پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,122,434 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,230,313 |
مصلحت و حاکمیت سیاسی: قدسی یا عرفی | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| دوره 13، شماره 4، دی 1402، صفحه 191-205 اصل مقاله (699.83 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2024.368780.1673 | ||
| نویسنده | ||
| مصطفی زالی* | ||
| استادیار ‘گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| دریافتی متأخر و نسبتاً رایج از طرح مفهوم مصلحت در تجربه حکمرانی جمهوری اسلامی، دریافت سکولار از آن است. مطابق این دریافت طرح مفهوم مصلحت به معنای فراروی از ظرفیت‌های موجود در فقه شیعه و به‌رسمیت‌شناختن عقل سکولارِ عرفی در تدبیر مُلک است. این مقاله بر خلاف این رویکرد و در پاسخ به آن استدلال می‌کند که طرح این مفهوم برآمده از مسئله‌ای با قابلیت صورت‌بندی فقهی است: تفکیک میان حوزه دولت و حوزه تعاملات میان‌فردی، امتناع استنتاج مناسبات ناظر به دولت از عقود و ایقاعات مشروع در حوزه تعاملات میان‌فردی و در نهایت تقدم اولی بر دومی در موارد تزاحم. بر اساس تفسیر مختار این نوشتار، حدود اختیارات و شئون دولت همچون مداخله در تنظیم حدود مالکیت، حفظ محیط‌زیست و به عبارت عام حفظ و حراست مصالح اسلام، از حقوق و اختیارات ناظر به مناسبات میان‌فردی، قابل استنتاج نیست؛ بلکه دولت، در این معنا، شرط تحقق حقوق ناظر به مناسبات میان‌فردی است. پس این منازعه در قالب تزاحم میان حقوق خصوصی و عمومی و تقدم دومی بر اولی با نظر به مقاصد شریعت قابل صورت‌بندی است؛ تفکیک میان حق عمومی و خصوصی، تفکیکی ضروری برای طرح مفهوم حکومت است که بی‌توجهی به آن، به امتناع استنتاج حکومت و شئون آن از ادله فقهی و در نهایت به تفسیری سکولار از حاکمیت سیاسی منجر می‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حاکمیت سیاسی؛ حقوق خصوصی؛ حقوق عمومی؛ فقه شیعه؛ مصلحت | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیمی ترکمان، ابوذر (1395). «ریشه‌یابی چالش‌های فقهی و حقوقی در تصویب قانون کار»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، 19 (76): ۱۳۱-۱۵۷.
اصفهانی، سید ابوالحسن (۱۳۸۰)، وسیلة النجاة مع تعلیقات الإمام الخمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امینی، علیرضا (۱۳۷۹). «فقه و مسئله قانون»، پژوهش و حوزه، ۳: ۵۱-۵۹.
انصاری، مرتضی (۱۳۸۰). المکاسب، إعداد لجنة تحقیق تراث الشیخ الأعظم، قم: مجمع‌الفکر الإسلامی.
ایزدهی، سید سجاد (۱۳۹۳). مصلحت در فقه سیاسی شیعه، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
امام خمینی (۱۳۷۸). صحیفه امام: بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
امام خمینی (۱۳۷۹). کتابالبیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
حائری یزدی، مهدی (۱۹۹۵). حکمت و حکومت، لندن: شادی.
حجاریان، سعید (۱۳۸۰)، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری؛ تهران: طرح نو.
خامنه‌ای، سید علی (۱۳۶۶، شنبه ۱۲ دی) خطبه‌های نمازجمعه تهران، روزنامه جمهوری اسلامی.
زالی، مصطفی (۱۴۰۰). «دست پنهان یا قرارداد اجتماعی: نوزیک، رالز و مسئلۀ عدالت توزیعی»، شناخت، ۱۴ (۱):111-130.
صدر، سید محمدباقر (۱۴۲۴). اقتصادنا، إعداد و تحقیق لجنة التحقیق التابعه للمؤتمر العالمی للإمام الشهید الصدر، قم: مرکز أبحاث و الدراسات التخصیصیه للشهید الصدر.
صدر، سید محمدباقر (۱۴۴۴). دروس فی علم الأصول (الحلقة الاولی و الثانیة)، إعداد و تحقیق مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر، قم: مؤسسه نابغة آل الصدر.
ضیائی‌فر، سعید (۱۳۹۵). «رویکرد حکومتی به فقه در مکتب فقهی امام خمینی»، گفتمان فقه حکومتی، ۱ (۱): ۶۷-۹۷.
طباطبایی حکیم، سید محسن (۱۴۰۴). مستمسک العروة الوثقی، قم: مکتبه آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۸۴). فقه و عرف، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۸۸). فقه و مصلحت، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۹۵). فقه حقوق و قراردادها: ادله عام روایی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فیرحی، داود (۱۳۹۳). فقه و سیاست در ایران معاصر: تحول حکومت‌داری و فقه حکومت اسلامی، تهران: نشر نی.
لجنة الفقه المعاصر (۱۴۴۲). الفائق فی الأصول، قم: مرکز إدارات الحوزات العلمیة.
مدرسی طباطبائی، سید حسین (۱۳۶۱). زمین در فقه اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران: صدرا.
مظفر، محمدرضا (1428). اصول الفقه (ج ۳ و ۴)، تحقیق رحمه‌الله رحمتی اراکی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
منتظری، حسینعلی (۱۴۰۸). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
مؤمن، محمد (۱۴۱۵). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
Ashouri, D. (2011). "Creeping Secularism", Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 31(1), pp. 46-52.
Freeman, Samuel (2001). "Illiberal Libertarians: Why Libertarianism Is Not a Liberal View", Philosophy & Public Affairs, 30(2): 105–51.
Hegel, Georg Wilhelm Fredrich (1991). Elements of the Philosophy of Right, ed. by Allen W. Wood, trans. by H. B. Nisbet, Cambridge: Cambridge University Press.
Kant, Immanuel (2017). The Metaphysics of Morals, 2nd ed. ed. Lara Denis. Cambridge: Cambridge University Press.
Locke, John (2003). Two Treatises of Government: and a Letter Concerning Toleration, ed. by Ian Shapiro, New Haven and London: Yale University Press.
Namazi, R. (2019). “Ayatollah Khomeini: From Islamic Government to Sovereign State”. Iranian Studies, 52(1-2), 111-131.
Nozick, Robert (1974). Anarchy, State, and Utopia, Oxford: Basil Blackwell.
Rawls, John (1999). A Theory of Justice, Revised edition, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Rawls, John (2005). Political Liberalism, Second edition, New York: Columbia University Press.
Ripstein, Arthur (2009). Force and Freedom: Kant’s Legal and Political Philosophy, Cambridge, MA: Harvard University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 248 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 176 |
||