پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,232 |
| تعداد مقالات | 67,790 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,264,377 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,006,364 |
تبارکاوی یک صحنه‌ی اسطوره‌ای-تاریخی: فانتزیِ مهمانی زلیخا | ||
| نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
| مقاله 5، دوره 28، شماره 4، دی 1402، صفحه 65-76 اصل مقاله (610.64 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2023.363768.667169 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن زین الصالحین* 1؛ حسن بلخاری قهی2؛ یعقوب آژند3 | ||
| 1استادیار گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2استاد گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3استاد بازنشسته گروه هنرهای تصویری، دانشکده‌ی هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| داستان یوسف یکی از داستان‌هایی است که در تاریخ هنر و ادبیات ایران بسیار مورد نوگویی قرار گرفته است. مجلس مهمانی زلیخا یکی از نقاط اوج داستان بوده و مکرراً در تاریخ نقاشی ایران تصویرگری شده است. این صحنه‌ی دراماتیک، به مثابه یک فانتزی اجتماعی در بازنمایی جنسیت در ادبیات پساقرآنی و خاصه در ایران بسیار مورد توجه و به نحو مبالغه‌آمیزی بسط یافته است. بنابراین می‌توان چرایی این اهمیت و کارکرد دیداری آن را به پرسش کشید. این مقاله با یک روش توصیفی و تحلیِل ترکیبی، می‌کوشد این صحنه را در یک رویکرد روانکاوانه‌ی اجتماعی و در ساحت ناخودآگاه جمعی، مورد تبارکاوی-که یک ترکیب روش‌شناختی از اسطوره‌کاوی، روانکاوی و تحلیل گفتمان فراهم می‌آورد- قرار دهد. نتایج حاکی از آن بودند که صحنه‌ی اسطوره‌ای آفرینش در بندهش، تبار مجلس مهمانی زلیخا و همچنین نرسه و جهی شخصیت‌های کهن‌الگوییِ یوسف و زلیخا با همان کارکردها و ویژگی‌ها هستند. نقاشی‌های این صحنه، با داشتن یک سناریوی متراکم و چندگانه، مورد فرافکنی و فانتزی سوژه-مخاطب جمعی قرار گرفته و در نتیجه گردش چندجانبه‌ی امیال و نیز اضطراب او را به شکلی ناخوداگاه موجب می‌شود. از این منظر، یوسف پیش‌الگوی کاملی به جهت داشتن منبع قدرت (فره) و زیبایی (امر جنسی) محسوب شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نقاشی ایران؛ مهمانی زلیخا؛ فانتزی؛ تبارکاوی؛ ناخودآگاه جمعی؛ جنسیت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Gene-analysis of a mytho-historical scene: Fantasy of Zulaykha`s party | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hassan Zeinolsalehin1؛ Hasan Bolkhari Ghehi2؛ Yaaghoub Azhand3 | ||
| 1Assistant Professor, Advanced Art Studies Department, School of Visual Arts, Fine Art Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 2Professor, Advanced Art Studies Department, School of Visual Arts, Fine Art Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| 3Professor, Visual Arts Department, School of Visual Arts, Fine Art Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Some historical stories, especially because of their religious themes, appeal to the ordinary people in some societies and have been retold in different ways during the time. One of these stories is the story of Prophet Yusuf, which has been frequently considered not only in the history of the Qur'an interpretational tradition by commentators and authors in the field of ethics but also in the history of Iranian poetry, art, and literature. The two important scenes of this story are Yusuf escaping from Zulaykha and also Zulaykha`s party which are considered the two tempting climaxes of Yusuf's story as well. These two scenes refer to moral aspects, on the one hand, and to sexuality on the other. These dramatic and figural scenes have been repeatedly represented in the history of Iranian painting, especially in the Safavid and Qajar eras. There are many paintings in the Qajar era also seemingly referring to and evoking this scene for audience. As a social fantasy, discussed in this paper, the Naranjborii Majlis or Zulaykha`s party somehow discards moral aspects for the sake of sexuality. This scene, not mentioned in the Torah at all and briefly mentioned in the Qur'an, is highly taken into consideration by commentators, poets, writers, painters, and the ordinary people in post-Qur'anic literature in all historical periods, especially in Iran. Therefore, one can question this importance and look for its historical and cultural roots; the visual functions of it can be questioned as well. This essay, with a descriptive and synthetic analytical method, tries to gene-analyze this scene in a social and psychoanalytical approach regarding the collective unconscious of Iranian people. Gene-analysis in this paper provides a theoretical and conceptual framework alongside a methodological and targeted combination of myth-analysis, psycho-analysis, and discourse analysis, with the help of which one can find the mythological origin of this scene and comparatively analyse them in terms of discourse, and expectedly, in terms of psychoanalysis, to know about the conscious and unconscious psychological investment of the collective subject. The results justified that the Creation Myth scene in Bondahish, one of the holy books in Zoroastrianism in the late Sassanian era, is the figural model of Zulaykha's party, also Nerse and Jahi are the archetypal characters of Yusuf and Zulaykha with the same roles and characteristics. The paintings of Zulaykha`s party can present dense and multiple and at the same time contradictory scenarios and can also be a suitable scene for the collective subject`s projection and fantasy; consequently, it causes the multi-faceted circulation of desires and anxiety in an unconscious way. What is considered to be the most significant point of this study is that Yusuf is deemed an attractive prototype for kings, beautiful men and women; like Fath Ali Shah, due to the correlation of power (holiness) and beauty (connected with sexuality). Finally, what can be inferred from this paper is that, this scene due to some indigenous reasons, rooted in Iranian culture and history, has been repeatedly represented in the history of Iranian painting. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Iranian Painting, Zulaykha`s Party, Fantasy, Gene-analysis, Collective Unconscious, Sexuality | ||
| مراجع | ||
|
استاوراکاکیس، یانیس (1394)، لاکان و امر سیاسی، ترجمه‌ی محمدعلی جعفری، تهران: انتشارات ققنوس.
اسماعیل‌نیاگنجی، حجت‌الله؛ شامیان، حسن؛ و نوری خوشرودباری، محمدعلی (1399)، تحلیل ساختاری دروج در آیین مزدیسنا و اسطوره‌های پیشاآریایی، فصلنامه‌ی علمی ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 4 (61)، 13-42.
آذرانداز، عباس و باقری، معصومه (1396)، زمینه‌ی زرتشتی سرودهای مانوی نریسف یزد، مجموعه مقالات دومین سمینار زبان‌های ایرانی (ایرانی میانه)، (؟)، 17- 1. بهار، مهرداد (1381)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: انتشارات آگاه.
پاکباز، روئین (1388)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، چاپ هشتم، تهران: انتشارات زرین و سیمین.
تورات، کتاب مقدس عهد عتیق (1920/1300)، ترجمه‌ی فارسی، جامعه‌ی کتب مقدس ماساچوست، لندن: دارالسلطنه‌ی لندن.
جامی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (1366)، مثنوی هفت اورنگ جامی، تهران: نشر سعدی.
دادگی، فرنبغ (1385)، بندهش، ترجمه‌ی مهرداد بهار، چاپ سوم، تهران: نشر طوس.
دوروژمون، دنی (1393)، اسطوره‌های عشق، ترجمه‌ی جلال ستاری، چاپ دوم، تهران: نشر نشانه.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت‌نامه دهخدا، جلد 9 و 12، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ذوالفقاری، حسن (1396)، باورهای عامیانه مردم ایران، چاپ چهارم، تهران: نشر چشمه.
رضایی‌باغ‌بیدی، حسن (1378)، سرودی مانوی به زبان پارتی، نشریه‌ی نامه‌ی فرهنگستان، شماره‌ی 4 (14)، 50- 61.
زرشناس، زهره (1385)، مفهوم دوگانه دیو در ادبیات سغدی (تحقیقات ایرانشناسی)، مجله‌ی نامه‌ی فرهنگستان، 8 (3)، 149- 140.
زرلکی، شهلا (1398)، زنان، دشتان و جنون ماهانه، چاپ پنجم، تهران: نشر چرخ.
زنر، آرسی (1387)، طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمه‌ی دکتر تیمور قادری، چاپ دوم، تهران: نشر امیرکبیر.
ژیژک، اسلاوی (1392)، لاکان به روایت ژیژک، ترجمه‌ی فتاح محمدی، چاپ دوم، زنجان: نشر هزاره‌ی سوم.
سیگال، جولیا (1400)، فانتزی، ترجمه‌ی ابراهیم رنجبر، تهران: انتشارات نگاه. صادقی، فاطمه (1394)، جنسیت در آراء اخلاقی، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
طباطبایی، سیدمحمدحسن (1382)، ترجمه تفسیر المیزان، جلد یازدهم، کتابخانه‌ی مجازی مدرسه‌ی فقاهت، به آدرس: http://lib.eshia.ir/50081/11/194/%DA%A9%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D9%86_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85 طبری (1356)، ترجمه‌ی تفسیر طبری، به تصحیح حبیب یغمایی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طوس.
فروید، زیگموند (1393)، روان‌شناسی توده‌ای و تحلیل اگو، ترجمه‌ی سایرا رفیعی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
فیاضی‌کیا، مهدی (1399) ، زلیخا و یوسف، نشریه‌ی الکترونیکی حرفه‌ی هنرمند، به آدرس:
https://herfeh-honarmand.com/blog/%d8%b2%d9%84%db%8c%d8%ae%d8%a7-%d9%88-%db%8c%d9%88%d8%b3%d9%81/ فینک، بروس (1397)، سوژه‌ی لاکانی میان زبان و ژوئیسانس، ترجمه‌ی علی حسن‌زاده، تهران: نشر بان.
قرآن (1385)، ترجمه‌ی ابوالفضل بهرام‌پور، چاپ سوم، تهران: انتشارات آوای قرآن.
کرتیس، وستاسرخوش (1393)، اسطوره‌های ایرانی، ترجمه‌ی عباس مخبر، چاپ دهم، تهران: نشر مرکز.
گزیده‌های زاداسپرم (1366)، ترجمه‌ی راشد محصل، تهران: موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
لاکان، ژاک (1393)، تلویزیون، ترجمه‌ی انجمن روان‌پژوهان فارسی زبان فرانسه، تهران: نشر رخداد نو.
لاکان، ژاک (1397)، اضطراب: شکل‌های ابژه، ترجمه‌ی صبا راستگار، دفتر سوم، جلد پنجم، تهران: نشر پندار تابان.
لوران اسون، پل (1399)، لکان، ترجمه‌ی مرضیه خزائی و مهرگان نظامی‌زاده، چاپ دوم، تهران: نشر ثالث.
مکارمی، حسن (1399)، درس گفتارهایی پیرامون مبانی پایه‌ای آموزه‌های ژاک لاکان، تهران: نشر نشانه.
منشی قمی، قاضی میراحمد (1352) ، گلستان هنر، به اهتمام احمد سهیلی خوانساری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
میهن‌دوست، محسن (1389)، مکر زن، چاپ سوم، تهران: نشر گل‌آذین.
نامور مطلق، بهمن (1392)، درآمدی و اسطوره‌شناسی، تهران: نشر سخن.
نجم‌آبادی، افسانه (1400)، چرا شد محو از یاد تو نامم، ترجمه‌ی شیرین کریمی، چاپ سوم، تهران: نشر بیدگل.
وکیلی، شروین (1388)، نرگس و نرسه، پژوهشنامه‌ی فرهنگ و ادب، 5 (8)، 36- 12.
وکیلی، شروین (1390)، اسطوره‌ی یوسف و افسانه‌ی زلیخا، تهران: نشر فرهنگی و هنری خورشید راگا.
پایگاه مجازی سوشیانس، به آدرس: https://www.soshians.ir/fa/%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8%e2%80%8c%d9%87%d8%a7/
هومر، شون (1394)، لاکان، ترجمه‌ی محمدعلی جعفری و سیدمحمدابراهیم طاهائی، تهران: نشر ققنوس.
Foucault, Michel (1972), the Archaeology of Knowledge, trans. A. M. Sheridan Smith, New York: Pantheon Books. Foucault, Michel (1980), POWER/KNOWLEDGE, Selected Interviews and Other Writings 1972-1977, Ed. By Colin Gordon, New York: Pantheon Books. Lacan, Jacques (1962-63), The Seminar of Jacques Lacan, Book X, Anxiety, Translated by Cormac Gallagher from unedited French typescripts. Najmabadi, Afsaneh (2005), Women With Mustaches and Men Without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, California: University of California Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 217 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 102 |
||