1دانشیارگروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2دانشجوی دکتری/دانشگاه علامه طباطبایی
3دانشیار فلسفه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی
4استادیار جامعه‌شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) تهران. ایران.
چکیده
مسئله‌ی زن در هر گفتمانی، در مقاطع مختلف تاریخی، به اشکال گوناگونی صورتبندی شده است. از عهد ناصری به این سو با نظام دانش جدیدی پیرامون مسئله زن مواجه هستیم که بر تربیت نسوان و دختران تاکید دارد. به طور خلاصه می توان چنین نظام دانشی را در عنوان"تربیت بنات" خلاصه کرد. در این مقاله درصدد هستیم تا شرایط امکان ظهور چنین گفتارهایی را مورد بررسی قرار دهیم. با رویکرد تبارشناسی فوکو و تکنیک تحلیل گفتمان فوکوئی به بررسی اسناد مرتبط با تربیت نسوان که در فاصله سالهای 1290-1340ه.ق.م نگاشته شده اند پرداختیم. یافته‌ها نشان داد که وقایعی همچون گسترش بیماری های همه گیر، سفلیس، وبا، وضعیت نابسامان اقتصادی و جنگ و قحطی زمینه ظهور گفتمانهایی را که بر تربیت نسوان تاکید داشتند فراهم ساخت. با بررسی پایگاه اجتماعی و اقتصادی نویسندگان کتب و روزنامه هایی که بر مسئله تربیت نسوان تاکید داشتند، دریافتیم که چنین گفتارهائی در فضای دربار پررنگ تر بود. گفتارهای اصلاح گرایانه درباری در قالب آموزش علم به نسوان،(آداب رفتاری و شیوه رفتار باهمسر، خانه‌داری و بهداشت) کد‌های اخلاقی جدیدی برای زنان تعریف می‌کرد و با بازخوانی علم، اخلاق، دین و اقتصاد، مسئله تربیت نسوان با تمدن و ترقی ملی پیوند می‌داد. در این مقاله از ادبیاتی که نوربرت الیاس پیرامون فرایند تمدن گستری و جامعه‌ی درباری و تغییر موازنه قدرت میان دوجنس فراهم آورده، بهره برده‌ایم و گفتگوئی با پژوهش‌های انتقادی جنسیت و مدرنیته‌ی ایرانی داشته‌ایم
کریمی، بهزاد،(1395)، «زنان در گفتمان پزشکی ایران با تکیه بر دوره‌ی صفویه»، چاپ اول، تهران: پژوهشکده‌ی تاریخ اسلام
کیانی، شهرام(2020)، «نخستین رساله وبا و طاعون در عهد قاجار»، ایران آکادمیا
میرزا محمدعلیخان،(1329)، «تعلیم بنات»، مرکز اسناد کتابخانه‌ی ملی جمهوری اسلامی ایران
میرزا سیدعلیخان،( 1341)؛«کتاب هنرآموز دوشیزگان»،چاپ پنجم، مرکز اسناد کتابخانه‌ی ملی جمهوری اسلامی ایران
مدیره مسئوله مزین‌السلطنه، روزنامه شکوفه، شهرصفرالمظفر1332، شماره 20، سال دوم، ص:4، در در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، ص80«.
هنیش، ناتالی،(1389)،«جامعه‌شناسی نوربرت الیاس»، ترجمه‌ی نیک‌گهر، عبدالحسین؛ چاپ اول، تهران:نی
Afkhami, A. A. (2019). A Modern Contagion: Imperialism and Public Health in Iran's Age of Cholera. JHU Press.
Arribas-Ayllon, M., & Walkerdine, V. (2008). Foucauldian discourse analysis. The Sage handbook of qualitative research in psychology, 91-108.
Goudsblom, J. (2003). Christian religion and the European civilising process: the views of Norbert Elias and Max Weber compared in the context of the Augustinian and Lucretian traditions. Irish Journal of Sociology, 12(1), 24-38.
Elias, N. (2000) The Civilizing Process. Sociogenetic and Psychogenetic Investigations,@Oxford: Blackwell
Elias, N. (1987). The changing balance of power between the sexes—a process-sociological study: the example of the ancient Roman state. Theory, Culture & Society, 4(2-3), 287-316
Audibert(1889);"La femme persane jugée et critiquée "; Paris: Leroux
Najmabadi, A. (1993). Veiled discourse-unveiled bodies. Feminist Studies, 19(3), 487-518.
Najmabadi, A. (2005). Women with mustaches and men without beards: Gender and sexual anxieties of Iranian modernity. Univ of California Press
Najmabadi, A. (2005)” Epilogue: Feminism and Its Burden of Birth” in Women with mustaches and men without beards: Gender and sexual anxieties of Iranian modernity. University of California Press
Najmabadi, A. (2005). “Women’s Veil and Unveil” in Women with mustaches and men without beards: Gender and sexual anxieties of Iranian modernity. University of California Press
