پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,870 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,418,204 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,187,730 |
گونه شناسی و گاه‌نگاری یافته های سفالی محوطه باغ بَمید سیرجان از سده های اولیه اسلامی تا سده هفتم هجری قمری | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 32، خرداد 1402، صفحه 1-27 اصل مقاله (2.03 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2022.343725.143120 | ||
| نویسندگان | ||
| زینب افضلی1؛ ستار خالدیان* 2 | ||
| 1گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2گروه باستانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه هنر شیراز، شیراز، ایران. | ||
| چکیده | ||
| بر اساس منابع مکتوب تاریخی، شهر بِیمَند یکی از شهرهای ایالت کرمان در سده‌های اولیۀ دوران اسلامی بوده که به دلیل قرارگیری در مسیر راه‌های ارتباطی مهمی همچون راه‌های شیراز به سیرجان (مرکز ایالت کرمان)، از شهرهای مهم این دوره محسوب می‌شده است. با مطابقت منابع تاریخی و یافته‌های باستانشناسی مشخص شد که محوطۀ باغبَمید همان شهر بِیمَند در سده‌های اولیه اسلامی بوده است. هدف از پژوهش حاضر، گاه‌نگاری و گونهشناسی سفالهای محوطه باغبَمید از سده اول تا سده 7 ه.ق است تا بتوان انواع گونههای سفالی، تاریخگذاری نسبی و ارتباط فرهنگی این محوطه را با استقرارهای پیرامون و با دیگر مناطق دوردست روشن کرد؛ بنابراین پرسش های این پژوهش عبارت‌اند از: یافته های سفالی محوطه باغ بَمید شامل چه گونه های سفالی می شوند؟ این سفال ها به لحاظ گاه‌نگاری به چه دوره یا دوره هایی تعلق دارند؟ و بر اساس مقایسه یافته های سفالی، برهمکنش و روابط منطقه ای و فرامنطقه ای این محوطه با سایر محوطه های پیرامونی و مناطق دوردست چگونه بوده است؟ پژوهش به روش میدانی و کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقی انجام شده است. روش کار به این صورت است که برای تاریخ گذاری و گونه شناسی یافته های سفالی بهد ست آمده از بررسی این محوطه، ابتدا این یافته ها بر اساس شباهت در فرم، خمیره و تزیین به گروه های مختلف طبقه بندی و با مقایسه تطبیقی با نمونه های مشابه به‌دست‌آمده از کاوشها و بررسی های دیگر مناطق دور و نزدیک، تاریخگذاری نسبی آنها به دست آمد. نتایج نشان می دهد که سفال های سده های اولیه اسلامی تا سده 7 ه.ق این محوطه شامل گونه های متنوعی از سفال های بیل عاب و لعاب‌دار است که شباهت بسیار زیادی با دیگر محوطه های دشت سیرجان بخصوص شهر قدیم سیرجان دارند. همچنین شباهت این سفالها با محوطه هایی چون جیرفت، غبیرا، نرماشیر و دیگر حوزه های فرهنگی چون غرب و جنوب‌غرب، حاشیه خلیج‌فارس، شرق و شمال‌شرق و حتی چین، نشان از روابط منطقهای و فرامنطقه ای این محوطه با دیگر مناطق است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| باستان شناسیِ دشت سیرجان؛ محوطه باغ بَمید؛ یافته های سفالی؛ گونه شناسی؛ گاه‌نگاری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Typology and Chronology of Pottery Findings in the Bagh-Bamid site of Sirjan from the Early Islamic Centuries to the Thirteenth Century AD | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Zeinab Afzali1؛ Sattar Khaledian2 | ||
| 1Department of Archaeology, Faculty of Literature and Human Sciences, University of Tehran,Tehran, Iran. | ||
| 2Department of Archaeology, Faculty of Literature and Human Sciences, Shiraz University of Arts, Shiraz, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| According to written sources, the city of Beymand was one of the cities of Kerman province in the early centuries of the Islamic era. Beymand was considered to be one of the more important cities of this era due to its location on the important communication route from Shiraz to Sirjan. By studying the written resources and archaeological findings, we can determine that the Beymand city of the early Islamic centuries is in the same area as Bagh-Bamid. Studying the pottery of this site between the 1st to 13th centuries AD to make a typology and chronology of these findings is the objective of the current research and it seeks to answer the following questions: what types of pottery were included in the Pottery findings in this site ? What period does the pottery belong to in terms of chronology? By comparing the pottery findings, can we conclude what the regional and transregional interactions with other neighboring and remote sites were? The research was conducted by doing fieldwork and using library methods with a descriptive-analytical and comparative approach. For establishing the dating and typology of the pottery findings obtained from the study of this area, first, these findings were classified into different groups based on their similarity in form, paste, and decoration. Then, their relative dating was obtained by comparative comparison with similar samples obtained from excavations and surveys of other areas. The typological comparison of the pottery samples of the Bagh-Bamid area does a good job of highlighting the similarity between the different types of pottery with the pottery of nearby areas such as the old city of Sirjan and more distant ones such as the ancient city of Jiroft, Narmashir and so on. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Sirjan plain, Bagh-Bamid, pottery findings, typology, chronology | ||
| مراجع | ||
|
ابن خردادبه، عبیدالله (1371)، مسالک و ممالک، ترجمۀ سعید خاکرند، تهران، میراث ملل.
ابن حوقل، محمد (1366)، سفرنامه، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، امیرکبیر.
اصطخری، ابواسحاق (1373)، المسالک و الممالک، ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، تهران، محمود افشار یزدی.
افضلی، زینب (1398)، سیر تحولات فضایی شهر سیرجان در دوران اسلامی، رساله دکتری گرایش باستانشناسی دوران اسلامی، استاد راهنما: دکتر حسن کریمیان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.
افضلی، زینب، خانمرادی، مژگان و کریمیان، حسن (1400)، «تلقلعه اسطور، استقرارگاهی مهم از دوران ساسانی و اسلامی در دشت سیرجان»، هفتمین همایش بین‌المللی باستانشناسان جوان، به کوشش آرمان وفایی و همایون خوش اقبال، زیر نظر دکتر محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار، 239-252.
افضلی، زینب (1401)، «گونهشناسی و گاه‌نگاری داده‌های سفالی محوطه ریگ‌آباد دشت سیرجان»، سومین همایش بین‌المللی باستانشناسی جنوب‌شرق ایران، به کوشش رضا ناصری، جواد علائی‌مقدم و حسین سرحدی دادیان، تهران، آریارمنا، دانشگاه زابل و گروه پژوهشی باستان‌کاوی تیسافرن.
ادریسی، محمد (1388)، ایران در کتاب نزهة المشتاق، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران، بنیاد ایران‌شناسی.
امیرحاجلو، سعید و سقایی، سارا (1397)، «گسترش و تنوع گونههای سفال دوران اسلامی در سکونتهای دشت نرماشیر»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، 19 (8)، 207-226.
امیری، مصیب (1391)، بررسی و مطالعۀ سفال دوران ساسانی و قرون اولیۀ اسلامی (مطالعۀ موردی محوطههای تاریخی استخر، شهر گور، بیشاپور، سرمشهد و دارابگرد)، رساله دکتری گروه باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، منتشر نشده.
بختیاری، علی‌اکبر (1378)، سیرجان در آیینه زمان، کرمان، کرمانشناسی.
بلاذری، احمد (1319)، فتوح البلدان، مصر، طبع بمطیعه الموسوعات بشارع باب الخلق.
خدادوست، جواد، موسوی حاجی، سید رسول، عابد، تقوی؛ علییاری گوکی، شهین (1396)، «بررسی و مطالعه تحلیلی سفالینههای محوطه مالین؛ شهرستان باخرز (خراسان رضوی)»، پژوهشهای باستانشناسی ایران، 7 (13)، 157-172.
جیهانی، ابوالقاسم (1363)، اشکال العالم، ترجمۀ علی بن عبدالسلام کاتب، مشهد، آستان قدس رضوی.
چوبک، حمیده (1391)، «سفالینههای دوران اسلامی شهر کهن جیرفت»، مطالعات باستانشناسی، 4(1)، 83-112.
زارعی، محمدابراهیم، خاکسار، علی، مترجم، عباس، امینی، فرهاد، دینی، اعظم (1393)، «بررسی و مطالعه سفالهای دورۀ ایلخانی به دست آمده از کاوشهای ارزنفود»، مطالعات باستانشناسی، دورۀ 6، شمارۀ 2، 73-90.
عطایی، مرتضی، موسوی حاجی، سید رسول؛ و کولابادی، راحله (1391)، «سفال منقوش گلابهای (انواع، گستردگی، تاریخگذاری)»، نگره، 7 (23)، 71-87.
عطایی، مرتضی (1395)، بررسی روشمند باستانشناختی شهر تاریخی عَسکر مُکرم- خوزستان، رساله دکتری باستانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).
غفارپور، لیلا (1389)، «بررسی و تحلیل باستانشناختی سفالینههای محوطه اسلامی شادیاخ نیشابور»، پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه باستانشناسی، گرایش دوران اسلامی، دانشگاه محقق اردبیلی، منتشر نشده.
کریمی، فاطمه، کیانی، محمدیوسف (1364)، هنر سفالگری دورۀ اسلامی ایران، تهران، مرکز باستانشناسی ایران.
کمالهاشمی، رضا (1390)، «مطالعه سفالهای دوران اسلامی شهر بلقیس»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، منتشر نشده.
گروبه، ارنست. ج (1384)، سفال ایرانی، ترجمۀ فرناز حائری، تهران، کارنگ.
مرادی، حسن، کریمیان، حسن (1399)، «طبقهبندی و گونهشناسی سفالهای دوران اسلامی دشت نیریز»، مطالعات باستانشناسی، 12(3)،271-279.
مرتضایی، محمد، کیانی، محمدیوسف (1385)، «مطالعه و تحلیل سفالینههای مکشوفه از کاوشهای باستانشناختی سالهای1381-1384 محوطه تاریخی جرجان»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 57 (5)، 112-129.
مقدسی، ابوعبدالله (1385)، احسن‌التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران، کومش.
منتظرظهوری، مجید (1395)، شهر اردشیرخوره در دوران انتقال از ساسانیان به قرون اسلامی، رساله دکتری باستانشناسی، دانشگاه تهران (منتشرنشده).
موسوی حاجی، سید رسول، عطایی، مرتضی (1389)، مطالعه مجموعهای از نمونههای سفالین سیستان، زاهدان، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، تهران، اداره کل روابط عمومی و اداره برنامهریزی نشر.
واتسون، آلیور (1382)، سفال زرینفام ایرانی، ترجمه شکوه ذاکری، تهران، سروش.
یعقوبی، احمد (1342)، البلدان، ترجمۀ محمد آیتی، تهران، ترجمه و نشر کتاب.
Afzali, Z. 2019. Course of Spatial Developments in Sirjan during Islamic Period, PhD Thesertation, Tehran, University of Tehran. [In Persian]. Afzali, Z. Khanmoradi, M. & Karimian, H. 2021. Tall Qaleh -Ostur: Settlement from Sasanian to Islamic period in Sirjan Plain, The 7TH International Congress of Young Archaeologists, Edited by: Arman Vafaei and Homayon Khosheghbal, Supervised by: Mohammad Esmaeil Esmaeili Jelodar, Tehran: Faculty of Literature and Humanities University of Tehran, 239-252 . [In Persian]. Afzali, Z. 2021. Typology and choronology of pottery data of Rigabad site of Sirjan Plain, Abstracs The third International Conference on Archaeology of Southeastern Iran, Edited by Reza Naseri, Javad Alaei-moghaddam and Hossein Sarhadi-dadian,Tehran: Aryaramna press and University of Zabol. 86. [In Persian]. Afzali, Z. & Ebrahimi Eedelou, A. 2022. Locating Beymand City in the First Centuries of the Islamic Era in Kerman Province Based on Written Sources and Archaeological Data, Bagh-e Nazar, 19(108): 89-98. Al-Balādhurī, Aḥmad ibn Yaḥyā. 1940. Futūḥ al-Buldān. Beirut: Dār al-Nashr li-al-Jāmi‘īyīn. [In Persian]. Alden, Johan R. 1978. Ecavations at Tal-i Malyan: Part 1, A Sasanian Kiln, Iran 16, PP.79-92. Amirhajloo, S. Saghaee S. 2019. Distribution, Continuity and Diversity of Islamic Ceramics in the Settlements of Narmashir Plain, Kerman", Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 8 (19): 207 - 226. [In Persian]. Amiri, M. 2012. Ceramic Style and Cultural Interaction in Sasanid and Early Islamic Period, Case Study: (Estakhr, Shahre Goor Bishapour, Sarmashhad and Darabgard), PhD Thesertation, Tarbiat Modares University. [In Persian]. Ataie, M. Mosavie Haji, S. R. Koulabadi, R. 2012. Slip-painted Pottery (Types, Widespread, Dating), Negare, 7 (23): 71-88. [In Persian]. Ataie, M. 2016. Systematic Archaeological Survey in Ancient City of Askar Mokram -Khuzestan, PhD Thesertation in Archaeology, Tarbiat Modares University. [In Persian]. Bakhtiari, A. A. 1999. Sirjan in the Mirror of Time, Kerman: Kermanshenasi. [In Persian]. Bivar, A. D. H. Fehervari, G. Baker, P. L. Errington, N. Shokoohy, M. Errington, E. & Tyler-Smith, S. 2000. Excavations at Ghubayrā, Iran. School of Oriental & African Studies. Blair, Sh. Bloom, J. 2004. Decorative Arts, in: Islamic Art and Architecture, M Hattstein and P. Delius, Konemann, Italy, 118-123. Chobak, H. 2012. Islamic Ceramics of the Old City of Jiroft, Jornal of Archaeologial Studies, 4 (1): 83-112. [In Persian]. Feherevari, G. 2000. Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum, London: I.B.Tauris publisher. FENG, X. & LI, H. [冯先铭 & 李辉柄], 2005a. 故宮博物院藏中国古代窑址标本: 河北卷 Gugong Bowuyuan Cang Zhongguo Gudai Yizhi Biaoben: Hebei Juan. Zijincheng Chubanshe. Ibn HawqaL. 1987. Surat al-ard, Tehran: Amirkabir. [In Persian]. Ibn Khordadbeh. 1992. Masalek va al-Mamalek, Trans. S. Khakrend, Tehran: Mirase Melall. [In Persian]. Idrisi, M. 2009. Nuzhat al-mushtāq, Trans: A. M. Ayati, Tehran: Iranology Foundation. [In Persian]. Istakhri. 1994. Masalik va al-Mamalik, Trans: M. Tostari, Tehran: Moghofate Afshare Yazdi. [In Persian]. Ghafarpoor, L. 2011. Consideration and Analysis of Archaeology of Earth wares in Islamic Shadiakh Area of Nishabur, Literature and Human since, University of Mohaghegh Ardabili. [In Persian]. Grube, A. 1994b, Monochrom-glazed waes of the pre-Saljuq Period, In: E, Grube, Cobalt and Luster: the frist centuries of Islamic pottery, the Nasser D.Khalili Collection of Islamic Art, 9: 147-156. Jihani, A. 1989. Ashkal Al-Alam, Trans: A. I. A. al-Salam Katib, Mashhad: Astan Quds Razavi. [In Persian]. Karimi, F. Kiani, M. 1985. Ceramic Art of Iranian Islamic ear, Tehran: Markaz Bastanshenasi Iran. [In Persian]. Kazemnajand, E. 2010. Evaluation of Earthenware Industry in Islamiv Era of Yazd Province Based on Archeological Informaton of this City, Faculity of Literature, Islamic Tehran University, MA. Thesis. [In Persian]. Kennet, D. 2004. Sasanian and Islamic pottery from Ras al-Khaimah (eBook version): classi_cation chronology and analysis of trade in the Western Indian Ocean, Oxford: Archaeopress. Society for Arabian Studies Monographs. Kennet, D. 1994. Jazīrat al-Ḥulayla-early Julfār. Journal of the Royal Asiatic Society. 4(2): 163-212. Kennet, D. 1997. Kush: a Sasanian and Islamic‐period archaeological tell in Ras al‐Khaimah (UAE). Arabian archaeology and epigraphy. 8 (2): 284-302. Kiani, M. 1984. The Islamic City of Gurgan. Deutsches Archäologisches Institut. Abt. Teheran. Kervran. M. 1984. Les niveaux islamiques du secteur oriental du tepe de IApadana, III. Les objets en verre. Delegation Archeologiqus Francaise en Iran, 211- 237. Kervran, M. 1977. Les niveaux islamiques du secteur oriental de l’Apadana, II. - Le materiel céramique, Cahiers de la Délégation Archéologique Française en Iran, 7: 75-161. Khodadoost, J. Mosavi Haji, S. R. Taghavi, A. Pooraliyari, S. 2017. An Analytical Study of Pottery at the Malin Site (Bakharz), Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran, 7 (13): 157-172. LI, J. [李家治]. 1998. 中国科学技术史 (陶瓷卷) Zhongguo Kexue Jishu Shi (Taoci Juan) [The History of Chinese Science and Tecnology (Volume of Ceramics)]. Beijing: Kexue Chubanshe. Li, Z. Y. 2010. Ceramics of the Sui, Tang, and five dynasties. In: Z.Y. Li, V.L. Bower, and L. He (eds.), Chinese ceramics. From the Paleolithic Period through the Qing dynasty, New Haven/London: Yale University, 196–263. Priestman, S. 2005. Settlement and Ceramics in the Southern Iran: An Analysis of the Sasanian and Islamic Periods in the Williamson Collection. M.A. Thesis: University of Durham. Priestman, S. 2011. Opaque Glazed Wares: The Definition, Dating and Distribution 0f a Key Iraqi Ceramic Export in the Abbasid Period. IRAN. 49: 89-113. Priestman, S. 2013. A Quantitative Archaeological Analysis of Ceramic Exchange in the Persian Gulf and Western Indian Ocean, AD c.400 – 1275, PhD Thesis, Centre for Maritime Archaeology, University of Southampton. Maqdisi. 2006. Ahsan al-taqasim fi marefat al-aqalim, Trans. A. Monzavi, Tehran: Komesh. [In Persian]. Mason, R. 2004. Shine like the Sun: Lustre Painted & Associated Pottery from the Medieval Middle East, Mazda publisher. Milwright, M. 2010. An AlIntroduction to Islamic Archaeology. Edinburgh: Edinburgh University Press. Montazer Zohori, M. 2016. The City of Ardeshir Khoreh during the transition from the Sassanids to the Islamic centuries, PhD thesis in archaeology, University of Tehran. [In Persian]. Moradi, H. Karimian, H. 2020. Classification and typology of the Islamic period potteries of Neyriz Plain, Fars Province, Jornal of Archaeologial Studies, 12 (23): 271-294. [In Persian]. Morgan, P. 1994. Iranian stone-paste pottery of the Saljuq period. Types and techniques. In: E. Grube (ed.) Cobalt and Lustre: the first centuries of Islamic pottery, The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art 9: 155-169. Morgan, P. Leatherby, J. 1987. Excavated Ceramics from Sirjan, Syria and Iran, Tree Studies in Medieval Ceramics, Edited by James Allan and Caroline Roberts, Oxford Studies in Islamic Art IV, University of Oxford, 23-172. Mortezaee, M. Kiani, M. 2006. Study and analysis of potteries of Jorjan archaeological Mosavi Haji, S. R. Ataei, M. 2010. Study of Pottery Collection, Zahedan: Edare kol Miras Farhangi, Saneh Dasti va Gardeshgari Ostan Sistan va Balochestan. Tehran: Edare Kol Ravabet Umomi, Umor Farhangi VA Ejtemai, Edare Barname Rizi. [In Persian]. Northedge, A. Kennet, D. 1994. The Samarra horizon’. In: E.J. Grube (ed.) Cobalt and Luster. The first centuries of Islamic pottery, The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art 9: 21-35. Reitlinger, G. 1935. Islamic pottery from Kish. Ars Islamica, 2(2): 198-218. Rougeulle, A. 2005.The Sharma horizon: sgraffiato wares and other glazed ceramics of the Indian Ocean trade (c. AD 980–1140)”. In: Proceedings of the Seminar for Arabian Studies, Archaeopress, 223 -246. Tampeo, M. 1989. Maritime Trade between China and West: An Archeological Study of the Ceramics from Siraf (Persian Gulf): to 12th Century A.D, David Brown Book Company. Treptow, T. 2007. Daily Life Ornamented; the Medieval Persian City of Rayy, Chicago, Oriental Institute Museum of the University of Chicago. Vigrio, E. 2020. Tang Wares in the Belitung Shipwreck Watson, O. 2004. Ceramics from Islamic Lands, London: Thames and Hodson. Watson, O. 2003. Iranian Golden Pottery, translated by Shokooh Zakeri, Tehran: Soroush. [In Persian]. Whitcomb, D. 1985. Before the Roses and the Nightingales. Excavations at Qasr-i Abu Nasr, Old Shiraz. Metropolitan Museum of Art: New York. Whitehouse, D. 1979. Islamic glazed pottery in Iraq and the Persian Gulf: the ninth and tenth centuries. Annali. Instituto Orientale di Napoli. 39: 45-61. Wilkinson, C.K. 1973. Nishapur: pottery of the Early Islamic period. New York. Williamson, A.G. 1987. Regional distribution of medieval Persian pottery in the light of recent investigations. In: J.W. Allan & C. Roberts (eds.) Syria and Iran, Three Studies in Medieval Ceramics. Oxford Studies in Islamic Art 4: 11-22. Ya’qubi, A. 1963. Al-Buldan, Trans: M. E. Ayati, Tehran: Tarjome va Nashre Ketab. [In Persian]. Zarei, M. Khaksar, A. Motarjem, A. Amini, F & Deini, A. 2014. Survey and Study of Ilkahanid Pottery from Archaeological Excavation in Arzanfood”, Jornal of Archaeologial Studies, 4 (2): 73-90. [In Persian]. Zhang, R. 2016. An Exploratory Quantitative Archaeological Analysis and the Classification of Chinese Ceramics Trade in The Western Indian Ocean, AD c.800-1500, PhD Thesis, Department of Archaeology, University of Durham. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 453 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 466 |
||