تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,572 |
تعداد مقالات | 71,005 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,494,237 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,754,994 |
پژوهشی در مردم نگاری غذا و تغذیه از گیاهان خودرو (مطالعه موردی: روستای سفید چشمه، استان گلستان) | ||
پژوهشهای انسانشناسی ایران | ||
مقاله 9، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1402، صفحه 167-184 اصل مقاله (383.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/ijar.2023.360540.459817 | ||
نویسندگان | ||
محمد رحیم فروزه* ؛ محمد سمیعی؛ مژگان سادات عظیمی | ||
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
چکیده | ||
هدف- نظامهای دانش بومی بشر در زمینههای مختلفی که همگی زاییده تلاش برای معیشت پایدار در محیط زیست اوست، جلوهگر میشود. ثبت و جمعآوری این دانش اغلب به عهده مردم نگاران است. یکی از زمینههای مهم در پژوهش های مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه طبخ غذا با استفاده از گیاهان مختلف در محل زیست آنهاست. لذا با توجه به اینکه جلوههای کارامد متعدد در خصوص تهیه خوراکهای بومی از گیاهان خودرو و کمرنگ شدن دانش بومی مرتبط با آنها در شتاب تمدن اخیر، لزوم مستند نمودن این دانش ارزشمند از سوی محققان گیاه شناسی قومی بسیار ضروری می نماید. بدین منظور در این تحقیق به مطالعه گیاهان خوراکی و نحوه طبخ انواع غذا با استفاده از آنها در روستای سفیدچشمه استان گلستان پرداخته شد. روش_ این مطالعه از نوع مطالعات قوم نگارانه است و شیوه انتخاب مشارکت کنندگان یا نمونهها، نمونهگیری هدفمند بوده که تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. دادههای این تحقیق حاصل مصاحبههای باز و نیمهساختاریافته بوده و همچنین سعی شد در جمعآوری اطلاعات از مشاهده مشارکتی نیز بهره گرفته شود. در ارتباط با مشاهده مشارکتی لازم به ذکر است که محققین از جمع آوری گیاه تا آماده سازی و طبخ به نوعی حضور و مشارکت داشتند. نتایج- نتایج نشان داد که جوامع محلی از اندامها و فرآوردههای مختلف گیاهان انواع استفاده تغذیهای و دارویی را دارند که گاه هدف فقط تهیه خوراک است و در مواقعی از خوراک به عنوان دارو استفاده میکنند. در این تحقیق 19 خوراک محلی که بومیان از گیاهان تهیه میکردند، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. از این بین 11 خوراک صرفا کاربرد تغذیهای داشته و 8 خوراک کاربرد همزمان دارویی و تغذیهای داشتند. علاوه بر آن مشخص شد که بومیان برای مناسبتها و یا فصول خاص غذاهای مخصوصی طبخ میکنند. غذاها حتی الامکان ساده و با پخت سریع برای اعضای خانواده است که بتواند نیاز بدنی ایشان را تامین نماید. با توجه به اینکه غذا و طریقههای طبخ آن در بین جوامع محلی در زمره مهمترین میراث فرهنگی ناملموس و در خطر انقراض جوامع انسانی است. این گونه مطالعات میتواند سهمی اساسـی در حفـظ تنـوع فرهنگـی-زیسـتی داشـته باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
دانش بومی؛ گیاهان خوراکی؛ مصاحبه آزاد؛ مشاهده مشارکتی؛ تنوع فرهنگی | ||
مراجع | ||
امراللهیجلال آبادی؛ امیررضا، فروزه؛ محمدرحیم؛ بارانی، حسین؛ یگانه، حسن (1402). دانش بومی تهیه خوراکهای محلی از گیاهان خودرو مرتعی (مطالعه موردی: محلیان مراتع گوغر). پژوهش های انسان شناسی ایران. 5(1)، 7-23.
سعادتپور، مسلم؛ بارانی، حسین؛ عابدی سروستانی، احمد؛ فروزه، محمدرحیم (1396). بررسی اتنوبوتانی گیاهان دارویی سجاسرود (استان زنجان)). نشریه گیاهان دارویی. 8(1)، 185-193.
سعیدیگراغانی، حمیدرضا؛ ارزانی، حسین؛ قربانی، مهدی؛ و جهانبخشگروهی، نسیم. (1395). تحلیل ساختار اجتماعی و دانش بومی ایل محمدی سلیمانی شهرستان جیرفت. مجله مرتع، 10(1)، 109-122.
علوی، سیدزکریا؛ ربیعی، الهه؛ سعیدی گراغانی، حمیدرضا و قوردویی میلان، قهرمان. (1390)، استفاده سنتی و بومی از گیاهان دارویی در شمال کشور، مطالعه موردی: سری 81 و 83 طرح جنگلداری اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری، فصلنامه داروهای گیاهی، 2(2)، 113-120.
غفاری. یعقوب. (1391). غذاهای سنتی مردم بومی استان کهگیلویه و بویراحمد- دانشنامه فرهنگ و تمدن استان کهگیلویه و بویراحمد. انتشارات نقش مانا.
فروزه، محمدرحیم. (1393). بررسی اتنوبوتانی و پیشبینی زیستگاه مطلوب برخی از گونه های مرتعی مطالعه موردی مرتع دیلگان، استان کهگیلویه و بویر احمد، رساله دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 355.
فروزه، محمدرحیم؛ حشمتی، غلامعلی؛ بارانی، حسین. (1395). دانش سنتی بهره برداری از گیاهان خودرو در تهیه خوراک (نمونه موردی: عشایر مرتع دیلگان. دانش های بومی ایران. 3(5)،32-58.
مجیدیخامنه، فریده. (1400). راهبردهای حفاظت از فن آوران بومی (گنجینه های زندة بشری) مطالعۀ موردی: کرمان. دو فصلنامه علمی دانش های بومی ایران. 8(16)، 215- 175.
ودادهیر، ابوعلی؛ امیدوار، نسرین؛ رفیع فر، جلال الدین؛ جوان محجوب دوست، سارا. (1395). مطالعة قومنگارانة غذاهای محلی در شهرستان فومن: پژوهشی در مردمشناسی غذا و تغذیه. مطالعات اجتماعی ایران .9(4)، 107-138.
هزارجریبی جعفر و صفری شالی رضا، (1394). کاربست نظریه بنیانی در شناخت دانش بومی. دوفصلنامه دانش های بومی ایران. 2(3)، 37-65.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان. (1385)، گزارش اقتصادی اجتماعی مطالعات حوضه آبخیز قورچای.
Alavi, S.Z. Rabiei, E. Saidi Garaghani, H. & Ghordoui Milan, G. (2017), traditional and indigenous use of medicinal plants in the north of the country, case study: Series 81 and 83 of the Forestry Plan of the General Department of Natural Resources of Mazandaran-Sari, Herbal Medicines Quarterly, 2(2), 113-120. (in persian)
Amrollahi Jalalabadi, A. Farouze, M.R. Barani, H. & Yeganeh, H. (2023). Indigenous knowledge of preparing local feed from pasture plants (case study: Goghar pasture locals). Anthropological researches of Iran. 5(1), 7-23. (in persian)
Farouzeh, M. R. (2013). Ethnobotanical investigation and prediction of the optimal habitat of some pasture species, a case study of Dilgan pasture, Kohgiluyeh province, and Boyer Ahmad, Doctoral dissertation of pasture sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, 355. (in persian)
Farouzeh, M.R. Heshmati, G. A. & Barani, H. (2015). Traditional knowledge of using car plants in food preparation (case example: nomads of Dilgan pasture. Native knowledge of Iran. 3(5), 32-58. (in persian)
Gaffari, Y. (2011). Traditional foods of the indigenous people of Kohgilouye and Boyer-Ahmad province - Encyclopaedia of culture and civilization of Kohgilouye and Boyer-Ahmed province. Naqsh Mana Publications. (in persian)
General Department of Natural Resources and Watershed Management of Golestan Province. (2006), socio-economic report of Ghorchai watershed studies. (in persian)
Hazarjaribi, J. & Safari Shali, R. (2014). The application of basic theory in recognizing indigenous knowledge. biannual journal of indigenous knowledge of Iran. 2(3), 37-65. (in persian)
Majidi Khamene, F. (2021). Strategies for the protection of indigenous technologists (living human treasures) case study: Kerman. Two scientific quarterly journals of Iranian indigenous knowledge. 8(16), 175-215. (in persian)
Moisio ,R. Arnould, E.J. & Price, L. (2004). "Between mothers and markets constructing family identity through homemade food". Journal of Consumer Culture, 4 (3): 361–384.
Saadatpour, M. Barani, H. Abedi Sarostani, A. Farouzeh, M.R. (2016). Ethnobotanical survey of medicinal plants of Sejasroud (Zanjan province)). Journal of medicinal plants. 8(1), 185-193. (in persian)
Saidigraghani, H. Arzani, H. Ghorbani, M. & Jahanbakhshgrohi, N. (2015). Analysis of social structure and indigenous knowledge of Soleimani Mohammadi tribe of Jiroft city. Pasture Journal, 10(1), 109-122. (in persian)
Slimani, N. Fahey, M. Welch, A. Wirfalt, E. Stripp, C. Bergström, E. Linseisen, J. Schulze, M.B. Bamia, C. Chloptsios, Y. Veglia, F. Panico, Salvatore. Bueno-de, M. Ocké. M.C. Brustad, M. Lund, E. González. C, Barcos, A. Berglund, G. Winkvist, A. Mulligan, A. Appleby, P, Overvad. Kim, Tjønneland. Anne, Clavel-Chapelon. Françoise, Kesse. E. Ferrari, Pietro. Van Staveren, W.A. & Riboli, E. (2002). "Diversity of dietary patterns observed in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) project". Public Health Nutrition 5(6B): 1311-1328.
Trankell, I. B. (1995) Cooking, Care and Domestication. A Culinary Ethnography of the Tai Yong, Northern Thailand. Stockholm: Almkvist and Wiksell.
Valentine, G. (1999). "Eating in: Home, Consumption and Identity". Sociological Review, 47 (3):491-524.
Vedadhir, A. A. Hopeful, N. Rafifar, J. Javanmohabbatdost, S. (2015). Ethnographic study of local foods in Fuman city: a research in anthropology of food and nutrition. Social Studies of Iran. 9(4), 107-138. (in persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 315 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 178 |