پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,791 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,273,999 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,018,382 |
نقد روشی مطالعات تاریخ قرآن با تأکیدی بر رویکرد ساختارگرا و انتقادی | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 55، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 341-374 اصل مقاله (18.67 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2023.360215.654417 | ||
| نویسندگان | ||
| عصمت کاظمی مقدم بیدختی1؛ مرتضی ایروانی نجفی2؛ بی بی زینب حسینی* 3؛ علیه رضاداد4 | ||
| 1دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 3گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
| 4گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| قرآن کریم، مهم‌ترین میراث دینی و زیربنای تمدّن اسلامی است. آثار مختلفی از سده سوم هجری تا کنون، به‌موضوع تاریخ قرآن پرداخته‌اند. اثبات اصالت و صحت متن قرآن کریم بهعنوان مهم‌ترین منبع دین اسلام با دانش تاریخ قرآن کریم مرتبط است. این آثار، مانند همه آثار علمی دیگر به‌‌لحاظ رویکرد و روش پژوهش قابل نقد است. در بسیاری از این آثار به‌‌ماهیت قرآن بهعنوان پدیده‌ای تاریخی و اجتماعی، توجه نشده و همین مسئله سبب ضعفِ روشیِ مطالعاتِ تاریخِ قرآن شده است. از این‌رو، بازنویسی بخش‌های مختلف تاریخِ قرآن با توجه به‌‌ماهیت تاریخی و اجتماعی قرآن، مبتنی بر رویکردها و روش علمی، یک ضرورت است و می‌توان با استفاده از رویکردهای مختلف ساختارگرایی و انتقادی، مطالعاتِ تاریخِ قرآن را با انطباق بیشتر بر حقیقت تاریخی به‌‌رشته تحریر درآورد. توجه به رویکرد ساختارگرا در مطالعاتِ تاریخِ قرآن، ارتباط بین بسیاری حوادث و رویدادهای تاریخ تمدّن اسلامی را با قرآن و سنت نبوی بهعنوان زیر بنای تمدّن اسلامی نشان می‌دهد؛ از جمله این موضوعات، مسئله قتل عثمان بن عفان و اقدامات حجاج بن یوسف ثقفی است. بهره‌گیری از رویکرد انتقادی نیز، نشان‌گر لزوم نقد تاریخی روایات زید بن ثابت، ابن شهاب زهری، شعبة بن حجاج، ابن ابی داود و ابوعبید قاسم بن سلام است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جمع قرآن؛ رویکرد انتقادی؛ رویکرد ساختارگرا؛ سنت نبوی؛ مطالعه تاریخی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Methodical Critique of Studies on History of Quran: Emphasizing Structural and Critical Approach | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Esmat Kazemi Moghadam Beydokhti1؛ morteza, iravani nagafi,2؛ Bibi zeinab Hosseini3؛ Aliyeh Rezadad4 | ||
| 1PhD. candidate, Department of Quranic and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| 2Department of Quranic and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| 3Department of Theology Education, Farhangian University, Tehran, Iran | ||
| 4Department of Islamic Education, Farhangian University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Throughout the history of Islam, numerous works have been written as sources and studies on the authenticity and historical truth of the Holy Quran. These works aim to establish the credibility of the Quran, which is considered the most important source of the Islamic religion. However, there are criticisms regarding the research approaches and methods used in these books and sources. One of the main shortcomings is the failure of Quran scholars to acknowledge the Quran as a historical and social phenomenon. This oversight has led to a weak methodology in studying its history. Therefore, it is necessary to rewrite different aspects of the Quran's history by employing scientific approaches and methods that take into account its historical and social nature. To achieve a more comprehensive understanding, different approaches such as structuralism and critical analysis can be utilized. Structuralism focuses on analyzing the underlying structures and systems within a text, while critical analysis examines the socio-political context and power dynamics that influence the interpretation of the Quran. By incorporating these approaches, researchers can shed light on the historical truth of the Quran. They can critically analyze the sources and methodologies used in previous studies, ensuring a more accurate and nuanced understanding of its history. Paying attention to the structuralist approach in the study of the history of the Quran shows the connection between historical events, the Quran, and the prophetic tradition as the foundation of Islamic civilization; the historical events such as the murder of ʻUthmān ibn ʻAffān and the actions of Ḥajjāj ibn Yūsuf Thaqafī. The critical approach also indicates the necessity of historical criticism of the narrations of Zayd ibn Thābit, Ibn Shihāb Zahrī, Shuʻbat ibn Ḥajjāj, Ibn Abī Dāwūd, Abwʻbyd Qāsim ibn Sallām. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Critical approach, Historical studies of the Quran, Prophetic tradition, Structuralism | ||
| مراجع | ||
|
ابن اثیر جزری، محمد بن محمد (بی‌تا). النشر فی القراءات العشر. مصر: مکتبة تجاریة کبری.
ابن حبان بستی، محمد بن أحمد (1975). الثقات. بیروت: دار الفکر.
ابن سعد، محمد بن سعد (1410). طبقات الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن عبدالبر قرطبی، یوسف بن عبد الله (1412). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. بیروت: دار الجیل.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله (1398). جامع البیان و فضله. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن عساکر، علی بن حسن (1415). تاریخ مدینه دمشق. بیروت: دارالفکر.
ابن فارس، احمد (2006). جهود الامام ابوعبید قاسم بن سلام فی علوم القراءه. بیروت: دار ابن حزم.
ابوزید، نصرحامد (2014). مفهوم النص. بیروت: مرکز الثقافی العربی.
احمدی میانجی، علی (1998). مکاتیب الرسول. قم: دارالحدیث.
ادونیس، علی احمد سعید (1388). متن قرآنی و آفاق نگارش. ترجمه حبیب‌الله عباسی. تهران: نشر سخن.
ارشاد، رشاد (1368). تاریخ و علوم قرآن. تهران: ناصر خسرو.
استرآبادی، محمدبن علی (1422). منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال. قم: مؤسسه آل بیت (ع).
استنفورد، مایکل (1384). درآمدی بر تاریخ پژوهی. ترجمه مسعود صادقی. تهران: انتشارات سمت.
اشیقر، محمدعلی (بی‌تا). لمحات من تاریخ القرآن. کربلاء: دارالمحیط.
اصغرپور، حسن (1399). تاریخ کتابت قرآن و قراءات. قم: دارالحدیث.
امیرخانی، علی (1389). تاریخ تدوین قرآن. قم: مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات.
ایازی، محمد علی (1378). کاوشی در تاریخ جمع قرآن. قم: کتاب بین.
ایوب، سعید (1416). ابتلاءات الامم. بیروت: دارالهادی.
آمدی، ابوالحسن (1402). الاحکام فی اصول الاحکام. ریاض: المکتب الاسلامی.
بدرالدین، محمد حسن (2018). من الوحی الی المصحف. بیروت: مکتبة العربیة.
برتن، جان (1400). جمع‌آوری قرآن. ترجمه حسن رضایی هفتادر. قم: دانشگاه مفید.
بلاذری، احمد بن یحیی (1417). انساب الاشراف. بیروت: دارالفکر.
بلک، جرمی و رایلد، دونالد (1390). مطالعه تاریخ. ترجمه محمدتقی ایمان‌پور. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
بن نبی، مالک (1371). پدیده قرآنی. ترجمه علی حجتی کرمانی. تهران: مشعر.
بهادلی، عبدالرضا (2018). بحوث فی تاریخ القرآن. بصرة: مکتبة الامام الهادی(ع).
بهوتی، منصوربن یونس (1418). کشف القناع. بیروت: دارالکتب العلمیه.
پارسا، فروغ (1390). خاورشناسان و تدوین قرآن کریم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پیاژه، ژان (1384). ساختارگرایی. ترجمه رضا علی اکبرپور. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
تقوی، سیدمحمد (1368). تاریخ قرآن. تهران: چاپخانه کیهان.
تیمومی، هادی و مهران اسماعیلی (1385). تاریخ نگاری ساختارگرا. نامه تاریخ پژوهان، (8)، 36-45.
جبل، محمد حسن (2010). المعجم الاشتقاقی الموصل لالفاظ القرآن الکریم. قاهره: مکتبه الآداب.
جرجانی، عبدالله بن عدی (1409). الکامل. بیروت: دارالفکر.
جسوس، عزالدین (1416). سیاسة عمر بن العزیز، الاجتهاد. (28). 15-50.
جعفریان، رسول (1392). منابع تاریخ اسلام. تهران: نشر علم.
جلالی نائینی، سید محمدرضا (1365). تاریخ جمع قرآن کریم. مشهد: نشر نقره.
جمل، بسام (2005). اسباب النزول. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1411). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
حسینی زاده، سید عبدالرسول (1392). جمع قرآن و تقسیمات آن. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حضرتی، حسن (1387). دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی. قم: بوستان کتاب.
حکیمی، محمدرضا (1394). القرآن علومه و تاریخه. کویت: بی‌نا.
حلبی، تقی بن نجم (1404). تقریب المعارف. قم: انتشارات الهادی.
حلی، حسن بن یوسف (1402). رجال العلامه الحلی. قم: شریف رضی.
حمد، غانم قدروی (2003). رسم المصحف. بغداد: اللجنة الوطنیة.
حموی، یاقوت (1400). معجم الادباء. بیروت: دارالفکر.
خضر، عبدالعلیم عبدالرحمن (1389). مسلمانان و نگارش تاریخ. ترجمه عبادی. تهران: سمت.
خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد. بیروت: دارالکتب العلمیة.
خلیلی، حسن (1392). بررسی تاریخ نگارش قرآن. قم: دلیل ما.
دانی، ابوعمرو (2007). جامع البیان فی القراءات السبع. امارات: جامعه الشارقة.
درّاز، محمد عبدالله (2003). مدخل الی القرآن الکریم. قاهره: دارالقلم.
درودی، فریبرز (1393). درآمدی بر انواع نقد و کارکردهای آن. نشریه نقد، (3و4)، 231-234.
دروزه، محمد عزة (2004). تدوین القرآن المجید. بی‌جا: دارالشعاع.
دروش، فرانسوا (1394). قرآن‌های عصر اموی. ترجمه مرتضی کریمی‌نیا. تهران: هرمس.
دقاق، عبدالله علی احمد (2008). حقیقه مصحف امام علی (ع). قم: دلیل ما.
دوری، عبدالعزیز (2005). نشأة علم التاریخ عند العرب. بیروت: مرکز الوحدة العربیة.
ذهبی، شمس الدین (1413). .سیر اعلام النبلاء. بیروت: مؤسسه الرسالة.
رابینسون، اف، چیس (1392). تاریخ نگاری اسلامی. ترجمه محسن الویری، تهران: سمت.
راشد ازدی، معمر بن ابی عمرو (1403). الجامع. پاکستان: مجلس العلمی.
رجبی قدسی، محسن (1398). تاریخ کتابت قرآن و قراءات. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رحمتی، محمد کاظم (1390). متون و پژوهش‌های تاریخی. تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
رضوان، عمر ابراهیم (1413). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم. ریاض: دارالطیبه.
رضوی، سیدابوالفضل (1400). تاریخ‌شناسی از بازساخت تا واساخت. پژوهشنامه انتقادی متون، ( 95)، 29-53.
رفیعی، امیرتیمور (1394). خط کوفی در گذر تاریخ اسلامی. فصلنامه تاریخ، (10)، 14-37.
رینولدز، گابریل سعید (2012). القرآن فی محیطه التاریخی. بیروت: منشورات الجمل.
زاوی، احمدعمران (2009). جولة فی کتاب نولدکه، تاریخ القرآن. دمشق: دارالطلاس.
زکریا، فؤاد (1399). البنائیه و النزعة التاریخیه. نشریه حولیات کلیه الأداب: ش(1) ، 15-22.
زکی‌زاده، علیرضا (1398). زیدبن ثابت و نقش او در تاریخ نگارش قرآن کریم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
زین العابدینی، رمضان (1388). تاریخ‌نگاران و مکتب‌های تاریخ‌نگاری در اسلام. تهران: انتشارات چاپخش.
زینب، عبدالسلام (2015). النص القرآنی و الاحرف السبعه دراسة فی تاریخ القرآن الکریم. طنطا: دارالکلمة.
زینو الصائغ، محمد (2011). الفاظ الکتابة و متعلقاتها فی القرآن الکریم. بیروت: انتشار العربی.
سامی دهان؛ آلبرت حورانی؛ ریچارد فرای؛ فلیکس تاور؛ حلمی احمد؛ عبدالعزیز دوری؛ هامیلتون گیب؛ برنارد لویس؛ شارل پلا و هوار کلمان (1361). تاریخ نگاری در اسلام. ترجمه یعقوب آژند. شیراز: نشر گستره.
سبحانی، جعفر (1418). موسوعة طبقات الفقهاء. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
سبحانی، جعفر (1419). تذکرة الاعیان. قم: مکتبة التوحید.
سجستانی، ابن ابی داوود (2007). المصاحف. طنطا: دارالصحابه.
سرخسی، محمد بن احمد (1372). اصول سرخسی. بیروت: دارالکتاب العربی.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد (1408). الانساب. بیروت: دارالجنان.
شاهین، عبدالصبور (1382). تاریخ قرآن. ترجمه سید حسین سیدی. مشهد: به‌نشر.
شرباصی، احمد (1374). عمربن عبدالعزیز. نشریه الازهر، (26)، 669-675.
شرف الدین، عبدالحسین (1389). ابوهریرة. قم: مؤسسه انصاریان.
شکوری، ابوالفضل (1380). درآمدی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری در مسلمانان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
شم‌آبادی، مرضیه (1399). تحلیل دیدگاه رجالیان درباره سیاری. پژوهش‌های قرآن و حدیث، 53(2)، 353-375.
شوشتری، محمدتقی (1410). قاموس الرجال. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
صالح عطیه، محمد (2001). رسم المصحف. طرابلس: جمعیه الدعوة الاسلامیه.
صفار، محمد بن حسن فروخ (1404). بصائر الدرجات. قم: مکتبه مرعشی.
صفدی، خلیل (1420). الوافی بالوفیات. بیروت: دار احیاء التراث.
صنعانی، عبد الرزاق (1392). المصنف. بیروت: مجلس العلمی.
ضاحی، فاضل جابر (2016). محاضرات فی منهج البحث التاریخی. دمشق: تموز.
طباطبایی، محمد حسین (1361). تاریخ قرآن. ترجمه سهیلا دین‌پرور. تهران: نشر فرهنگ قرآن.
طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال طوسی. قم: جامعه مدرسین.
طه، عبدالواحد ذنون (2004). اصول البحث التاریخی. بیروت: المدار الاسلامی.
عاملی کورانی، علی (1379). تدوین قرآن. ترجمه سید محمود عظیمی. تهران: سروش.
عاملی، جعفر مرتضی (1407). حقائق هامه حول القرآن الکریم. قم: موسسه النشر الاسلامی.
عاملی، جعفر مرتضی (1415). الصحیح من سیرة النبی الاعظم(ص). بیروت: دارالهادی.
عاملی، مرتضی (1377). حقائقی پیرامون قرآن کریم. قم: جامعه مدرسین.
عباسلو، احسان (1384). رویکرد ساختارگرا. نشریه کتاب ماه، (184)، 81-87
عتر، نورالدین (1926). علوم القرآن الکریم. دمشق: الصباح.
عسکری، مرتضی (1416). القرآن الکریم و روایات المدرستین. تهران: مجمع الاسلامی.
علاف، ادیب (2001). البیان فی علوم القرآن. دمشق: مکتبه الفارابی.
علوی‌پور، سید محسن (1395). گفتارهایی درباره تاریخ و همکاری‌های بین رشته‌ای. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
علوی علی‌آبادی، فاطمه و همکاران (1402). مطالعه ساختارگرایانه اندیشه انحرافی قرآن بسندگی در رویداد تاریخی قتل عثمان بن عفان. مطالعات تاریخی جهان اسلام، (23)، 148-172.
علوی علی‌آبادی، فاطمه و همکاران (1402). واکاوی تأثیر قاعده رجالی «الصحابه کلهم عدول» بر فتنه انگاری قتل عثمان. پژوهشنامه کلام اسلامی، (17)، 33-70.
علی صغیر، محمد (1420). تاریخ القرآن. بیروت: مؤسسه الدراسات.
غیب هرساوی، حسین (1422). خادم الامویین محمد بن شهاب زهری. الفکر الاسلامی، (27)، 179-230.
قفطی، علی بن یوسف (1406). إنباه الرواة على أنباه النحاه. قاهره: دارالفکر العربی.
کردی، محمد طاهر بن عبدالقادر (1953). تاریخ القرآن و غرائب رسمه. مصر: مکتبة حلبی.
کوثرانی، وجیهه (2012). تاریخ التاریخ. بیروت: مرکز العربی للابحاث و الدراسات السیاسیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). اصول الکافی. تهران: دار الاسلامیه.
گروه پژوهشی (1393). در مکتب اهل بیت(ع)، مصحف امام علی(ع). قم: مجمع جهانی اهل بیت(ع).
گروه روش شناسی و تاریخ نگاری (1393). گفتارهایی در باب تاریخ‌نگاری و روش‌شناسی تاریخی. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
گروه نویسندگان (1387). بررسی علمی تطبیقی رسم المصحف و ضبط المصحف. تهران: مرکز نشر قرآن.
لورنس، کریتس (1399). برساخت گذشته درآمدی بر نظریه تاریخ. ترجمه ماریا ناصر. تهران: سمت.
مالقی اندلسی، محمد بن یحیی (1405). التمهید و البیان فی مقتل شهید عثمان. قطر: دارالثقافة.
مامقانی، عبدالله (1431). تنقیح المقال. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
مانسلو، آلن (1394). واساخت تاریخ، ترجمه حمید مرادی سده. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار. بیروت: دارالرضا.
محمدی، محمد حسین (1385). تاریخ قرآن. قم: مرکزجهانی علوم اسلامی.
محیسن، محمد سالم (1400). فی رحاب القرآن الکریم. قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
مدرسی طباطبایی، محمد حسین (1380). ستیزه‌های دیرین درباره تحریف قرآن. ترجمه محمد کاظم رحمتی. هفت آسمان، (11)، 41-78.
مزی، جمال الدین یوسف (1413). تهذیب الکمال فی اسماء الرجال. بیروت: موسسه الرساله.
مظلومی، رجبعلی (1401). پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی (سرگذشت قرآن). تهران: نشر آفاق.
معارف، مجید (1383). درآمدی بر تاریخ قرآن. تهران: انتشارات نبأ.
مفتخری، حسین (1391). مبانی علم تاریخ. تهران: سمت.
مفید، محمد بن محمد (1413). الجمل و النصرة. قم: کنگره مفید.
مکالا، سی، بی، ین (1395). بنیادهای علم تاریخ. ترجمه احمد گل محمدی. تهران: نشر نی.
ملائی توانی، علیرضا (1386).درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ. تهران: نشر نی.
ملطی، غریغوریوس (بی‌تا). تاریخ المختصر الدول. بیروت: دارالمسیرة.
منقری، نصر بن مزاحم (1404). وقعه صفین. قم: مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
مهدوی، سیدنورالدین (بی‌تا). نویسندگان وحی پیامبر(ص). قم: انتشارات اسلامی.
مهرابی، محمد (1397)، تأملاتی در تاریخ پژوهی. قم: نشر ادیان.
میرمحمدی زرندی، ابوالفضل (1420). بحوث فی تاریخ القرآن و علومه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
میلادی، ریاض (2016). الکتاب اصلا من اصول التشریع. بیروت: ناشرون مؤمنون بلاحدود.
ناصح، محمد (1395). نقش زهری در روایات جمع قرآن. حدیث پژوهی، (86)، 167-190.
نجار، عبدالامیر (2013). موجز تاریخ القرآن. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
نجاززادگان، فتح الله (1426). سلامة القرآن من التحریف. تهران: نشر مشعر.
نکونام، جعفر (1378). مصحف امام علی (ع) و سه مصحف دیگر. تهران: انتشارات مسعی.
نمازی شاهرودی، شیخ علی (1419). مستدرک سفینة البحار. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نولدکه، تئودور (2004). تاریخ القرآن. بیروت: مؤسسه کونراد.
ولد عبدالله، سید محمد (1971). السند القرآنی. بیروت: دارالکتاب العلمیه.
هدایت پناه، محمدرضا (1388). بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
هلالی، سلیم بن قیس (1405). کتاب سلیم بن قیس. قم: الهادی.
هوفر، بیتر تشار (2006). تناقضات المورخین. ترجمه قاسم عبده قاسم. قاهره: فرق المشروع القومی للترجمه.
هیأت مؤلفان (1380). نگرش نوین بر تاریخ و علوم قرآن. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
هیکل، محمد حسین (2013). عثمان بن عفان. قاهره: مؤسسه هنداوی.
یاری، یاسمن (1393). تأثیر ساختارگرایی نسل اول و دوم. تاریخ نگاران مکتب آنال، (36)، 117 -129.
یثربی، یحیی (1383). نقد ضرورت یا ارزش. نشریه کتاب نقد، (33)، 269-287. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 122 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 150 |
||