
تعداد نشریات | 163 |
تعداد شمارهها | 6,762 |
تعداد مقالات | 72,830 |
تعداد مشاهده مقاله | 131,677,727 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 103,443,491 |
تجارت دریایی ایران و چین در سدههای یک تا دهم هجری با تکیهبر سفالهای مکشوفه از منطقۀ خلیجفارس | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 36، خرداد 1404، صفحه 327-354 اصل مقاله (1.55 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2023.364689.143229 | ||
نویسندگان | ||
طیبه رحیمی* 1؛ حسن کریمیان2؛ کاظم امیدی3 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2استاد گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول). | ||
3دانشآموختۀ باستانشناسی، گروه باستانشناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
سابقۀ ارتباط ساکنان سرزمینهای ایران و چین به شکلگیری امپراتوریهای قدرتمند دو سرزمین و بهمدتها پیش از ظهور اسلام برمیگردد. به گواهی منابع مکتوب و مستندات باستانشناسانه، تجربۀ موفق ارتباطی دو سرزمین حتی متعاقب سقوط ساسانیان همچنان ادامه یافت. با تغییر پایتخت جهان اسلام به بغداد، باب جدیدی از مراودات دریایی آغاز و موجبات رونق مسیر دریایی و رشد بنادر خلیجفارس را فراهم ساخت. در اینزمان، ارتباطات مستقیم و پیوستهای با بنادر چین برقرار شد. گزارشهای تاریخی سدههای اولیه تا قرن 10ه.ق. اطلاعات قابلتوجهی را از روند مراودات پر فراز و نشیب این دو سرزمین ارائه میدهند. روند مراودات نشانداده است که با تحولات تاریخی دو جانبه همسو بوده است؛ اما این موضوع تاکنون ازطریق مطالعات باستانشناسی که شواهد این ارتباطات را مستقیماً ازطریق بررسی یافتههای مکشوفه از این منطقه دنبال میکند، مورد ارزیابی قرار نگرفته است؛ از این نظر فهم واقعی آنها را دشوار میکند. باتوجه به اینکه مطالعات باستانشناسی با رویکردی مسئله محور یافتههای فرهنگی را مورد بررسی قرار میدهد، بهدنبال این موضوع هستیم که گاهنگاری یافتههای سفالی تا چه میزان بر روند مراودات و نوسان آن تأکید دارند؟ در راستای پاسخ به این پرسش، از نتایج بررسی و مطالعات یافتههای سفالی محوطههای باستانی این منطقه استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشانداد؛ هر چند گزارشهای تاریخی صراحتاً در پارهای موارد بر لغو کامل مراودات یا غیرمستقیم بودن آن تأکید دارند، اما گاهنگاری یافتههای سفالی منطقۀ خلیجفارس روندی مستمر را در واردات آنها نشان میدهد و حاصل آن بر یکپارپگی اطلاعات، بهویژه دقت در گاهنگاری یافتههای سفالی و مطالعه کمی آنها تأکید دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
باستانشناسی؛ خلیجفارس؛ تجارت دریایی؛ سیراف؛ سفال سلادون | ||
مراجع | ||
- آیتی، عبدالمحمد، (1383). تحریر تاریخ وصاف. تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی. - ابن اثیر، علی ابن محمد، (1385). الکامل فی التاریخ. جلد 5، بیروت، دارصادر. - ابنبطوطه، محمد بن عبدالله، (1376). سفرنامۀ ابن بطوطه. جلد اول و جلد دوم، ترجمۀ محمد علی موحد، چاپ ششم، تهران: سپهر نقش. - ابنفقیه، احمد بن محمد، (1379). البلدان ابن فقیه. ترجمۀ محمد رضا حکیمی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. - اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل، (1399). پژوهشهای باستانشناختی خلیجفارس بندر باستانی سیراف. چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری. - امیدی، کاظم، (1400). «گزارش کاوش فصل اول محوطۀ لشتان در بندر کنگ». پژوهشکدۀ باستانشناسی (منتشر نشده). - قاسمبگلو، مرتضی، (1385). سکههای سیراف. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر. - قزوینی، زکریا بن محمد، (1373). آثار البلاد و اخبار العباد. ترجمۀ میرزا محمد جهانگیر قاجار، تهران: امیرکبیر. - توفیقیان، حسین، (1401). «پژوهشی در تاریخ تجارت دریایی ایران و چین، نمونه مطالعاتی: بندر تاریخی نجیرم». پژوهشهای باستانشناسی ایران، 11 (31): 218-191. https://doi.org/10.22084/nb.2021.21925.2156 - حورانی، جورج، ف، (1338). دریانوردی عرب در دریای هند در روزگار باستان و در نخستین سدههای میانه. ترجمۀ محمد مقدم، تهران: ابنسینا. - خیراندیش، عبدالرسول؛ و زارعی، سیده زهرا، (1396). «بررسی روند شکلگیری و علل رقابتهای تجاری در خلیجفارس و بازتاب آن در بندر کانتون چین (قرون یکم تا سوم هجریقمری/ هفتم تا نهم میلادی)». فصلنامه تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا (س)، 27 (33: 123): 116-89. https://doi.org/10.22051/hii.2017.11376.1191 - دارک، کن، آر، (1394). مبانی نظری باستانشناسی. ترجمۀ کامیار عبدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. - سیرافی، سلیمان، (1381). سلسله التواریخ یا اخبار الصین و الهند. ترجمۀ حسین قره چانلو، تهران: اساطیر. - عبدالرزاق سمرقندی، عبدالرزاق بن اسحاق، (۱۳۷۲). مطلع سعدین و مجمع بحرین. گردآورنده: عبدالحسین نوایی و محمد شفیع، جلد اول دفتر دوم، تهران: پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگى. - مسعودی، علی بن حسین، (1382). مروج الذهب. مترجم: ابولقاسم پاینده، قم: مؤسسۀ دار الهجرۀ. - مظاهری، علیاکبر، (1374). جادۀ ابریشم. جلد 2، ترجمۀ ملک ناصر نوبان، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی. - مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی، جلد اول، تهران: کومش. - موسوی، محمود، (1376). «کاوش باستانشناسی در شهر تاریخی حریره، جزیرۀ کیش». گزارشهای باستانشناسی، پژوهشکدۀ باستانشناسی، (1): 235-205. - وثوقی، محمدباقر، (1389). علل و عوامل جابهجایی کانونهای تجاری خلیجفارس. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام. - وثوقی، محمدباقر، (1396). میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین «بنادر گوانجو، چوانجو و خانجو». تهران: پژوهشگاه میراثفرهنگی. - وثوقی، محمدباقر؛ کریمیان، حسن؛ اسمعیلیجلودار، محمداسماعیل؛ محمدپور، حسن؛ امیدی، کاظم؛ و رحیمی، طیبه، (1400). در جستجوی کجاران، پژوهشی در اسطوره، تاریخ و باستانشناسی قلعه لشتان. تهران: پژوهشگاه میراثفرهنگی. - ویلیامسون، اندرو، (1351). «تجارت در خلیجفارس در دورۀ ساسانیان و در قرون اول و دوم هجریقمری». باستانشناسی و هنر ایران، 9 و 10: 152-142. - الجاحظ، ابو عثمان عمر بن بحرالکنانی البصری، (1935). التبصر بالتجاره. تحقیق: عبدالوهاب التونسی، مصر، قاهره. - طبری، محمد بن جریر، (1967). تاریخ الامم و الملوک. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، المجلد السابع، بیروت: دارالتراث. - هادی، حسن، (1976). تاریخ دریانوردی ایرانیان. تهران: چاپ کتیبه. - یعقوبی، احمد بن اسحاق، (۱۴۲۲). البلدان الیعقوبی. جلد 1، مصحح: محمدامین ضناوی، بیروت: دارالکتب العلمیه. - Abd al-Razzaq Samarqandi, Abd al-R.q bin-I. (1993). Matla Sadin va Majma Bahrain. compiled by Abdul Hossein Navaii and Mohammad Shafi, Volume 1 of the second book, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage. [In Persian]. - Abu Uthman Amr ibn Baḥr al-Kināni al-Basri, al-J., (1935). Al-Tabasr Bel-Tajarah. researched by: Abd al-Wahhab al-Tunisi, Egypt: Cairo. [In Arabian]. - Adams, R. M., (1965). Land behind Baghdad. Chicago, University of Chicago. - Aiti, Abdul-M., (2004). Tahrir Tarikh Wasaf. Tehran: Research Institute of Cultural Heritage. [In Persian]. - Al-Tabari, M. ibn-J., (1967). Tarikh Al-Omam va Al-Molok. Mohammad Abolfazl Ebrahim's research, the seventh volume, Beirut, Dar al-Tarath. [In Arabian]. - Averbuch, B. D., (2013). “From Siraf to Sumatra: Seafaring and Spices in the Islamicate Indo-Pacific”. Ninth-Eleventh Centuries C.E. Ph. D Thesis, Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University. - Bivar, A. D. H., (1970). “Trade between China and the Near East in the Sasanian and Early Islamic period”. In: W. Watson (ed.), Pottery and Metalwork in Tang China, Colloquies on Art and Archaeology in Asia, 1: 1-8. - Chau Ju-Kua., (1911). Chau Ju-Kua: His Work on the Chinese and Arab Trade in the twelfth and thirteenth Centuries. entitled Chu-fan-chi, Translated from the Chinese and Annotated by Friedrich Hirth and W. W. Rockhill, ST. PETEUSBliRG. St. Petersburg: Imperial Academy of Sciences. - Chauduri, K. N., (1985). Trade and Civilisation in the Indian Ocean: An economic history from the rise of Islam to 1750. Cambriclge, University of Cambridge. - Clark, H. R., (1991). Community, trade, and networks: Southern Fujian Province from the third to the thirteenth century. Cambridge, University of Cambridge. - Crawford, O. G. S., (1929). “Air Photographs of the Middle East”. Geographical Journal, 73 (6): 497-509. - Cribb, J. & Potts, D., (1996). “Chese coin finds from Arabia and the Gulf”. Arab. Arch. Epig., 7: 108-118. - Crick, M., (2010). Chinese Trade Ceramics for South-East Asia from the 1st to the 17th Century. Foundation Baur and 5Continents Editions, Geneva. - Dark, K. R., (2015). Theoretical Archaeology. Translated by Kamiar Abdi, Tehran: Academic Publishing Center. [In Persian]. - De Cardi, B., Vita-Finzi, C. & Coles, A., (1972). “Archaeological Survey in Northern Oman”. East and West, 25 (1/2): 9-75. - Esmaeili Jelodar, M. E., (2020). Archaeological Research of the Persian Gulf Ancient Port of Siraf. 2nd ed, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage. [In Persian]. - Flecker, M., (2001). “A Ninth-Century AD Arab or Indian Shipwreck in Indonesia: First Evidence for Direct Trade with China”. World Archaeology, 32 (3): 335-354. - George, A., (2015). “Direct Sea Trade between Early Islamic Iraq and Tang China: from the Exchange of Goods to the Transmission of Ideas”. Journal of the RAS, FirstView Article / July 2015: 1-46. - Gray, B., (1977). “The export of Chinese porcelain to the Islamic world: Some reflections on its significance for Islamic art before 1400”. Transactions of the Oriental Ceramic Society, 41: 231-262. - Guy, J., (1990). Oriental Trade Ceramics in South-East Asia, ninth to sixteenth centuries. Oxford: University of Oxford. - Hadi, H., (1976). History of Iranian Seafaring. Tehran: Katibeh Print. [In Persian]. - Hansman, J., (1985). Julfar, an Arabian Port, Its Settlement and Far Eastern Ceramic Trade from the 14th to the 18th Centuries. Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. - Harrisson, B., (2003). “The Ceramic Trade Across The South China Sea c. AD 1350-1650”. Journal of the Malaysian Branch of the RAS, 76 (1): 99-114. - Hourani, G. F., (1947). “Direct Sailing between the Persian Gulf and China in Pre-Islamic Times”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 2: 157-160. - Hourani, G. F., (1960). Arab Seafaring in the Indian Ocean in Ancient and Early Medieval Times. Translated by: Mohammad Moghadam, Tehran: Ibn Sina. [In Persian]. - Hourani, G. F., (1995). Arab seafaring in the Indian Ocean in ancient and early medieval times. Princeton: University of Princeton. - Ibn Athir, A.-Ibn M., (2006). Al-Kamal fi al-Tarikh. vol. 5, Beirut, Dar Sader. [In Arabian]. - Ibn Battuta, M.-bin A., (1997). Ibn Battuta's travel. first and second volumes, translated by Mohammad Ali Mohd, (6th ed.), Tehran: Sepehr Naqsh. [In Persian]. - Ibn Faqih, A.-bin M., (2000). Al-Buldan Ibn Faqih. translated by Mohammad Reza Karimi, Tehran: Farhang Iran Foundation. [In Persian]. - Kennet, D., (2004). Sasanian and Islamic Pottery from Ras al-Khaimah: Classification Chronology and Analysis of Trade in the Western Indian Ocean. Oxford: British Archaeological Reports International Series. - Kervran, M., Hiebert, F. & Rougeulle, A., (2005). Qal'at al-Bahrain, A trading and military outpost, 3rd millennium B.C.-17th century A.D. Brepols. - Khairandish, Abdul-R. & Zarei, S. Z., (2017). “Investigating the process of formation and causes of commercial competition in the Persian Gulf and its reflection in the port of Canton, China (1st to 3rd century AH/7th to 9th AD)”. Quarterly Journal of Islamic and Iranian History of Al-Zahra University (S), 27 (33: 123): 116-89. [In Persian]. https://doi.org/10.22051/hii.2017.11376.1191 - Klein, R., (1994). “Trade in the Safavid Port City Bandar Abbas and the Persian Gulf Area (ca. 1600-1680): A Study of Selected Aspects”. Thesis (Ph.D), University of London. - Kulke, H., (2016). “Śrīvijaya Revisited: Reflections on State Formation of a Southeast Asian Thalassocracy”. Bulletin de l'Ecole française d'Extrême-Orient, 102 (1): 45-95 - Kulke, H., (2016). “Śrīvijaya Revisited: Reflections on State Formation of a Southeast Asian Thalassocracy”. Bulletin de l'Ecole française d'Extrême-Orient, 102 (1): 45-95. - Lamb, A., (1964). “A visit to Siraf”. Journal of the Malaysian Branch of the RAS, 37: 1-9. - Lo, J‐P., (1958). “The Decline of the Early Ming Navy”. Oriens Extremus, 5: 149‐168. - Lowick N. M., (1982). “Further unpublished Islamic coins of the Persian Gulf”. In: Lowick, Islamic coins and trade in the medieval world Pt., XII: 247-261. - Maghdisi, Abu-A. M.-bin A., (1982). Ahsan al-Taqasim fi Marafah al-Aqalim. translated by Ali Naqi Manzavi, first volume, Tehran: Kumesh. [In Persian]. - Masoudi, A.-bin H., (2003). Moruj al-Zahahab. translated by Abul Qasem Payandeh, Qom, Dar al-Hijra Foundation. [In Persian]. - Mazaheri, A. A., (1995). Silk Road. Volume 2, translated by Malik Nasser Nuban, Scientific and Cultural Publishing Company. [In Persian]. - Medley, M., (1975). “Islam, Chinese Porcelain and Ardabīl”. Iran, 13: 31-37. - Medley, M., (1974). Yuan Porcelain and Stoneware. London, Pitman Publishing. - Meicun, L. & Zhang, R., (2015). “Zheng He’s voyages to Hormuz: the archaeological evidence, Antiquity Publications Ltd”. ANTIQUITY, 89: 417–432. - Miksic, J., (2023). Chinese Ceramic Production and Trade locked. Oxford: University of Oxford. - Morgan, P., (1991). “New thoughts on Old Hormuz: Chinese ceramics in the Hormuz region in the thirteenth and fourteenth centuries”. Iran, 29: 67–83. - Mousavi, M., (1997). “Archaeological exploration in the historical city of Harira, Kish Island. Archaeological Reports”. Archeological Research, 1: 205-235. [In Persian]. - Omidi, K., (2021). “Archaeological report the first season of the Leshtan site in Bandar Kong”. Archaeological Research Institute (unpublished). [In Persian]. - Pellat, Ch., (1960). “Al-Basra”. In: H. A. R. Gibb et al., (eds.) The Encyclopaedia of Islam, Vol. I. E.J. Brill/Luzac & Co.: Leiden/London: 1085-86. - Peng, X., (1965). A Monetary History of China (Zhongguo Huobi Shi). Edward H. Kaplan (Translator), Western: Western Washington University. - Peng, X., (1965). Zhongguo Huobi Shi. Shanghai. - Pézard, M., (1914). Mission à Bender-Bouchir. Documents Archéologiques et Épigraphiques. Ernest Leroux, Paris. - Priestman, S. M. N. & Kennet, D., (2002). “The Williamson Collection Project: Sasanian and Islamic pottery from southern Iran”. Iran, 40: 265-67. - Priestman, S. M. N., (2005). “Settlement and Ceramics in Southern Iran: An Analysis of the Sasanian and Islamic Periods in the Williamson Collection”. M.A. Thesis, Department of Archaeology, University of Durham. - Priestman, S. M. N., (2013). “A Quantitative Archaeological Analysis of Ceramic Exchange in the Persian Gulf and Western Indian Ocean, AD c.400 – 1275”. Ph. D Thesis, Centre for maritime Archaeology, Department of Archaeology School of Humanities, University of Southnmpton. - Qasem Bagloo, M., (2005). The coins of siraf. Tehran: Institute of Contemporary History Studies. [In Persian]. - Qazvini, Z.-bin M., (1994). Athar Al-Bilad Wa Akhbar Al-Ibad. translated by: Mirza Mohammad Jahangir Qajar, Tehran: Amir Kabir. [In Persian]. - Schottenhammer, A & 蕭婦., (2016). “China's Gate to the Indian Ocean: Iranian and Arab Long-Distance Traders”. Harvard Journal of Asiatic Studies, 76 (1/2): 135-179. - Schottenhammer, A., (2015). “Yang Liangyao’s Mission of 785 to the Caliph of Baghdād: Evidence of an Early Sino-Arabic Power Alliance?”. Bulletin de l'Ecole française d'Extrême-Orient, Vol. 2015: 177-241. - Sirafi, S., (2002). The Chronicles of Al-Tawarikh or the Chronicles of Al-Sain and Al-Hind. translated by Hossein Qara-Chanlu, Tehran: Asatir. [In Persian]. - Stein, M. A., (1937). Archaeological Reconnaissance in North-Western India and South-Eastern Iran. London, Macmillan. - Tampoe, M., (1989). Maritime Trade between China and the West. An Archaeological Study of Ceramics from Siraf (Persian Gulf), 8th to 15th Centuries AD. British Archaeological Reports, Oxford. - Tofaqian, H., (2022). “A research on the history of maritime trade between Iran and China, study example: the historic port of Najirom”. Iranian Archaeological Research Quarterly, 11 (31): 191-218. [In Persian]. https://doi.org/10.22084/nb.2021.21925.2156 - Vosoughi, M. B., (2010). The causes and factors of the relocation of commercial centers in the Persian Gulf. Tehran: Research Institute of Islamic History. [In Persian]. - Vosoughi, M. B., (2017). Iranian Sailors Heritage in the Chinese Ports (Ports of Guangzhou, Quangzhou, Khansa). Tehran: Research Institute of Cultural Heritage. [In Persian]. - Vosoughi, M. B., Karimian, H., Esmaili-Jelodar, M. E., Mohammadpour, H., Omidi, K. & Rahimi, T., (2021). In Search of Kojaran, A research on the myth, history and archeology of Leshtan Castle. Tehran: Research Institute of Cultural Heritage. [In Persian]. - Whitehouse, D. & Williamson, A., (1973). “Sasanian Maritime Trade”. Iran, 11: 29-49. - Whitehouse, D., (1968). “Excavations at Siraf, First interim report”. Journal of Persian studies, VI: 1-22. - Whitehouse, D., (1969). “Excavations at Siraf, Second interim report”. Journal of Persian studies, VII: 39-62. - Whitehouse, D., (1970). “Siraf: A Medieval Port on the Persian Gulf”. World Archaeology, 2 (2): 141-158. - Whitehouse, D., (1971). “Chinese stoneware from Siraf: the earliest finds”. In: N. Hammond (ed.), South Asian Archaeology, Papers from the first international conference of South Asian archaeologists held in the University of Cambridge, London: 241-255. - Whitehouse, D., (1976). “Kish”. Iran, 14: 146-147. - Whitehouse, D., (1983). “Maritime Trade in the Gulf: The 11th and 12th Centuries”. World Archaeology, Islamic Archaeology, 14 (3): 328-334. - Whitehouse, D., Whitcomb, D. S. & Wilkinson, T. J., (2009). Siraf: history, topography and environment. Oxford. - Wilkinson, T. J., (1975). “Sohar Ancient Field Project”. Journal of Oman Studies, 1: 159- 166. - Williamson, A., (1972). “Persian Gulf Commerce in the Sassanian Period and the firest two Centuries of Islam”. Bstan Chenassi va Honar-e Iran, 9-10: 142-152. [In Persian]. - Williamson, A., (1973). “Hormuz: the Trade of the Gulf in the 14th and 15th centuries AD. Proceedings of the Seminar for Arabian Studies”. Vol. 3, PROCEEDINGS OF THE SIXTH Seminar for Arabian Studies held at the Institute of Archaeology, London: 27th and 28th September 1972: 52-68. - Williamson, A., (1988). Regional Distribution of Medieval Persian Pottery in the Light of Recent Investigation. Oxford: Studies in Islamic Art. Yol.4. (posthumous publication). - Yaqoubi, A.-bin I., (2002). Al-Baldan Al-Yaqoubi. Volume 1, The Corrected by Mohammad Amin Zanawi, Beirut, Dar Al-Katb Al-Alamiya. [In Arabian]. - Yiliang, Y., (2010). Introductory Essay: Outline of the Political Relations between Iran and China”. in: Kauz, Ralph, Aspects of the Maritime Silk Road: From the Persian Gulf to the East China Sea, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 2010, pp: 3-6. - Zhang, R., (2018). “Chinese Ceramic Trade Withdrawal from the Indian Ocean: Archaeological Evidence from South Iran”. Journal of Multidisciplinary Studies in Archaeology, 6: 73-92. - 乌苏吉 著 伙伴, (2021). 拉施塔城堡镇: 处从中国 引进蚕养殖业的伊朗遗迹 基于文献、地理考察和考古遗存的推论, 故宮博物院院刊, 年第, 11期: 30-48. - 桑原隲藏, 1898. 蒲寿庚の事跡, 東陽文庫 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 591 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 23 |