پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,504 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,122,300 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,230,077 |
تفکر، خردورزی و تعقل؛ زمینه‌ساز تحقق ساحات اخلاقی مدینۀ فاضله در نظریۀ جامعه‌گرایانۀ فارابی | ||
| فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان | ||
| دوره 13، شماره 4، دی 1402، صفحه 20-34 اصل مقاله (1.02 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jstmt.2023.360028.1622 | ||
| نویسنده | ||
| فرشته ابوالحسنی نیارکی* | ||
| عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مسئلۀ مقالۀ حاضر، بررسی نقش و تأثیر خردگرایی، تفکرمحوری و عقلانیت، به‌منزلۀ یکی از اصلی‌ترین عوامل زمینه‌ساز در طراحی مدینۀ فاضله (در ابعاد اخلاقی) در نظریۀ جامعه‌گرایانۀ فارابی است. هدف این مقاله بیان کیفیت تأثیر خردگرایی در اخلاق جوامع است که این مهم را در میراث اخلاقی یکی از مهم‌ترین فلاسفۀ اجتماعی یعنی فارابی بررسی کرده است. روش اصلی مقاله تحلیلی-عقلانی است و از ابزارهای مختلف تحلیل مفهومی، تحلیل گزاره‌ای و سیستمی برای تحلیل آرای فارابی استفاده شده است. فارابی جامعه را ساختار یا نظام و مجموعه‌ای سازمان‌یافته می‌داند و اگرچه به‌صراحت شاهدی وجود ندارد که بگوید جامعه از هویت و وجود مستقل برخوردار است، بحث‌ها ناظر بر نظمی جمعی مانند نظام هستی است که فارابی دربارۀ خصوصیات آن می‌نویسد. براین‌اساس خردگرایی و تفکرمحوری برای نیل به غایت اجتماعی مطلوب علاوه‌بر افراد و اخلاق شهروندان جامعه، بر محوریت این نظام نیز نظریه‌پردازی کرده است؛ تا آنجا که در برخی آثار، ملاک تشخیص مدینۀ فاضله از ضد آن، شاخصه‌های رشد شناختی در دو بعد علم و عمل است. بحث از قدرت استنباط و استدلال و همچنین سنجش و عقلانیت در سراسر نظریۀ جامعۀ اخلاقی آرمانی می‌درخشد و آن را در خصوصیات رئیس مدینۀ فاضله (که در بالاترین مرتبۀ عقلانیت است) و اخلاق شهروندان می‌بینیم. شهروندان برای وضعیت مطلوبشان و ملکه‌شدن فضایل نیکو، نیازمند قضاوت‌ها و سنجش‌های همیشگی و دائمی قوۀ ناطقه هستند. فضیلت‌های فکری که از عقل عملی برمی‌خیزد، هم در باب شهروندان و هم در قالب فضایل فکری، مدنی، منزلی و... طراحی شده‌اند و سعادت فردی و سعادت جامعه، هر دو بر مبنای خردورزی هستند؛ تا جایی که حتی عواطف اجتماعی مدنی مانند محبت در مدینۀ فاضله، براساس شاخصۀ عقلانیت ارزش‌گذاری می‌شوند. البته عقلانیت و سنجش خردبنیان، هرگز همۀ سلامت و سعادت شهروندان و جامعه نیست، اما مهم‌ترین شاخصه‌ای است که حتی عامل ایجاد سایر مؤلفه‌ها است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تفکرمحوری؛ جامعه‌گرایانه؛ خردورزی؛ ساحت اخلاقی؛ فارابی؛ فلسفۀ سیاسی؛ مدینۀ فاضله | ||
| مراجع | ||
|
ارسطو (1381). اخلاق نیکوماخوس. ترجمۀ سید ابوالقاسم پورحسینی. جلد 1 و 2. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
ارسطو (1389). دربارۀ نفس. ترجمۀ علیمراد داودی. چاپ پنجم. تهران: حکمت.
افلاطون (1367). دورۀ آثار افلاطون. ترجمۀ محمدحسن لطفی. جلد 5. تهران: خوارزمی.
افلاطون (1390). جمهور. ترجمۀ فؤاد رحمانی. تهران: علمی و فرهنگی.
برخورداری، عارف (1394). درآمدی تطبیقی بر ماهیت مدینۀ فاضله در آرای فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی. مجلۀ سیاست، 45(2)، 495-512.
اینگلهارت، رونالد (1382). تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفتۀ صنعتی. ترجمۀ مریم وتر. چاپ دوم. تهران: کویر.
بشارت، محمدعلی (1384). بررسی تأثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی. مطالعات روان‌شناختی، 1(2-3)، 25-38.
جوکار، نجف (1385). جامعۀ آرمانی نزد فارابی و سعدی. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 25(3)، 69-74.
روشه، گی (1373). تغییرات اجتماعی. ترجمۀ منصور وثوقی. چاپ پنجم. تهران: نشرنی.
صادقی جعفری، جواد، ایزدخواستی، بهجت و اجتهادی، مصطفی (1397). تحلیلی بر احساس تعلق مردم به جامعه در حال تغییر ایران و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: شهر تهران). جامعه‌شناسی ایران، 19(1)، 3-26.
طباطبایی، سید محمدحسین (1377). المیزان فی التفسیر القرآن. چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
طوسی، نصیرالدین (1387). اخلاق ناصری، مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی، چ ششم.
طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. جلد 3. چاپ اول. قم: البلاغه.
علیزاده، عبدالرضا، اژدری‌زاده، حسین و کافی، مجید (1391). جامعه‌شناسی معرفت: جستاری در تبیین رابطۀ «ساخت و کنش اجتماعی» و «معرفت‌های بشری». زیر نظر محمد توکل. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فارابی، ابونصر (1995). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق از علی بوملحم. بیروت: الهلال.
فارابی (1996الف). احصاء العلوم. مقدمه و شرح از علی بوملحم. بیروت: الهلال.
فارابی، ابونصر (1996ب). السیاسة المدنیه، مقدمه و شرح از علی بوملحم، بیروت، مکتبه الهلال.
فارابی، ابونصر (1987). التنبیه علی سبیل سعادۀ. تحقیق جعفر آل‌یاسین. طبعة الثانیة. بیروت.
فارابی (1401). تحصیل السعاده. تحقیق الدکتور جعفر آل یاسین. لبنان: دارالاندلس.
فارابی، ابونصر، (1405). فصول منتزعه، تحقیق و تصحیح و تعلیق از دکتر فوزی نجار، تهران، المکتبة الزهراء.
غلامی، یوسف (1392). نقش نظام سلطه در تغییر هنجارهای اخلاقی خانواده (با تأکید بر روابط زوجین). فصلنامۀ علمی-ترویجی اخلاق، 3(9)، 65-98.
کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه؛ یونان و روم. ترجمۀ سید جلال‌الدین آشتیانی. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
کرباسی‌زاده، علی و ذوفقاری، زهرا (1393). بررسی تطبیقی شهر خدای آگوستین و مدینۀ فاضلۀ فارابی. اندیشۀ دینی، 14(۵۲)، 73-90.
کین، ملانی و اسثماتانا، جودیث (1389). رشد اخلاقی: کتاب راهنما. ترجمۀ محمدرضا جهانگیرزاده، علیرضا شیخ شعاعی و سید رحیم راستی‌تبار. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کاظم‌زاده، موسی و کوهی، کمال (1389). نقش وسایل نوین ارتباط جمعی در توسعۀ فرهنگی، موانع و راهکارها. نامۀ پژوهش فرهنگی، 11(12)، 183-212.
مردیها، مرتضی (1397). نقش توسعۀ اقتصادی در تحول فرهنگی؛ عصر پساجنگ در ایران. پژوهشنامۀ علوم سیاسی، 13(2)، 87-116.
مصباح یزدی، محمدتقی (1398). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصلحی نیک، فائزه و حاجیانی، ابراهیم (1396). بررسی تأثیر فضای مجازی بر همدلی اجتماعی دانشجویان. راهبرد اجتماعی و فرهنگی، 6 (22)، 331-355.
مطهری، مرتضی (1385). مجموعه آثار. جلد 2. تهران: صدرا.
ندری ابیانه، فرشته و مستقیمی، مهدیه سادات (1393). تحلیل مقایسه‌ای دیدگاه ابن‌عربی و فارابی دربارۀ جایگاه اخلاق و عرفان در جامعۀ آرمانی. خردنامۀ صدرا، 77، 37-52.
George, I. N., & Uyanga, U. D. (2014). Youth and moral values in a changing society. IOSR Journal of humanities and social science, 19(6), 40-44.
Kohlberg, L. (1969). Stage and sequence: the cognitive developmental approach to socialization. In D. Goslin (Ed.). Handbook of socialization theory and research, New York: Rand McNally & company, pp. 347-480.
Piaget, J. (1948). The moral judgement of the child. Translated by M. Gabain.
Smelser, Neil J. (1968). Essays in sociological explanation. Englewood Cliffs: Prentice Hall, Inc. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 248 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 215 |
||