تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,119,276 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,225,632 |
اثر تغییرات گردشهای جوی عرضهای میانی بر موقعیت ناوه مدیترانه و رخداد بارشهای فوقسنگین ایران | ||
فیزیک زمین و فضا | ||
مقاله 15، دوره 50، شماره 2، تیر 1403، صفحه 521-540 اصل مقاله (3.86 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jesphys.2024.367094.1007571 | ||
نویسندگان | ||
نبی میرزایی* 1؛ بهلول علیجانی1؛ زهرا حجازی زاده1؛ محمد دارند2؛ محمد حسین ناصرزاده1 | ||
1گروه آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. | ||
2گروه آب و هواشناسی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. | ||
چکیده | ||
در این پژوهش اثر گردش بزرگ مقیاس عرضهای میانی بر موقعیت ناوه مدیترانه برای بارشهای فوقسنگین طی بازه زمانی 1979 تا 2022 بررسی شد. در این راستا با استفاده از شاخص تموج تغییرات تموج و با تحلیل همدیدی الگوی گردشی جو برای150 بارش فوقسنگین کشور تحلیل شد. نتایج نشان داد که بارشهای فوقسنگین تحتتأثیر تقویت ناوه اطلس، گسترش جریانات از سمت اروپا و شکلگیری ناوه مدیترانه رخ میدهد. شکلگیری ناوه اطلس سبب افزایش دامنه امواج، شکلگیری پشته برروی اروپا و ناوه مدیترانه میشود. با شکلگیری این الگو، ناوه مدیترانه تغییرات طول و عرض جغرافیایی 8 درجه را نسبت به میانگین خود تجربه میکند. تغییرات مکانی ناوه مدیترانه بهدلیل تغییرات نصفالنهاری امواج باد غربی برروی اروپا و موقعیت ارتفاع زیاد جنبحاره است. متغییرترین قسمت باد غربی منطبق بر بلاکینگ شرق اطلس و ناوه مدیترانه است که با تشدید شیو بین ارتفاع زیاد و کمارتفاع، جریانات نصفالنهاری شده و مقدار تموج افزایش مییابد. این شرایط منجر به تقویت پشته اروپا، افزایش دامنه امواج، تکوین بندال و گسترش ناوه مدیترانه تا عرض 25 درجه میشود. تکوین بلاکینگ اطلس سبب تقویت پشته برروی اروپا و گسترش جریانات به سمت مدیترانه میشود. همچنین گسترش نصفالنهاری ارتفاع زیاد اروپایی منجر به تشدید شیو فشار، شارش جریانات سرد شمالی، تشدید جبههزایی، تعمیق ناوه مدیترانه تا دریای سرخ میشود. همزمان با تقویت ناوه مدیترانه گسترش شرقسوی واچرخند عربستان علاوهبر اینکه منجر به گسترش شرقسوی ناوه مدیترانه میشود، رطوبت مناسبی نیز برای رخداد بارشهای فوقسنگین کشور تأمین میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
ناوه مدیترانه؛ شاخص تموج؛ بارش فوقسنگین؛ ایران | ||
مراجع | ||
احمدی گیوی، ف. و نصر اصفهانی، م ع. (1382). مطالعه چرخندهای مدیترانه در دوره یک ساله و تأثیر آن بر آب و هوای خاورمیانه، مجله فیزیک زمین و فضا، 2، 66-71.
اسدی رحیمبیگی، ن.؛ زرین، آ.؛ مفیدی، ع. و داداشی رودباری، ع. (1400). تحلیل پراکنش فصلی بارشهای فرین در ایران با استفاده از پایگاه AgERA5. تحقیقات آب و خاک ایران، 52(11)، 2723-2737.
اسعدی، ع.؛ احمدی گیوی، ف.؛ قادر، س. و محبالحجه، ع. (1395). بررسی دینامیک مسیر توفان مدیترانه از دیدگاه شار فعالیت موج راسبی. مجله ژئوفیزیک ایران، (5)، 4، 45-31.
حبیبی، ف. (1386). نقش سامانههای بندالی در چرخندزایی روی شرق مدیترانه و بررسی نقش آن در سیل روی منطقه غرب ایران در مارس 2000. پژوهشهای جغرافیایی، 62، 109-127.
حجتی، ز. و مسعودیان، ا. (1400). واکاوی تغییرات گردشهای جوی عرضهای میانه و پیوند آن با وردشهای دمایی در ایران. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 19(62)، 31-52.
حیدری م ا. و خوش اخلاق، ف. (۱۳۹۴). اثر گرمایش جهانی بر مرکز چرخندزایی شرق مدیترانه و ارتباط آن با ناهنجاری بارش نیمهی غربی ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۶ (۲۲)، ۸۸-72.
جهانبخش اصل، س.؛ ساری صراف، ب.؛ عساکره، ح. و شیرمحمدی، س. (1399). واکاوی تغییرات زمانی-مکانی بارشهای بحرانی(فرین بالا) در غرب ایران طی سالهای 1965-2016. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 7(1)، 89-160.
رضائیان، م.؛ محبالحجه، ع.؛ احمدی گیوی، ف. و نصراصفهانی، م ع. (1393). تحلیل آماری-دینامیکی رابطه بین مسیر توفان مدیترانه و نوسان اطلس شمالی برمبنای فرایافت فعالیت موج. مجله فیزیک زمین و فضا، 5(4)، 31-45.
سلیمانی زاده، م ج. و مرادی، م. (1399). بررسی همدیدی بارشهای فرین در شهر تهران. جغرافیا و روابط انسانی، 3(3)، 64-79.
علیجانی، ب. (1378). نوسانات مکانی و زمانی ارتفاع سطح 500 هکتوپاسکال در مدیترانه و اثر آن بر اقلیم ایران در ماه فوریه. دومین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم.
علیجانی، ب. و نظاماتی، ح. (1393). بررسی تغییرات مکانی فرود مدیترانه، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 28(2)، 92-72.
عساکره، ح. و خجسته، آ. (1400). فراوانی ورود چرخندهای مدیترانهای به ایران و اثر آن ها بر بارشهای فراگیر. مخاطرات محیط طبیعی، 10(27) 159-176.
عساکره، ح.؛ دارند، م. و زندکریمی، س. (1401). بررسی رابطه تغییر تراز فشار وردایست با چرخندهای توأم با بارشهای فراگیر ایران. مجله فیزیک زمین و فضا، 48 (1)، 75-92.
ملاشریفی، آ.؛ محب الحجه، ع. و احمدی گیوی، ف. (1397). مطالعه اثر نوسان اطلس شمالی بر رابطه بین مسیرهای توفان شمالی و مدیترانه با استفاده از داده های بازتحلیل NCEP/NCAR و JRA-55. مجله فیزیک زمین و فضا، 45(2)، 423-440.
Aljani, B. )2002 .(Variation of 500hpa flow patterns over Iran and surrounding areas and their relationship with climate of Iran. Theoretical and applied climatology. 71, 41-4. Antokhina, O., Antokhin, P., Gochakov, A., Zbirannik, A., & Gazimov, T.) 2023(. Atmospheric Circulation Patterns Associated with Extreme Precipitation Events in Eastern Siberia and Mongolia. Atmosphere, 14(3), 480. Aragão, L., & Porcù, F. (2022). Cyclonic activity in the Mediterranean region from a high-resolution perspective using ECMWF ERA5 dataset. Climate Dynamics, 58(5-6), 1293-1310. Bell, G. D., & Bosart, L. F. (1989). A 15-year climatology of Northern Hemisphere 500 mb closed cyclone and anticyclone centers. Monthly Weather Review, 117(10), 2142-2164. Berkovic, S., & Raveh‐Rubin, S. (2022). Persistent warm and dry extremes over the eastern Mediterranean during winter: The role of North Atlantic blocking and central Mediterranean cyclones. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 148(746), 2384-2409. Chase, B. M., Boom, A., Carr, A. S., Meadows, M. E., & Reimer, P. J. (2013). Holocene climate change in southernmost South Africa: rock hyrax middens record shifts in the southern westerlies. Quaternary Science Reviews, 82, 199-205. De Vries, A. J., Tyrlis, E., Edry, D., Krichak, S. O., Steil, B., & Lelieveld, J. (2013). Extreme precipitation events in the Middle East: dynamics of the Active Red Sea Trough. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 118(13), 7087-7108. Ding, F., & Li, C. (2017). Subtropical westerly jet waveguide and winter persistent heavy rainfall in south China. J. Geophys. Res. Atmos, 122, 7385–7400, doi:10.1002/2017JD026530. Ezer, T. (2020). Analysis of the changing patterns of seasonal flooding along the US East Coast. Ocean Dynamics, 70(2), 241-255 Flaounas E, Raveh-Rubin S, Wernli, H, Drobinski P, & Bastin S. (2015). The dynamical structure of intense Mediterranean cyclones. Climate Dynamics, 44, 2411–2427. Hochman, A., Alpert, P., Harpaz, T., Saaroni, H., & Messori, G. (2019). A new dynamical systems perspective on atmospheric predictability: Eastern Mediterranean weather regimes as a case study. Science advances, 5(6), eaau0936 Hurrell, J. W. (1995). Decadal trends in the North Atlantic Oscillation: regional temperatures and precipitation. Science, 269, 676-679. Kotsias, G., Lolis, C. J., Hatzianastassiou, N., Bakas, N., Lionello, P., & Bartzokas, A. (2023). Objective climatology and classification of the Mediterranean cyclones based on the ERA5 data set and the use of the results for the definition of seasons. Theoretical and Applied Climatology, 152 (1-2), 581-597. Li, Z., Li, T., Yu, W., Li, K., & Liu, Y. (2016). What controls the interannual variation of tropical cyclone genesis frequency over Bay of Bengal in the post‐monsoon peak season?. Atmospheric Science Letters, 17(2), 148-154. Mastrantonas, N., Herrera‐Lormendez, P., Magnusson, L., Pappenberger, F., & Matschullat, J. (2021). Extreme precipitation events in the Mediterranean: Spatiotemporal characteristics and connection to large‐scale atmospheric flow patterns. International Journal of Climatology, 41 (4), 2710-2728. Nie, Y., Zhang, Y., Zuo, J., Wang, M., Wu, J., & Liu, Y. (2023). Dynamical processes controlling the evolution of early-summer cut-off lows in Northeast Asia. Climate Dynamics, 60(3-4), 1103-1119. Raveh‐Rubin, S., & Flaounas, E. (2017). A dynamical link between deep Atlantic extratropical cyclones and intense Mediterranean cyclones. Atmospheric Science Letters, 18(5), 215-221. Raziei, T., Mofidi, A., Santos, J. A., & I. (2012). Spatial patterns and regimes of daily precipitation in Iran in relation to large‐scale atmospheric circulation. International Journal of Climatology, 32(8), 1226-1237. Rodwell, M. J., Rowell, D. P. & Folland, C. K. (1999). Oceanic forcing of the wintertime North Atlantic Oscillation and European climate. Nature, 398, 320-323. Romem, M., Ziv, B., & Saaroni, H. (2007). Scenarios in the development of Mediterranean cyclones. Advances in Geosciences, 12, 59-65. Şahin, S., Türkeş, M., Wang, S. H., Hannah, D., & Eastwood, W. (2015). Large scale moisture flux characteristics of the Mediterranean basin and their relationships with drier and wetter climate conditions. Climate Dynamics, 45, 3381-3401. Trigo, I. F., Bigg, G. R., & Davies, T. D. (2002). Climatology of cyclogenesis mechanisms in the Mediterranean. Monthly Weather Review, 130, (3), 549-569. Wernli H., & Schwierz C. (2006). Surface cyclones in the ERA-40 Dataset (1958–2001). Part I: novel identification method and global climatology. Journal of the Atmospheric Sciences, 63, 2486–2507. Zhu, N., Zhang, Z., Gnanamanickam, E., & Leishman, J. G. (2022). Dynamics of large-scale flow structures within ship airwakes. In AIAA Scitech 2022 Forum (p. 2532). | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 801 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 568 |