تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,118,719 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,224,792 |
شناسایی و تبیین شاخصهای تابآوری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (مورد پژوهی: کلانشهر تهران) | ||
پژوهشهای جغرافیای انسانی | ||
دوره 56، شماره 3، تیر 1403، صفحه 109-131 اصل مقاله (1.65 M) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2023.359707.1008602 | ||
نویسندگان | ||
رسول افسری* 1؛ میلاد حسنعلی زاده2 | ||
1گروه شهرسازی، پدافند غیرعامل، دانشکده پدافند غیرعامل، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران. | ||
2گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران. | ||
چکیده | ||
تابآوری شهری دارای ابعاد کالبدی-زیرساختی، زیستمحیطی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و نهادی-مدیریتی است و هر یک از این ابعاد نیز شاخصهای مخصوص به خود را دارند. پدافند غیرعامل بهعنوان یک آمادگی برای مقابله با حوادث و بلایای مختلف طبیعی و غیرطبیعی، رویکردی است که میتواند تابآوری شهرها را ارتقا دهد. هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین شاخصهای تابآوری شهری در فضاهای کلانشهر تهران با توجه به رویکرد پدافند غیرعامل است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی و از نظر روش آمیخته است. با روش نمونهگیری قضاوتی و در دسترس 25 نفر از متخصصان علوم شهری شاخصهای شناساییشده با روش اسنادی را امتیازدهی کردهاند. اهمیت و معناداری و نیز تأثیرگذاری و تأثیرپذیری شاخصها با استفاده از روش دیمتل فازی در نرمافزار Excel تبیین شده است. نتایج مدل دیمتل فازی نمایان کرده است که فاصله از گسلها با مقدار 049/1 تأثیرگذارترین شاخص و درصد ساختمانهای با نمای مقاوم با مقدار 729/0- تأثیرپذیرترین شاخص است. همچنین فاصله از گسلها، فاصله از نیروگاههای برق، فاصله از فرودگاهها، فاصله از رودخانهها و فاصله از فضاهای سبز و باز عمومی به ترتیب بهعنوان بااهمیتترین شاخصهای تابآوری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل در کلانشهر تهران شناختهشدهاند. مدیران و برنامهریزان کلانشهر تهران جهت هرگونه اقدام برای آمادگی شهر در مقابله با بحرانهای طبیعی و انسانساخت باید به شاخصهای تابآوری شهری با رویکرد پدافند غیرعامل که در پژوهش حاضر شناسایی و تبیین شدهاند توجه کنند و اساس تمام برنامهها و تصمیمهای اجرایی آنها ارتقای شاخصهای نامبرده باشد. | ||
کلیدواژهها | ||
تبیین شاخص ها؛ تابآوری شهری؛ پدافند غیرعامل؛ دیمتل فازی؛ کلانشهر تهران | ||
مراجع | ||
ابراهیمیان قاجاری، یاسر. (1400). ارزیابی تابآوری کالبدی نواحی شهری از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از تحلیلهای مکانی و تکنیک پرومته (مطالعه موردی: شهر بابل). علوم و فنون نقشهبرداری، ۱۱ (2)، 60-45. http://dorl.net/dor/20.1001.1.2322102.1400.11.2.4.4 احمدی، عبدالمجید؛ فتحی، سعید و اکبری، ابراهیم. (1397). ارزیابی تابآوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زمینلرزه با استفاده از منطق فازی و GIS (مطالعه موردی: شهر ارومیه). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 7 (3)، 57-73. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.69540 اسدی، صالح؛ مشکینی، ابوالفضل؛ علوی، سیدعلی و قائدرحمتی، صفر. (1399). تبیین سناریوهای مسکن گروههای آسیبپذیر شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تهران). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52 (3)، 888-871. https://doi.org/10.22059/jhgr.2019.250120.1007623 اسکندری، حمید. (1389). دانستنیهای پدافند غیرعامل. چاپ اول، تهران: انتشارات بوستان حمید. امینی ورکی، سعید؛ مدیری، مهدی؛ شمسایی زفرقندی، فتحاله و قنبرینسب، علی. (1393). شناسایی دیدگاههای حاکم بر آسیبپذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفههای تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو. مدیریت بحران، 3 (ویژهنامه هفته پدافند غیرعامل)، 18-5. پودینه، محمد؛ میری، غلامرضا و انوری، محمودرضا. (1401). واسنجی جایگاه سازمانهای مدیریت بحران در افزایش تابآوری شهری (مطالعه موردی: شهر زابل). مدیریت بحران، 11 (1)، 140-129. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23453915.1401.11.1.7.4 حاتمینژاد، حسین و عظیمزاده ایرانی، اشرف. (1394). ساماندهی محلات شهری بر مبنای الزامات پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: محلات ناحیه شش منطقه دو شهر تهران). اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 24 (96)، 112-91. https://doi.org/10.22131/sepehr.2016.18946 شیریپور، مهدی؛ ساسانپور، فرزانه؛ فصیحی، حبیباله و شماعی، علی. (۱۴۰۱). سنجش نقش ساختار فضایی کلانشهرها در تابآوری زیستمحیطی کلانشهر تبریز با روش فازی ماباک. تحقیقات جغرافیایی، ۳۷ (2)، 266-253. https://georesearch.ir/article-1-1291-fa.html صالحی، اسماعیل؛ آقابابایی، محمدتقی؛ سرمدی، هاجر و فرزادبهتاش، محمدرضا. (1390). بررسی میزان تابآوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت. محیطشناسی، 37 (59)، 112-99. https://dorl.net/dor/20.1001.1.10258620.1390.37.59.10.2 عبدالملکی، علی و صفری نامیوندی، مهدی. (1400). پهنهبندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافند غیرعامل مطالعه موردی شهر بروجرد. پدافند غیرعامل، 12 (3)، 100-87. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20086849.1400.12.3.8.8 لعلی، محمد؛ خوارزمی، امیدعلی و اجزاشکوهی، محمد. (1398). ارزیابی میزان آمادگی شهر مشهد در مواجهه با مخاطرات طبیعی با رویکرد تابآوری شهری. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8 (1)، 118-103. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.75289 محمدی دهچشمه، مصطفی؛ حیدرینیا، سعید و شجاعیان، علی. (1396). سنجش الگوی استقرار کاربریهای حیاتی از منظر پدافند غیرعامل در کلانشهر اهواز. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 49 (4)، 753-733. https://doi.org/10.22059/jhgr.2016.56073 محمدی سرین دیزج، مهدی. (1396). ارزیابی تابآوری در سطح نواحی شهری با رویکرد کاهش خطرپذیری در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله)؛ مطالعه موردی: شهر زنجان. رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، تهران: دانشگاه پیام نور. محمودزاده، حسن؛ پویانجم، آذر و اصغرزاده، سلیمه. (1398). مدلسازی مکانی حریم ایمنی و آسیبپذیری زیرساختهای شهری مشهد در برابر حملات هوایی؛ از منظر پدافند غیرعامل. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8 (4)، 203-191. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.82738 مختاری ملکآبادی، رضا؛ سقایی، محسن و گنخکی، عقیل. (1399). ارزیابی و تحلیل آسیبپذیری نقاط حساس شهری بر اساس اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: بندر دیّر). جغرافیا (برنامهریزی منطقهای)، 10 (2)، 856-841. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1399.10.38.16.1 موسوی، سیدرضا؛ پیوستهگر، یعقوب و کلانتری خلیلآباد، حسین. (1399). شناسایی تهدیدات و آسیبپذیری زیرساختهای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل. جغرافیا (برنامهریزی منطقهای)، 10 (3)، 917-934. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1399.10.39.24.1 نقوی، سیدعلی. (1398). بررسی راهکارهای بهبود تابآوری با استفاده از اصول پدافند غیرعامل در طراحی شهری. پایاننامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، تهران: دانشگاه پیام نور.
References Arbon, P., Steenkamp, M., Cornell, V., Cusack, L., & Gebbie, K. (2016). Measuring disaster resilience in communities and households: pragmatic tools developed in Australia. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 7(2), 201-215. https://doi.org/10.1108/IJDRBE-03-2015-0008 Cerѐ, G., Rezgui, Y., & Zhao, W. (2017). Critical review of existing built environment resilience frameworks: directions for future research. International journal of disaster risk reduction, 25(4), 173-189. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.09.018 Chen, M., Jiang, Y., Wang, E., Wang, Y., & Zhang, J. (2022). Measuring Urban Infrastructure Resilience via Pressure-State-Response Framework in Four Chinese Municipalities. Applied Sciences, 12(6), 2819-2827. https://doi.org/10.3390/app12062819 Dastjerdi, M.S., Lak, A., Ghaffari, A., & Sharifi, A. (2021). A conceptual framework for resilient place assessment based on spatial resilience approach: An integrative review. Urban Climate, 1(36), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.uclim.2021.100794 Ghajari, Y.E., Alesheikh. A.A., Modiri, M., Hosnavi, R., Abbasi, M., Sharifi, A. (2018). Urban vulnerability under various blast loading scenarios: Analysis using GIS-based multi-criteria decision analysis techniques. Cities, 72, 102-114. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.08.006 Hannibal, B., Meerow, S., Woodruff, S. C., Roy, M., Gilbertson, P. G., & Matos, M. (2022). Meerow S. Woodruff SC. Roy M. Gilbertson PG. Matos M. Who collaborates on urban resilience? An analysis of flood resilience planning networks in four coastal cities. Journal of Urban Affairs, 1, 1-18. https://doi.org/10.1080/07352166.2022.2137033 Irvine, K.N., Suwanarit, A., Likitswat, F., Srilertchaipanij, H., Sahavacharin, A., Wongwatcharapaiboon, J., Boonkam, P., Ingegno, M., & Janpathompong, S. (2023). Nature-based solutions to enhance urban flood resiliency: case study of a Thailand Smart District. Sustainable Water Resources Management, 9(1), 43-53. https://doi.org/10.1007/s40899-023-00821-6 Jamali, A., Robati, M., Nikoomaram, H., & Farsad, F. (2023). Aghamohammadi H. Urban Resilience and Climate Change: Developing a Multidimensional Index to Adapt against Climate Change in the Iranian Capital City of Tehran. Urban Science, 7(1), 1-18. https://doi.org/10.3390/urbansci7010007 Keck, M., & Sakdapolrak, P. (2013). What is social resilience? Lessons learned and ways forward. Erdkunde: Scientific Geography, 67(1), 5-19. https://doi.org/10.3112/erdkunde.2013.01.02 Maclean, K., Cuthill, M., & Ross, H. (2014). Six attributes of social resilience. Journal of Environmental Planning and Management, 57(1), 144-156. https://doi.org/10.1080/09640568.2013.763774 Musiaka, Ł., Sudra, P., & Spórna, T. (2021). Spatial Chaos as a Result of War Damage and Post-War Transformations. Example of the Small Town of Węgorzewo. Land, 10(5), 541-551. https://doi.org/10.3390/land10050541 Narimisa, M.R., Basri, N.E., Elahi, M., Hasannezhad, M., & Alipanahi, E. (2019). Passive defense: Measuring and evaluating urban vulnerability with resilience approach. RELIGACIÓN. Revista de Ciencias Sociales y Humanidades, 4(13), 153-162. https://revista.religacion.com/index.php/religacion/article/view/202 Parizi, S.M., Taleai, M., & Sharifi, A. (2022). A GIS-Based Multi-Criteria Analysis Framework to Evaluate Urban Physical Resilience against Earthquakes. Sustainability, 14(9), 5034-5043. https://doi.org/10.3390/su14095034 Pouryarmohammadi, M., Ahmadi, H., & Salaripour, A. (2022). Developing physical resilience strategies in passive defense according to identification of endangered areas of urban environments (case study: Ahvaz city). International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 13(1), 14-30. https://doi.org/10.1108/IJDRBE-08-2020-0086 Rehak, D. (2020). Assessing and Strengthening Organisational Resilience in A Critical Infrastructure System: Case Study of the Slovak Republic. Safety Science, 123, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2019.104573 Rogatka, K., Starczewski, T., & Kowalski, M. (2021). Urban resilience in spatial planning of polish cities-True or false? Transformational perspective. Land Use Policy, 101, 1-20. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.105172 Sharifi, A., & Yamagata, Y. (2016). Urban resilience assessment: Multiple dimensions, criteria, and indicators. Urban resilience, 1, 259-276. https://doi.org/10.1007/978-3-319-39812-9_13 Sitas, N., Selomane, O., Hamann, M., & Gajjar SP. (2021). Towards equitable urban resilience in the Global South within a context of planning and management. Urban ecology in the global south, 1(1), 325-345. https://doi.org/10.1007/978-3-030-67650-6_13 Tang, A., & Wen, A. (2009). An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment. Computers & Geosciences, 35(5), 871-879. https://doi.org/10.1016/j.cageo.2008.03.003 Tarhan, C., Aydin, C., & Tecim, V. (2016). How can be disaster resilience built with using sustainable development?. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 452-459. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.12.059 Wubneh, M. (2023). Planning, Urban Resilience, and Sustainability. Planning for Cities in Crisis, 1, 3-29. https://doi.org/10.1007/978-3-031-18416-1_1 Zhang, X., & Li, H. (2018). Urban resilience and urban sustainability: what we know and what do not know?. Cities, 72(83), 141-148. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.08.009 Abdolmaleki, A., & Safari, M. (2021). The Safe Zoning of War-Supporting Cities’ Infrastructure from the Perspective of Passive Defense (A Case Study of Boroujerd City). Passive Defense Quarterly, 12(3), 87-100. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20086849.1400.12.3.8.8[In Persian]. Ahmadi, A., Fathi, S., & akbari, E. (2018). Assessment of Urban Resilience against Natural Hazards with an Emphasis on Earthquake and Using Fuzzy Logic and GIS (A Case Study of Urmia City). Journal of Geography and Environmental Hazards, 7(3), 57-73. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.69540[In Persian]. Amini Varaki, S., Modiri, M., Shamsayi Zafarghandi, F., & Ghanbari nasab, A. (2015). Perspectives of the city's vulnerability to environmental hazards and its effective components by using the Q-Method. Emergency Management, 3(93), 5-18. https://www.joem.ir/article_11584.html[In Persian]. Asadi, S., Meshkini, A., Alavi, S.A., & Ghaedrahmati, S. (2020). Explaining housing scenarios for vulnerable urban groups Case Study: metropolis Tehran. Human Geography Research, 52(3), 871-888. https://doi.org/10.22059/jhgr.2019.250120.1007623[In Persian]. Ebrahimian Ghajari, Y. (2021). Evaluation of Physical Resilience of Urban Areas from the Perspective of Passive Defense Using Geospatial Analysis and PROMETHEE II Technique (Case Study: Babol City). Journal of Geomatics Science and Technology, 11(2), 45-60. http://dorl.net/dor/20.1001.1.2322102.1400.11.2.4.4[In Persian]. Eskandari, H. (2010). Knowledge of passive defense. First edition, Tehran: Bostan Hamid Press. [In Persian]. Hataminejad, H., & Azimzadeh Irany, A. (2016). Organizing Urban Neighborhoods based on the Passive Defense Requirements (Case study: 6th District Neighborhoods of Tehran’s Region 2). Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 24(96), 91-112. https://doi.org/10.22131/sepehr.2016.18946. [In Persian]. Laaly, M., Kharazmi, O.A., & Ajzashkouhi, M. (2019). Assessing the Readiness of Mashhad City in Facing Natural Hazards with Urban Resilience Approach. Journal of Geography and Environmental Hazards, 8(1), 103-118. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.75289[In Persian]. Mahmoudzadeh, H., PouyanJam, A., & AsgharZadeh, S. (2020). Spatial Analysis of the Protected Zone and Vulnerability of Urban Facilities in Mashhad to Useful Airstrikes, from a Passive Security Viewpoint. Journal of Geography and Environmental Hazards, 8(4), 191-203https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.82738. [In Persian]. Mohamadi Dehcheshmeh, M., Heydarinia, S., & Shojaiian, A. (2017). Measurement of critical land use in terms of passive defense in the metropolis of Ahvaz. Human Geography Research, 49(4), 733-753. https://doi.org/10.22059/jhgr.2016.56073[In Persian]. Mohammadi Serin Dizj, M. (2016). Assessing resilience at the level of urban areas with the approach of reducing vulnerability to natural hazards (earthquakes); Case study: Zanjan city. Doctoral thesis of geography and urban planning, Tehran: University of Payam Noor. [In Persian]. Mokhtari Malek Abadi, R., Saghaei, M., & Gankhaki, A. (2020). Assessment and Vulnerability Analysis of urban Sensitive points based on the Principles of Passive Defense (Case study: Dayyer's Seaport). Geography (Regional Planning), 10(2), 841-856. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1399.10.38.16.1[In Persian]. Mousavi, S., Peyvastehgar, Y., & Kalantari Khalilabad, H. (2020). Identifying threats and vulnerabilities of urban infrastructure with a passive defense approach. Geography (Regional Planning), 10(3), 917-934. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1399.10.39.24.1[In Persian]. Naqavi, S.A. (2018). Investigating solutions to improve resilience using passive defense principles in urban design. Master's thesis of urban design, Tehran: University of Payam Noor. [In Persian]. Pudineh, M., Miri, G.R., & Anvari, M.R. (2022). Analysis of the position of crisis management organizations in increasing urban resilience (Case study: Zabol city). Emergency Management, 11(1), 129-140. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23453915.1401.11.1.7.4[In Persian]. Salehi, E., Aghababaei, M.T., Sarmadi, H., & Farzad Behtash, M.R. (2011). Considering the Environment Resiliency by Use of Cause Model. Environmental Studies, 37(59), 99-112. https://dorl.net/dor/20.1001.1.10258620.1390.37.59.10.2 [In Persian]. Shiripour, M., Sasanpour, F., Fassihi, H., & Shamai, A. (2022). Assessing the Role of Spatial Structure of Metropolises in Environmental Resilience of Tabriz Metropolis by Fuzzy MABAC Method. Geographical Research. 37(2), 253-266. https://georesearch.ir/article-1-1291-fa.html[In Persian]. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 623 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 220 |