سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,524
تعداد مقالات70,432
تعداد مشاهده مقاله123,974,939
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,101,462
پوررستمی, حامد, فلاح, محمدجواد. (1402). درآمدی بر ایدۀ «عدالت اقتضایی». , 20(3), 231-245. doi: 10.22059/jpht.2023.363091.1005978
حامد پوررستمی; محمدجواد فلاح. "درآمدی بر ایدۀ «عدالت اقتضایی»". , 20, 3, 1402, 231-245. doi: 10.22059/jpht.2023.363091.1005978
پوررستمی, حامد, فلاح, محمدجواد. (1402). 'درآمدی بر ایدۀ «عدالت اقتضایی»', , 20(3), pp. 231-245. doi: 10.22059/jpht.2023.363091.1005978
پوررستمی, حامد, فلاح, محمدجواد. درآمدی بر ایدۀ «عدالت اقتضایی». , 1402; 20(3): 231-245. doi: 10.22059/jpht.2023.363091.1005978

درآمدی بر ایدۀ «عدالت اقتضایی»

مجله علمی " فلسفه دین "
دوره 20، شماره 3، مهر 1402، صفحه 231-245    اصل مقاله (709.04 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpht.2023.363091.1005978
نویسندگان
حامد پوررستمی* 1؛ محمدجواد فلاح2
1گروه شیعه‌شناسی و معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2گروه اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
چکیده
یکی از مقوله‌های بنیادین در دین اسلام اصل عدالت است که رمز تراز و تعادل در عالم تکوین و تشریع قلمداد می‌شود. به باور دانشمندان این اصل نباید تحت عناوین دیگر مانند اصل مصلحت خدشه‌دار شود. در زمینۀ مصلحت نظریات و تعاریف مختلفی طرح شده است که غالب آن‌ها بر لحاظ خیر و نفع کلی تمرکز یافته است. اما دربارۀ نوع ارتباط مصلحت با عدالت کمتر سخن به میان آمده است که در آن‌ها نیز بحث عدول از عدالت در هنگامۀ مصلحت یا چربش مصلحت بر عدالت تحت عناوین ثانوی پررنگ شده است. اما در این مقاله حسب ترسیم و تقریری که از سازکار عدالت با مصلحت آمده است ایدۀ عدالت اقتضایی مطرح شده که در آن مصلحت از مقولۀ عدالت، البته از نوع عدالت اقتضایی، است و در آن نیاز نیست عدالت فدای مصلحت یا مصلحت فدای عدالت شود. در واقع، با توجه به اصل ربح معقول و روح معنایی مفهوم عدالت، احکام و دستورها، در صورت وحدتِ اصل موضوع، تابع شرایط موضوع است تا وضع حکم در موضع مقتضی آن صورت گیرد و مناسب‌ترین اقدام حسب شرایط رقم خورد. در واقع امور ثانوی و حکم تابع آن در گسترۀ اصل عدالت اقتضایی و تناظر عدالت و مصلحت است. در این گفتمان، عبور از مصلحت نه‌تنها عادلانه نیست بلکه فرد یا امر را وارد مقولۀ ظلم خواهد کرد.
کلیدواژه‌ها
عدالت؛ عدالت اقتضایی؛ مصلحت؛ دین؛ ربح معقول
مراجع
ـ قرآن کریم.

ـ نهج البلاغه.

  1. ابن‌طلحه شافعی (1287 ق).کمال الدین، مطالب السئوول. تهران: طبع حجری.
  2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1405 ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
  3. ابوزهره، محمد (1382 ق). اسبوع الفقه الاسلامی و مهرجان الامام ابن تمیمه. قاهره: مجلس الاعلی لرعایۀ الفنون.
  4. انصاری، مرتضی (1368). المکاسب. قم: دار الکتاب.
  5. ایزدهی، سید سجاد (1395). کرسی علمی ترویجی «عدالت و مصلحت». قم: مرکز مطالعات بینارشته‌ای، تالار فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  6. آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین (1386). کفایه الاصول. قم: دار الفکر.
  7. آمدی، عبدالوهاب (1366). غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  8. باقری، علی (1376). مبانی عدالت اقتصادی در اسلام و سایر مکاتب. قم: دانشگاه مفید.
  9. بجنوری و همکاران (1368). دائره المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
  10. بختیاری، صادق (1382). تحلیلی از توزیع درآمد با استفاده از روش پارامتریک. تهران: وزارت امور اقتصادی و دارایی.
  11. بروجردی، حسین (محاضر) و منتظری، حسین‌علی (مقرر) (1415ق). نهایه الاصول. تهران: تفکر.
  12. جمعی از محققان (1389). فرهنگ‌نامۀ اصول فقه. تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
  13. حاجی‌حیدر، حمید (1388). بررسی جامع مفهوم عدالت از دیدگاه اسلام. معرفت سیاسی، سال 1، شمارۀ 2.
  14. حکیم، سید محمدتقی (1390 ق). الاصول العامه للفقه المقارن. بی‌جا: مؤسسۀ آل البیت.
  15. حکیمی، محمدرضا (1376). حقوق و عدالت. نقد و نظر، شمارۀ 2 و 3.
  16. خامنه‌ای، سید علی (1377). بیانات در جلسۀ پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، https://farsi.khamenei.ir/newspart-
  17. خمینی، سید روح‌الله (1380). البیع. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  18. ـــــــــــــــــ (1392). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  19. دهخدا، علی‌اکبر (1345). لغتنامه. همکاران: محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
  20. راسل، برتراند (1401). اخلاق و سیاست در جامعه. مترجم: محمود حیدریان. تهران: مصدق.
  21. سید بن طاووس، علی بن موسی (1392). لهوف. قم: سرور.
  22. صدر، سید محمدباقر (1387). اقتصادنا. قم‌: بوستان کتاب قم.
  23. طریحی، فخرالدین (1408 ق). مجمع البحرین. تحقیق: سید احمد الحسینی. بی‌جا: نشر الثقافه الاسلامیه.
  24. عابدی، احمد (1397). درس خارج فقه، 97/08/26، eshia.ir/feqh/
  25. فاضل لنکرانى، محمد (1385). کفایه الاصول. قم: نوح.
  26. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409 ق). العین. تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی. بی‌جا: موسسۀ دارالهجره.
  27. محقق حلی، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
  28. محقق حلى، جعفر بن حسن‏ (1403 ق). معارج الأصول. قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).‏
  29. مصطفوی، حسن (1374). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ج 11.
  30. مطهری، مرتضی (1366). سیری در نهج البلاغه. تهران: صدرا.
  31. معین، محمد (1362). فرهنگ فارسی معین. تهران: مؤسسۀ امیرکبیر.
  32. مکارم شیرازی، ناصر و سبحانی، جعفر (1384). پاسخ به پرسش‌های مذهبی. قم: مدرسۀ الإمام علی بن أبی طالب(ع).
  33. مهاجرنیا، محسن (1395). کرسی علمی ترویجی «عدالت و مصلحت». قم: مرکز مطالعات بینارشته‌ای، تالار فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی https://rasanews.ir/
  34. میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن (1430 ق). القوانین المحکمه فی الأصول. قم: احیاء الکتب الاسلامیه.‏
  35. نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الأصول. قم، مؤسسۀ النشر الإسلامی.
  36. نراقی، مهدی (1383). جامع السعادات. قم: اسماعیلیان.
  37. واسطی، عبدالحمید (1396). نظریۀ پایه در حیطه‌های مختلف عدالت. تحقیقات بنیادین علوم انسانی، سال 3، شمارۀ 2.
- The Holy Quran.

- Nahj al-Balaghah.

  1. A group of researchers (1389). Dictionary of Principles of Jurisprudence. Tehran: Research Institute of Islamic Sciences and Culture. (in Persian)
  2. Abedi, A. (2017). Khareg Jurisprudence Course. 08/26/97, www.eshia.ir/feqh/. (in Persian)
  3. Abu Zahra, M. (1382 A.H.). Isbu' al-Fiqh al-Islami and Imam Ibn Tamima's Festival. Cairo: Majlis-ul-Ali for the Care of the Arts. (in Persian)
  4. Akhund Khorasani, M.K. H. (2007). Kefayah al-Asul. Qom: Dar al-Fikr. (in Persian)
  5. Amodi, A.W. (1987). Ghorar al-Hekam and Dorar al-Kalam. Qom: Islamic Propaganda Office. (in Persian)
  6. Ansari, M. (1989). Al Makaseb. Qom: Dar Al Kitab. (in Persian)
  7. Bagheri, A. (1997). The Basics of Economic Justice in Islam and Other Schools. Qom: Mofid University. (in Persian)
  8. Bakhtiari, S. (2003). An Analysis of income distribution using parametric method. Tehran: Ministry of Economic Affairs and Finance. (in Persian)
  9. Bojnouri et al. (1997). The Great Islamic Encyclopaedia. Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopaedia. (in Persian)
  10. Boroujerdi, H. (lecturer) & Montazeri, H. A. (lecturer) (1994 A.H). Anh al-Asul. Tehran: Nisfar. (in Persian)
  11. Dehkhoda, A.A. (1996). Dictionary. co-authors: Mohammad Moin & Seyyed Jaafar Shahidi. Tehran: University of Tehran. (in Persian)
  12. Farahidi, Kh. A. (1988 A.H.). Al-Eyin. Research: Mahdi Makhzoumi- Ibrahim Samraei. Bija: Dar al-Hajra Institute. (in Persian)
  13. Fazel Lankarani, M. (2006). Kefayah al-Asul. Qom: Nouh. (in Persian)
  14. Haji Haider, H. (2009). A Comprehensive review of the concept of justice from the perspective of Islam. Political Knowledge, first year, No. 2.
  15. Hakim, S. M.T. (2013). Al-Asul al-Fiqh al-Moqaren. Bija: Al-Al-Bayt Foundation. (in Persian)
  16. Hakimi, M.R. (1997). Law and justice. Criticism And Opinion, No. 2 & 3. (in Persian)
  17. Ibn-Manzoor, M. M. (1985 ). Lasan al-Arab. Qom: Adab al-Hawza publishing house. (in Persian)
  18. Ibn-Talha Shafi'i (1870). Kamal al-Din, Mataleb al-Souol. Tehran: Taba Hajarri. (in Persian)
  19. Izadehi, S. S. (2015). Extension Scientific Chair "Justice and Expediency". Qom: Center for Interdisciplinary Studies, Culture Hall, Research Institute of Islamic Culture and Thought. (in Persian)
  20. Khamenei, S. A. (1998). Statements in the question and answer session of responsible managers and editors of student publications https://farsi.khamenei.ir/newspart-. (in Persian)
  21. Khomeini, S. R. (2001). Al-Bey. Tehran: Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini(RA). (in Persian)
  22. ------------------- (2013). Tahrir al-Wasilah. Tehran: Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini. (in Persian)
  23. Makarem Shirazi, N. & Sobhani, J. (2005). Answers to religious questions. Qom: Madrasa al-Imam Ali bin Abi Talib(a.s.). (in Persian)
  24. Mirzai Qomi, A. M.H. (2010). Al-Quwanin al-Mahkama fi al-Usul. Qom: Ihya al-Kitab al-Islamiyya. (in Persian)
  25. Mohaghegh Hali, J. H. (1988). Islamic Laws in Halal and Haram Issues. Qom: Isma'alian. (in Persian)
  26. Mohagheq Hali, J. H. (1983). Ma'araj Al-Usul. Qom: Al-Al-Bayt Foundation(AS). (in Persian)
  27. Mohajernia, M. (2016). "Justice and Expediency" Extension Scientific Chair. Qom: Center for Interdisciplinary Studies, Culture Hall, Research Institute of Islamic Culture and Thought. https://rasanews.ir/. (in Persian)
  28. Moin, M. (1983). Farhang Farsi Moin. Tehran: Amirkabir Institute. (in Persian)
  29. Mostafavi, H. (1995). Altahqiq on the words of the Holy Qur'an. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. Vol. 11. (in Persian)
  30. Motahari, M. (1366). Incoming on Nahj al-Balagheh. Tehran: Sadra. (in Persian)
  31. Naini, M.H. (1987). Fawaed al-Usul. Qom: Al-Nashar Islamic Publishing House. (in Persian)
  32. Naraghi, M. (1987). Jame Al-Saadat. Qom: Ismailian. (in Persian)
  33. Russell, B. (2022). Ethics and politics in society. translated by Mahmoud Heydarian. Tehran: Mossadegh. (in Persian)
  34. Sadr, S. M.B. (2008). Ekhtesadona. Qom: Qom Book Park. (in Persian)
  35. Seyyed Bin Tavous, A. M. (1392). Lohuf. Qom: Nash Sarwar. (in Persian)
  36. Tareehi, F. (1988). Majma Al-Bahrin. research: Seyyed Ahmad Al-Husseini. Bija: Al-Tafqarah al-Islami publication. (in Persian)
  37. Vaseti, A. H. (2016). Basic Theory in Different Fields of Justice. Fundamental Research of Humanities, Year 3, No. 2. (in Persian)
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 117
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 129


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب