانی و فلسفۀ تطبیقی. جواد طباطبایی. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
گردیزی، عبدالحی (1384). زَینالاخبار. رحیم رضازاده ملک. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
متینی، جلال (1371). ایران در گذشت روزگاران. ایرانشناسی. (14). 233-268.
مجمل التواریخ و القصص (1399). اکبر نحوی. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مروزی، ابوعلی (1390). گیهان شناخت. علی صفری آققلعه. چاپ اول. تهران: مجلس شورای اسلامی.
مستوفی، حمدالله (1913). نزهة القلوب. گای لیسترانج. لیدن: بریل.
معین، محمد (2535). مزدیسنا و ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
محمدی ملایری، محمد (1374). فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. چاپ سوم. تهران: توس.
محمدی ملایری، محمد (1379). تاریخ و فرهنگ ایران. چاپ نخست. تهران: توس.
مقدسی، مطهر بن طاهر (1374). آفرینش و تاریخ. محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ اول. تهران: آگه.
منوچهری دامغانی (1338). دیوان. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: زوار.
مودت، لیلا (1399). کاربرد لقب شاهنشاه ایران در سکهای ناشناخته از اتابک قزل ارسلان. پژوهشهای علوم تاریخی، (23)، 134-158.
ناصرخسرو (1363). سفرنامه. محمد دبیر سیاقی. چاپ دوم. تهران: زوار.
نظامی گنجوی (1373). هفت پیکر. برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
نیشابوری، ظهیرالدین (1390). سلجوقنامه. میرزا اسماعیل افشار و محمد رمضانی. چاپ اول. تهران: اساطیر.
هفت کشور یا صورالاقالیم (1353). منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
همدانی، خواجه رشیدالدین فضلالله (1392). جامع التواریخ. محمد روشن. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
Bosworth. C.E (1973). The Heritage of Rulership in Early Islamic Iran and the Search for Dynastic Connections With the past, Iran., Vol 11, pp. 51-62.
Bosworth, C. E (1975). The Tahirids and Saffarids, in: The Cambridge History of Iran, Edited by: R.N. Frye, Cambridge university press, pp. 90-136.
Daryaee, T (2005). The IDEA of ĒRANŠAHR: Jewish, Christian and Manichean Views in Late Antiquity, in: Iranian Identity in the Course of History, ed. C. Cereti, Orientalia Romana, pp. 91-109.
Daryaee, T. and Kh, Rezakhani (2016). From Oxus to Euphrates: The world of Late Antique Iran, Farhang Foundation.
Daryaee, T (2017). The Idea of the Sacred Land of Ēranšahr, Persianism in Antiquity, ed. R. Strootman & M.J. Versluys, Franz Steiner Verlag, pp. 393-399.
Davaran, F (2010). Continuity in Iranian Identity, London and New York, Routledge.
Fragner. B. G (2019) The Mental Mapping of Iran, Identity and Patriotism in Early Modern Iran – The Case of Muhammad-e Mofīd, Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Special Issue, pp. 59-73.
Frye. R. N (1993). Iranian Identity in Ancient Times, Iranian Studies, Vol. 26, No. 1/2, pp. 143-146.
Gnoli, Gh (1989). The Idea of Iran: An Essay on its Origins, Rome, SOR, LXII.
Madelung. W (1969). The Assumption of the Title Shāhanshāh by the Būyids and “The reign of the Daylam (Dawlat Al-Daylam)”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 28, No. 2, pp. 84-108.
Mottahedeh. R.P (2012). The Idea of Iran in the Buyid Dominions, in: Early Islamic Iran: The Idea of Iran, Vol. 5, Edited by: Edmund Herzig and Sarah Stewart, London, Tauris, pp. 153-158.
Pinto, K (2017). In God’s Eyes: The Sacrality of the sea in the Islamic Cartographic Vision. Espacio, Tiempo y Forma: Serie VII. Historia del Arte, 5, 55-79.
Shahbazi. A. Sh (2005). The History of the Idea of Iran, in: Birth of the Persian Empire, By Vesta Sarkhosh Curtis and Sarah Stewart, London, Tauris, pp. 100-10. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 141 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 216 |