1گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
2گروه جامعه شناسی و برنامه ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
3گروه مطالعات توسعه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
ا هدف این مقاله واکاوی متفاوت جنبش تنباکو است؛ با این فرض که این نخستین تجربۀ رویارویی مردم و حاکمیت در ایران، متأثر از قلمروگستری سرمایه‌داری جهانی به‌واسطۀ امتیازگیری در کشوری پیرامونی، حاوی عناصری است که خاص نوعی تجربۀ پلبینی است. این نوشتار از جهت نظری ملهم از آرای مارتین براو است. از وجه روش‌شناختی، از بینش منظومه‌ای بهره برده شده است که بیشتر به نقد زبانی-تاریخی موضوع می‌پردازد و آن را امری نااین‌همان فرض می‌کند. تکنیک‌های به‌کاررفته تحلیل اسناد و ثانویه است. از خلال نقد زبانی و نیز بازخوانی اسناد تاریخی و حتی تحلیل تحلیل‌ها، بودونبود عناصر اصل پلبینی در لحظات و کنش‌های جنبش مذکور سنجیده می‌شود. عمده‌ترین نتایج این پژوهش عبارت‌اند از: 1. این جنبش با تهییج تجار و بازرگانان آغاز شد و رهبری آن را علمای شیعه عهده‌دار شدند، اما به‌سرعت بدل به حرکتی اجتماعی شد که از سطح این گروه‌های اجتماعی فراتر رفت و تهیدستان شهری، داش‌مشتی‌ها، زنان، کودکان و درباریان و حتی حرمسرای شاهی را نیز دربرگرفت؛ 2. با وجود تظاهرات و اعتراضات خیابانی که از عشق به میادین (آگورافیلیا) در تجربۀ پلبینی نشئت می‌گیرد، تحریم مهم‌ترین و کاراترین راهبرد برای مقابله با شاه و خارجی‌ها بود که طبق ادعای این مقاله در وجه مصرف‌کنندگی یا لحظۀ C- M’ رقم خورد؛ 3. حاکمیت تمامیت‌خواه، نه به سبب فقدان مشروعیت، بلکه هنگامی‌که توان «فرمان‌راندن» ندارد، از اعمال خشونت بازمی‌ایستد؛ 4. نوعی خواست دموکراتیک شکل گرفت که پیامد آن، گرچه نیت‌ناشده، خواست به‌رسمیت‌شناخته‌شدن مردم بود و فقط پس از رسیدن به نتیجۀ منطقی خود از حرکت بازایستاد، اما زمینه‌ساز تحولات بعدی شد. این امر کماکان معاصر است و مهم‌ترین خواست اجتماعی در تمام جنبش‌های معاصر اجتماعی ایران بوده است؛ 5. برخلاف نگرش ذات‌گرایانه و غیرتاریخی شرق‌شناسانه، جنبش تنباکو نمود مقاومت دموکراتیک است.
1Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran
2Department of Sociology and Social Planning, Faculty of Economics, Management and Social Sciences, University of Shiraz, Shiraz, Iran
3Department of Social Development Studies, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
This article aims at a different analysis of the tobacco movement. Assuming that this initial encounter between the Iranian people and the government, which was precipitated by the territorial expansion of global capitalism via concessions in a peripheral country, comprises characteristics that are unique to a subordinate experience. The theoretical perspectives of "Martin Breaugh" served as the inspiration for this article. It has been enhanced by a system perspective that emphasizes the linguistic-historical critique of the object and operates under the assumption that it lacks identity. Utilized methods consist of secondary and document analysis. An endeavor has been undertaken to measure the presence and absence of components of the plebian principle in the actions and moments of the aforementioned movement through linguistic criticism, reexamining historical documents, and even analyzing analyses. The main results of this research are: 1) Initiated by Shiite scholars and instigated by the discontent of merchants and businessmen, this movement rapidly evolved into a social movement that encompassed the urban impoverished, dashmashti, women, children, courtiers, and even the royal harem. 2) It should be noted that although street demonstrations and protests emerged as a result of the plebeian people's affection for squares (agoraphilia), the boycott proved to be the most effective and crucial method of challenging the king and foreigners. This article argues that the boycott represents the epitome of consumerism or the C-M moment. 3) The authors demonstrated that totalitarian regimes abstain from employing force not due to a lack of legitimacy, but rather when they lack the authority to "command"; 4) An unintended democratic desire emerged, which ultimately resulted in a yearning for recognition by "the people"; this desire ceased to progress until it reached its logical juncture, but served as the foundation for subsequent developments. This remains a present-day concern and has been the primary social demand of all contemporary social movements in Iran; 5) In contrast to an ahistorical and orientalist perspective, the tobacco movement serves as an expression of democratic opposition.
کلیدواژه‌ها [English]
Constitutional Revolution, Democracy, Global Order of Capital, Plebian Experience, Tobacco Movement
مراجع
آبراهامیان، یرواند (1389). ایران بین دو انقلاب. ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
رضایی، فاطمه و مسعود مرادی (1395). تحول‌سنجی مفهوم ملت در دورۀ قاجار. مجلۀ پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، 10(19)، 101-120. https://doi.org/10.22111/jhr.2017.2976
سرداری‌نیا، صمد (1377). تبریز در نهضت تنباکو. تبریز: آشینا.
جوادی، ریحانه (1391). درآمدی بر جامعه‌شناسی تاریخی اصلاحات: استدلال‌های مخالفان اصلاحات در اصلاحات ناصرالدین‌شاه (1275-1278) از دیدگاه انتخاب عقلانی. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1(3)، 9-40.https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36561
هاروی، دیوید (1401). مارکس، سرمایه و جنون عقل اقتصادی: با مقدمۀ باب جسوپ بر ترجمۀ فارسی. ترجمۀ حسین رحمتی. تهران: افکار جدید.
Abrahamian, E. (2010). Iran between two revolutions. Translated by: A. Golmohammadi & I. Fatahi. Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
Adamiat, F. (1960). Freedom Idea and introduction to constitutional movement. Tehran: Sokhan. (In Persian)
Adorno, T. (2016). Against idealism (two philosophic essays). translated by Morad Farhadpour. Tehran: Hermes. (In Persian)
Adorno, T. (2018). Zur metakritik der erkenntnistheorie: Drei studien zu Hegel. Translated by: M. M. Ardebili et al. Tehran: Qoqnoos. (In Persian)
Afary, J. (2005). The Iranian constitutional revolution. Translated by: R. Rezaei. Tehran: Bisetoon Publishing. (In Persian)
Agamben, G. (2020). Creation and anarchy: The work of art and the religion of capitalism. Translated by: H. Kasebi. Tehran: Lega Publishing. (In Persian)
Algar, H. (1969/ 1980). Religion and state in Iran 1785-1906: The role of the ulama in the Qajar Period.Berkley: University of California Press.
Algar, H. (1969/ 1980). Religion and state in Iran 1785-1906: The role of the ulama in the Qajar Period.Berkley: University of California Press.
Asadabadi, S. J. (1973). Letters of Jamal-al- din Asadabadi. Introduced and Collected by Abol Hassan Jamali Asadabadi. Tehran: Amir Kabir Publishing (Parastoo Books). (In Persian)
Ashraf, A. (1981). Historical constraints of capitalism development in Iran: Qajar period. Tehran: Zamineh. (In Persian)
Atabaki, T. (2021). History of subalterns: Essays on social history of Iranian workers and national. Translated by: Y. Saffari. Tehran: Cheshmeh. (In Persian)
Boetie, E. D. L. (2021). Discourse on voluntary servitude. Translated by: L. Qadakpour. Tehran: Goman. (In Persian)
Breaugh, M. (2017). The Plebian experience: A discontinuous history of political freedom. Translated by Foad Habibi. Tehran: Qoqnoos. (In Persian)
Buck-Morss, S. (1977). The origin of negative dialectics: Theodor W. Adorno, Walter Benjamin, and the Frankfurt Institute. London: Collier Macmillan Publishers.
Buck- Morss, S. (1991). The dialectics of seeing: Walter Benjamin and the Arcades Project. Cambridge: MIT Press.
Foran, J. (2007). Fragile resistance: Social transformation in Iran from 1500 to the revolution. Translated by: A. Tadayon. Tehran: Khadamat- e- Farhangi- e- Rasam. (In Persian)
Halbwachs, M. (1992). On collective memory, edited, translated and with an Introduction by Lewis A. Coser, the heritage of sociology, University of Chicago, 249.
Harvey, D. (2022). Marx, capital madness of economic reason: An introduction by Bob Jesop on Persian translate. Translated by: H. Rahmati. Tehran: Afkar- e Jadid. (In Persian)
Javadi, R. (2012). An introduction to historical sociology of reforms: Argument against the Nasser’s reform (1859- 1862) based on rational choice approach. Quarterly of Social and Research in Iran, 1(3), 9-40. https://doi.org/10.22059/jisr.2013.36561 (In Persian)
Karatani, K. (2019). Transcritique: On Kant and Marx. Translated by: M. Farhadpour. Tehran: Hermes. (In Persian)
Lefebvre, H. (2000) Writings on cities. Translated by: E. Kofman & E. Lebas. Massachusetts: Blackwell.
Lordon, F. (2018). Willing Slaves of Capital: Spinoza and Marx on Desire. Translated by: A. Karami & F. Habibi. Tehran: Elmi- Farhangi. (In Persian)
Marx, K. (2007). Das Capital: Critique of Political Economy. Translated by: H. Mortazavi. Tehran: Agah. (In Persian)
Matin, K. (2013). Recasting Iranian Modernity: International Relations and Social Change. London: Routledge.
Meiksins Wood, E. (2007). Democracy against Capitalism: Renewing Historical Materialism. Translated by: H. Mortazavi. Tehran: Baztabe Negar. (In Persian)
Morelock, J. (2021). How to critique authoritarian populism: Methodologies of the Frankfurt school(Vol. 180). Brill.
Nategh, H. (1991). Merchants and Trade with imperial bank and tobacco monopoly (upon Archive of Amin- al- Zarb). Tehran: Toos. (In Persian)
Nazem- al- Dovleh, M. M. (2002). Point of common benefits (in treatise of Mirza Malcom Khan Nazem- al- Dovleh). Collected and Introduced by: H. Asil. Tehran: Ney Publishing. (In Persian)
O’Connor, B. (2020). Adorno’s negative dialectic: Philosophy and possibility of critical rationality. Translated by: A. Masoudi. Tehran: Sib- e- Sorkh Publishing. (In Persian)
Rezazad Amoo Zaynoddinin, M. (2009). Zainab- pashah. Tehran: Akhtaran. (In Persian)
Rezaei, F., & Moradi, M. (2016). Transevolution of concept of nation in Qajar Period. Journal of Historical Research of Iran and Islam, 10(19), 101-120. https://doi.org/10.22111/jhr.2017.2976 (In Persian)
Sardarynia, S. (1997). Tabriz in Tobacco Movement. Tabriz: Ashina Publishing. (In Persian)
Sharifi Saei, M. H. (2022). Women Movement and Resistance Art in the Constitutional Era. Quarterly of Social and Research in Iran, 11(3), 789-832. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.331739.1246 (In Persian)
Taymori, I. (1947). First Negative Resistance in Iran. Tehran: Soghrat Publishing. (In Persian)
Thompson, E. P. (2016). The making of the English working class. Translated by: M. Maljo. Tehran: Agah. (In Persian)
Trotsky, L. (2023). The history of Russian revolution. Translated by: S. Bastani. Tehran: Niloofar. (In Persian)
Weber, M. (2003). Religion, power, society. Translated by: A. Tadayon. Tehran: Hermes. (In Persian)
Willem, F. M. (2022). Labor and industry in Iran: 1850- 1941. Translated by: R. Azin. Tehran: Kaze Publishing. (In Persian)
