پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,240 |
| تعداد مقالات | 67,870 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,424,515 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 90,193,875 |
بازتاب اندیشه های اعتقادی تشیع زیدی بر مسکوکات علویان تبرستان | ||
| مطالعات باستان شناسی | ||
| دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 32، خرداد 1402، صفحه 161-182 اصل مقاله (1.28 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2021.293180.142809 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه قلی زاده* 1؛ حسن کریمیان2؛ جواد نیستانی1 | ||
| 1گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. | ||
| 2گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| مهاجرت سادات علوی به ایالات تبرستان و دیلمستان بر اثر فشار خلفای عباسی و سپس قیام یحیی بن عبدالله در دیلم سبب گسترش تشیع زیدی در این مناطق شد. علویان زیدی مذهب با استفاده از انزوای جغرافیایی ولایاتِ مزبور از سرزمین های خلافت اسلامی و جلب حمایت اسپهبدان و مردم محلی موفق به تشکیل اولین حکومت شیعی شدند. حسن بن زید به‌عنوان سردمدار این حکومت جدید پس از پیروزی در آمل استقرار یافت. آمل، ساری، جرجان به‌ضمیمه گیلان و دیلم، جزو مناطقی بود که حدود 20 سال از طرف علویان اداره شد. حکومت علویان، نخستین حکومتی بود که در شرق خلافت اسلامی به دور از تأیید خلفای عباسی تشکیل شد. حسن بن زید مذهب شیعه زیدی را به‌عنوان مذهب رسمی حکومت خود اعلام کرد و بدین گونه قلمرو علویان در تبرستان به مرکزی تبدیل شد که مدعی خلافت عباسیان بود. یکی از ابزاری که علویان برای مشروع نشان دادن حکومت خود از آن استفاده می کردند سکه ها بودند. از آنجایی که مسکوکات فلزی از قابل استنادترین شواهد باستان شناسی هستند، در پژوهش حاضر تلاش گشته تا با بهره‌گیری از آنها به این پرسش پاسخ گفته شود که مضامین مورد استفاده علویان بر روی سکه ها چه تفاوتی با شعائر منقور بر سکه های استاندارد عباسیان داشته و ضرب آیات و احادیث جدید با چه هدفی صورت گرفته است؟ نتیجه مطالعات بر روی سکه ها در کنار منابع تاریخی روشن ساخت که علویان تبرستان عامدانه و با هدف اثبات مشروعیت سیاسی و مذهبی خویش، سکه هایی متضمن آیاتی از قرآن کریم که در باب جایگاه اهل‌بیت و جهاد در مقابل دستگاه خلافت عباسیان قابلیت تفسیر داشتند، ضرب می کردند. بدین ترتیب، علیرغم آنکه سکه های علویان طرحی مشابه مسکوکات عباسیان دارند، لیکن از نظر مضامین کاملاً متمایز و با هدف انتقال مفاهیمی چون حمایت از اهل‌بیت پیامبر، تبلیغ تشیع و مقابله با دستگاه خلافت عباسیان ضرب می گشتند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| علویان؛ تشیع زیدی؛ سکه؛ شعائر اسلامی؛ جنبش‌های دینی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reflection of Zaydi Shia Beliefs on Alid Coins of Tabaristan | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Gholizadeh1؛ Hasan Karimian2؛ Javad Neyestani1 | ||
| 1Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities,University of Tarbiat Modares. Tehran, Iran. | ||
| 2Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The migration of Alid’s Sadat to Tabaristan and Daylam that was the result of pressure of the Abbasid caliphs, along with the subsequent uprising of Yahya bin Abdullah in Daylam led to the spread of Zaydi Shia in northern Iran. Taking advantage of the geographical isolation of these provinces and their distance from the central states, Alids succeeded in forming the first Shi’ite state of the Islamic caliphate without the permission of the Abbasids by attracting the support of the Ispahbads and local people. Hassan ibn Zayd became the leader of this new government, i.e. the Alids of Tabaristan, after the victory in Amol. Amol, Sari and Gorgan, along with the Daylam, were among the areas ruled by the Alids for about 20 years. Hassan ibn Zayd declared the Zaydi Shiite as the official religion of his government. One of the tools used by the Alids to legitimize their rule was their coins. Since coins are amongst the most authentic and significant archaeological evidences, this study has attempted to answer the question of how the Alid themes used on the coins differed from those used on the standard coins of the Abbasids and how the new verses were multiplied? The studying of the coins and historical sources indicates that the Alid of the Tabaristan with the aim of proving their political and religious legitimacy, deliberately minted coins containing verses of the Holy Quran, which were capable of interpreting the position of the Ahl al-Bayt and Jihad against the Abbasid caliphate. Thus, despite the fact that the Alid coins were quite similar in design to the Abbasid coinages, they were quite distinct as they conveyed such concepts as the support of the Prophet's Ahl al-Bayt, Shiite propaganda, and the opposition to the Abbasid caliphate. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Alids, Zaydi Shia, Coin, Islamic Themes, Religious movements | ||
| مراجع | ||
|
آقاجری، سیدهاشم و بهرامی، روح الله، (1382)، «ابوهاشم، جناحیه و جنبش عبدالله بن معاویه»، علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شمارۀ 46 - 47، صص 28-1.
آملی، اولیاءالله، (1348)، تاریخ رویان، به تصحیح عباس خلیلی، کتابخانه اقبال.
ابن اثیر، عزالدین، (1370)، تاریخ کامل، ترجمۀ سید حسین روحانی، اساطیر.
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمد بن حسن، (1389)، تاریخ طبرستان، بخش اول، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، اساطیر.
ابن خلدون، عبدالرحمن، (1366)، تاریخ ابن خلدون، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، جلد سوم، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
اصفهانی، ابوالفرج، (1349)، ترجمه مقاتل الطالبین، ترجمۀ سید هاشم رسولی محلاتی، صدوق.
اندامی، پریسا، (1380)، «برگی از سکهشناسی (روند تشیع در ایران)»، کتاب ماه هنر، شمارۀ 31 - 32، صص 85-80.
بحرانی، العلامة المحدث السید هاشم، (1427)، البرهان فی تفسیر القرآن، الجزء السابع، مؤسسة الأعلمی- بیروت.
جعفری، حسین محمد، (1378)، تشیع در مسیر تاریخ: تحلیل و بررسی علل پیدایش تشیع و سیر تکوین آن در اسلام، ترجمۀ سید محمدتقى آیت‌اللهى، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جعفریان، رسول، (1388)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، چاپ سوم، علم.
حاجیتبار، مجید، (1393)، «نشانشناسی مذهب تشیع بر مسکوکات علویان تبرستان»، مطالعات هنر اسلامی، شمارۀ بیستم، صص 106-91.
حسکانی، ابوالقاسم، (بیتا)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ترجمۀ احمد روحانی، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
حسینی، محمدباقر، (1393)، شعارهای سکههای دورۀ اسلامی، ترجمۀ عبدالله قوچانی، آستان قدس رضوی.
حقیقت، عبدالرفیع، (1363)، جنبش زیدیه در ایران، چاپ دوم، فلسفه.
حکیمیان، ابوالفتح، (1348)، علویان طبرستان (تحقیق در احوال، آثار و عقاید فرقه زیدیه)، دانشگاه تهران.
خضری، احمدرضا و احمدوند، عباس، (1388)، «جایگاه و اهمیت سکه در دعوت عباسی»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، سال بیستم، شمارۀ هفتم، صص 65-45.
ذکاوتی، علیرضا، (1379)، «تفسیر آیات قرآن در فضایل علی (ع) به روایت زیدیه»، آینه پژوهش، دورۀ 11، شمارۀ 66، صص 174-167.
رحمتی، محمد کاظم، (1392)، زیدیه در ایران، پژوهشکده تاریخ اسلام.
رضایی باغبیدی، حسن، (1393)، سکههای ایران در دورۀ اسلامی، سمت.
زید بن علی علیهم السلام، (بیتا)، مجموع الرسائل الامام الزیدبن علی علیهم السلام، مؤسسة الإمام زید بن علی الثقافیة (برگرفته از سایت www.izbacf.org).
سرفراز، علی اکبر و آورزمانی، فریدون، (1383)، سکههای ایران از آغاز تا دوران زندیه، سمت.
شامی، فضیلت، (1367)، تاریخ زیدیه در قرون دوم و سوم هجری، ترجمۀ سیدمحمد ثقفی و علیاکبر مهدی پور، دانشگاه شیراز.
شهرستانی، عبدالکریم، (1350)، الملل و النحل، ترجمۀ صدر ترکه اصفهانی، به تصحیح سید محمدرضا جلالی نائینی، اقبال.
شهیدی صالحی، عبدالحسین، (1377)، «زید شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، جلد اول، ناهید.
شهیدی، سیدجعفر، (1384)، زندگانی امام صادق جعفر بن محمد (ع)، فرهنگ اسلامی.
شیخ مفید، (1388)، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، ترجمۀ سجاد واعظی، آذینه.
طبرسی، فضل بن حسن، (1354)، مجمع البیان، ترجمۀ سیدهاشم رسولی محلاتی، فراهانی.
طبری، محمد بن جریر، (1387)، تاریخ الامم و الملوک: تاریخ الطبری، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، بیروت: روائع التراث العربی.
کاظم بیگی، محمدعلی، (1368)، «تاریخ سیاسی و اجتماعی طبرستان در عصر علویان»، کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر عبدالکریم گلشنی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم انسانی.
گردیزی، ابوسعید، (1363)، زین الاخبار، به تصحیح عبدالحی حبیبی، ارمغان.
لالانی، ارزینا، (1381)، نخستین اندیشه های شیعی، ترجمۀ فریدون بدره ای، فرزان روز.
مادولونگ، ویلفرد، (1384)، «زیدیه»، ترجمۀ سید محمد منافیان، طلوع، شمارۀ 15، صص 186-177.
مرعشی، ظهیرالدین، (1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، موسسۀ مطبوعاتی شرق.
مسعودی، ابوالحسن علی، (1349)، التنبیه و الشراف، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ترجمه و نشر کتاب.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، (1425)، مروج الذّهب و معادن الجوهر، تحقیق کمال حسن مرعی، بیروت: المکتبه العصریه.
مشکور، محمدجواد، (1379)، تاریخ شیعه و فرقههای اسلامی، چاپ ششم، اشراقی.
مکارم شیرازی، ناصر، (بیتا)، تفسیر نمونه، جلد 14، دارالکتب الاسلامیه.
نوبختی، ابومحمد، (1347)، فرق الشیعه، ترجمۀ امیرحسین خنجی، بنیاد فرهنگ ایران.
وثیق، منصوره، (1386)، «تشیع در ایران به روایت سکههای تاریخی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 114 و 155، صص 97-90.
یوسف، فرجالله احمد، (1423)، الآیات القرآنیه علی المسکوکات الاسلامیه، ریاض: مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراسات الاسلامیه.
Aghajari S. and Bahrami R. 2003. Abu Hashem. Janahyeh and movement of Abdullah bin Mu'awiyah. Journal of Humanities of aL-Zahra University. No.46-47: 1-28. [in Persian]. Amuli A. 1969. Tarikh-I ruyan. edited by A. Khalili. Tehran: Eghbal Publication. [in Persian]. Anadami p. 2001. History of Shiite in Iran (a numismatics view). ketab mah-I honar. No. 31-32: 80-85. [in Persian]. Baldwin. 2012. Classical Rarities of Islamic Coinage. Bohrani S. 2006. Al-Burhan fi Tafsir al-Quran. Vol. 7. Beirut: Alaalami Publication. [in Arabic]. Gardizi S. 1984. Zayn al-Akhbar. Edited by A. H. Habibi. Tehran: Armaghan Publication. [in Persian]. Hajitabar M. 2014. Shiism Symbols on the Alid Coins of Tabaristan. Islamic Art Studies. No. 20: 91-106. [in Persian]. Ḥaqīqat A. 1984. Ǧunbiš-i Zaydīyah dar Īrān, second edition. Tehran: Phalsapheh Publication. [in Persian]. Hakimian A. 1969. Alawiyan-i Tabaristan. University of Tehran Press. [in Persian]. Haskani A. no date. Shawāhid al-Tanzīl li Gawāʿīd al-Tafḍīl. translated by A. Rouhani. Ahlolbait Research and Publication Institute. [in Persian]. Husayni M. 2014. Slogans of Coins of the Islamic Period. Translated by A. Ghouchani, Razavi Publications. [in Persian]. Ibn al-Athir I. 1991. Al-Kāmil fit-Tārīkh, translated by S. H. Rouhani. Tehran: Asatir Publication. [in Persian]. Ibn Isfandiyar B. 2010. Tarikh-i Tabaristan. Chapter One. Edited by A. Eghbal. Tehran: Asatir Publication. [in Persian]. Ibn Khaldun A. 1987. Tarikh-i Ibn Khaldun. Translated by A. M. Ayati. Vol. 3. Social and Cultural Studies Institute. [in Persian]. Iṣfahānī A. 1970. Maqātil aṭ-Ṭālibīyīn. Translated by S. H. Rasouli Mahalati. Sadough Publication. [in Persian]. Jafari H. 1999. Shiism: a Historical Approach. Translated by M. T. Ayato Allahi. Daftar-I Nashr-I Farhang-I eslami Publication. [in Persian]. Jafarian R. 2009. The History of Shiism in Iran from the Beginning to the Establishment of the Safavid rule. Third edition. Tehran: Elm Publication. [in Persian]. Kazem Begi M. 1989. Socio-Political History of Tabaristan in the Alid Period. M.A Thesis in Archeology. Department of Literature and Humanities. University of Tehran. [in Persian]. Khezri A. R. and Ahmadvand A. 2009. Role of Abbasid Coins in Their Invitation. Journal of History of Islam and Iran. Vol. 20. no.7: 45-65. [in Persian]. Lalani A. 2002. Early Shi'i Thought, Translated by F. Badreie. Farzan Ruz Publication. [in Persian]. Le Strange G. 1880. Notes on Some Inedited Coins, from a Collection Made in Persia during the Years 1877-1879, the Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. New Series. Vol.12. No. 4: 542-547. Madelung W. 1985. Alids of Ṭabaristan, Daylaman, and Gilan. Encyclopedia Iranica. Vol. I. Fasc. 8. London u.a.: Routledge & Kegan Paul: 881–886. Madelung W. 2005. Zaydiyya. Translated by M. Manafian. Tolou. Vol. 15: 177-186. [in Persian]. Makarem Shirazi N. no date. Tafsir Nemooneh, Vol. 14. Dar al-kotob al-Islamie Publication. [in Persian]. Mar’ashi Z. 1966. History of Tabaristan, Ruyan and Mazandaran. in Collaboration with M. H. Tasbihi, Eastern Press Institute [in Persian]. Mashkour M. J. 2000. Shia History and Islamic Sects, Sixth Edition, Tehran: Eshraghi Publication. [in Persian]. Masudi A. 1970. At-Tanbih wa-l-’Ishraf, Translated by A. Payandeh, Translation and Publication of Books Center. [in Persian]. Masudi A. 2004. Murūj aḏ-Ḏahab, Edited by K. H. Maree, Beirut: Maktaba al Assrya. [in Arabic]. Nastich V. 2012. A Survey of the Abbasid Copper Coinage of Transoxiana, 3rd Simone Assemani Symposium on Islamic Coins: 90-144. Nawbakhti M. 1968. Firaq al-Shia, Translated by A. Khonji, Bonyad-e Farhang-e Iran Publication. [in Persian]. Rahmati M. K. 2013. Zaydie in Iran, Research Center for Islamic History Publication. [in Persian]. Rezai Baghbidi H. 2014. The Islamic Coins of Iran, Samt Publication. [in Persian]. Sarfaraz A. A. and Avarzamani F. 2004. Iarnain Coins from the Early Beginning to Zand Dynasty, Tehran: Samt Publication. [in Persian]. Shahidi Salehi A. H. 1998. Martyr Zayd. Encyclopedia of Quran and Quranic Studies. in collaboration with B. Khoramshahi. Vol. 1. Nahid Publication. [in Persian]. Shahidi J. 1983. The life of Imam Sadeq, Daftar-i Nashr-i Farhang-i Eslami Publication. [in Persian]. Shahrastānī A. K. 1971. Al–Milal wa al-Nihal, Translated by S. T. Isfahani, Edited by M. Jalali Naeeni, Tehran: Eghbal Publication. [in Persian]. Shami F. 1988. History of Zaydie in the Second and Third Centuries AH, Translated by M. Saghafi and A. A. Mahdipour, University of Shiraz Press. [in Persian]. Shaykh Al-Mufid, 2009. Awail al Maqalat fi Madhahab al Mukhtarah, Translated by Tajad Vaezi, Tehran: Azineh Publications [in Persian]. Stern, S.M, 1967. The Coins of Amul. the Numismatic Chronicle. Seventh Series. Vol. 7: 205-278. Tabari M. J. 1967. Tārīkh al-Rusul wa al-Mulūk, Edited by M. A. Ibrahim, Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi Publication. [in Arabic]. Tabarsi F. 1975. Majma‘al-Bayān, Translated by S. H. Rasouli Mahalati, Tehran: Farahani Publication. [in Persian]. Treadwell L. 2012. Qur’anic Inscriptions on the Coins of the Ahl al-Bayt from the Second to Fourth Century AH. Journal of Qur’anic Studies 14.2: 47–71. Vardanyan A. 2010. Numismatic Evidence for the Presence of Zaydī ‘Alids in the Northern Jibāl, Gīlān and Khurāsān from AH 250 to 350 (AD 864–961). The Numismatic Chronicle. London: The Royal Numismatic Society: 355-376. Vardanyan A. 2012. A rare dirham of the Alid rebel. Abu al-Husayn Ahmad ibn Muhammad (AH 270). Journal of the Oriental Numismatic Society 211: 22-23. Vasigh M. 2007. Shiism in Iran as Narrated by Historical Coins, Ketab-e mahe Tarikh wa Joghrafiya. No. 114-115: 90-97. [in Persian]. Yousef F. 2002. Al-Ayato al-Ghoranye ala al-Maskoukatoal-Islamye. Riyad: Markaz al-Malik Faysal lilBuhūth wa-l-Dirāsāt al-Islāmiyya. [in Arabic]. Zekavati A. 2000. Interpretation of Quranic Verses in the Virtues of Ali (ibn Abi Talib) According to Zaydi Religion. Ayeneh-ye- Pazhoohesh. Issue 11. No. 66: 167-174. [in Persian]. Zayd ibn Ali. no date. Majmoo al-Rasael al-Imam al-Zayd ibn Ali. Al-Imam al-Zayd ibn Ali al-Saghafye. (www.izbacf.org). [in Arabic]. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 159 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 331 |
||