سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,037
تعداد مشاهده مقاله125,520,795
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,780,313
حیدری رامشه, ناهید, احمدی دارانی, علی اکبر. (1402). نقد جامعه‌شناختی رمان بی‌کتابی نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان. , 14(2), 183-208. doi: 10.22059/jsal.2023.92749
ناهید حیدری رامشه; علی اکبر احمدی دارانی. "نقد جامعه‌شناختی رمان بی‌کتابی نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان". , 14, 2, 1402, 183-208. doi: 10.22059/jsal.2023.92749
حیدری رامشه, ناهید, احمدی دارانی, علی اکبر. (1402). 'نقد جامعه‌شناختی رمان بی‌کتابی نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان', , 14(2), pp. 183-208. doi: 10.22059/jsal.2023.92749
حیدری رامشه, ناهید, احمدی دارانی, علی اکبر. نقد جامعه‌شناختی رمان بی‌کتابی نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان. , 1402; 14(2): 183-208. doi: 10.22059/jsal.2023.92749

نقد جامعه‌شناختی رمان بی‌کتابی نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان

جامعه شناسی هنر و ادبیات
دوره 14، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 183-208    اصل مقاله (1.22 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jsal.2023.92749
نویسندگان
ناهید حیدری رامشه1؛ علی اکبر احمدی دارانی* 2
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی (گرایش غنایی)، دانشکدة ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة ادبیات، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
نقد جامعه‌شناختی، از شیوه‌های شناخته‌شده در حوزة نقد ادبی، با تأکید بر ارتباط دوسویة ادبیات و جامعه، می‌کوشد نحوة بازنمایی ساختارهای اجتماعی را در آثار ادبی ارزیابی کند. این شیوهْ عمدة مطالعات خود را بر روی نوع ادبی رمان که از میان انواع ادبی، بیشترین تناسب را با زیست‌جهان مدرن دارد، متمرکز کرده‌است. پژوهش حاضر بر آن بوده‌‌است تا از میان آثار برگزیدۀ ادبیات داستانی معاصر، رمان بی‌کتابی، نوشتة محمدرضا شرفی خبوشان را از دیدگاهی جامعه‌شناسانه بررسی و آن را در پیوند با جامعه‌ای که این اثر مولود آن است، ارزیابی کند. درهمین‌راستا، مقالة پیشِ‌رو از طریق کاربست نظریه‌های جامعه‌شناسی ادبیات، به‌ویژه آراء گلدمن و با تمرکز بر فرآیند تقلیل جایگاه و ارزش کتاب به اُبژه‌ای صرفاً تزئینی در این اثر، گفتمان مردسالار و دیگر ساختارهای معنادار،  کوشیده‌‌است نشان دهد چگونه برخی خُرده‌فرهنگ‌ها ابتدا در بطن نظام‌های اجتماعی نفوذ می‌کند و بعد با تکرار مداوم، تبدیل به عادت‌واره می‌شود؛ سپس این عادت‌واره به‌تدریج در سیر تاریخی خود، رسوب می‌کند تا اینکه سال‌ها بعد، در زمانه‌ای دیگر، در برخورد با شرایط اجتماعی جدید، با خروج از حالت رسوب‌شدگی، به حالت هشیاری و بیدارشدگی می‌رسد و دوباره به‌چرخه می‌افتد. برآیندِ نهایی نشان می‌دهد نویسنده میان پیرنگ، کلیت و ساختار منسجم متن، با فرامتن، از طریق به‌کارگیری ساختارهای معنادار پیوند برقرار می‌کند؛ به‌نحوی که از یک‌سو می‌توان ساختار حاکم بر جامعة زمان قاجار را در ساخت هنری رُمان بازجُست و از سوی دیگر، همان ساختارها را می‌توان در هیئتی جدید در زمانة مؤلف رؤیت کرد.
کلیدواژه‌ها
بی‌کتابی؛ جامعه‌شناسی رمان؛ رمان تاریخی؛ کتابخانة سلطنتی؛ محمدرضا شرفی ‌خبوشان
مراجع
  • آتابای، بدری (1355). کتابخانۀ سلطنتی ایران. یغما. 29 (9). 224-246.
  • اسکارپیت، روبر (1392). جامعه‌شناسی ادبیات. ترجمۀ مرتضی کُتُبی. تهران: سمت.
  • اسکولز، رابرت (۱۳۹۸). عناصر داستان. ترجمة فرزانه طاهری. چاپ هفتم. تهران: مرکز.
  • بامداد، مهدی (1370). شرح حال رجال ایران. 2 جلد. تهران: زوّار.
  • بهزادی، محمدرضا (1389). سرقت از کتابخانۀ سلطنتی بازخوانی پروندۀ میرزا علی خان کتابدار(لسان‌الدوله). تاریخ معاصر ایران. (53 و 54)، 153-192.
  • بوردیو، پی‌یر (1380). نظریة کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمة مرتضی مردی‌ها. تهران: نقش و نگار.
  • توکلی‌ طرقی،‌ محمد (1395). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. ویراست دوم. تورنتو: کتاب ایران‌نامه.
  • ساروت، ناتالی (1364). عصر بدگمانی. ترجمة اسماعیل سعادت. چاپ اول. تهران: نگاه.
  • شیبانی،‌ میرزامحمدطاهر (1374). روزنامة خاطرات بصیرالملک شیبانی. به‌کوشش محمدرسول دریاگشت و ایرج افشار. چاپ اول. تهران: دنیای کتاب.
  • صفایی، ابراهیم (1371). پنجاه خاطره از پنجاه سال. چاپ اول. تهران: جاویدان.
  • صفرزاده، نرگس (1390). سهم هنرمندان ایرانی در خلق مرقع گلشن. پیام بهارستان، 2 (13)، 603-616.
  • راکوویتسکا عسگری، کارولینا؛ عسگری‌حسنکلو، عسگر (1396). صدای زمانه: جامعه‌شناسی شخصیت زن در رمان بعد از انقلاب. چاپ دوم. تهران: اختران.
  • روستایی، محسن (1398). لسان‌الدوله و فردنامۀ کتب مسروقه از کتابخانۀ دولتی. بخارا. س 24 (133)، 1706-1083.
  • عاملی‌رضایی، مریم (1391). خاستگاه فلسفی نظریة جامعه‌شناسی ادبی و آسیب‌شناسی به‌کارگیری آن در متون ادبی فارسی، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، 9 (36و37).  147-164.
  • عسگری‌حسنکلو، عسگر (1394). جامعه‌شناسی رمان فارسی. چاپ اول. تهران:‌ نگاه.
  • عین‌السلطنه (1377). روزنامة خاطرات عین‌السطنه: روزگار نیابت سلطنت عضدالملک قاجار. به‌کوشش مسعود سالور و ایرج افشار تهران: اساطیر.
  • شرفی‌خبوشان، محمدرضا (1397). بی‌کتابی. چ پنجم. تهران: شهرستان ادب.
  • شریف‌کاظمی، زهرا (1399). کارتن 20 دوسیه 5، بخشی از اسناد سرقت از کتابخانة‌ سلطنتی و علی کتابدارباشی‌(لسان‌الدوله). چاپ اول. تهران: ندای تاریخ.
  • قاضیها، فاطمه (1383). تاراج کتابخانۀ سلطنتی بر اساس اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی. نامۀ بهارستان، 5 (1-2)، 181-274.
  • کیان‌فر، جمشید (1383). سرگذشت و سرنوشت نسخه‌ها و مجموعه‌ها: مرده‌ریگ فرهنگی (ماجرای سرقت از کتابخانة سلطنتی بر اساس برخی از اسناد موجود در کتابخانة کاخ گلستان). نامة بهارستان. (9 و 10)، 275-286.
  • گلدمن، لوسین (1371). جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان). ترجمة محمدجعفر پوینده. چاپ اول. تهران: هوش و ابتکار.
  • ــــــــ (1396). روش ساختگرای تکوینی در جامعه‌شناسی ادبیات. در: درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات. ترجمة محمدجعفر پوینده. چاپ دوم. تهران: چشمه.
  • ــــــــ (۱۳۶۹). نقد تکوینی. ترجمة محمدتقی غیاثی. چاپ اول. تهران: بزرگمهر.
  • گوردن، والتر کی (۱۳۸۰). درآمدی بر نقد ادبی از دیدگاه جامعه‌شناختی. ترجمة جلال سخنور، ادبستان، 2 (11)، ۳۷-۳۹.
  • لارنسون، دیانا تی. ؛ سوئینگ‌وود، آلن (1399). جامعه‌شناسی ادبیات. ترجمة شاپور بهیان. چاپ اول. تهران: سمت.
  • لنار، ژاک (1396). جامعه‌شناسی ادبیات و شاخه‌های گوناگون آن؛ در: درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. چاپ دوم. تهران: چشمه.
  • لوونتال، لئو (1386). رویکرد انتقادی در جامعه‌شناسی ادبیات. ترجمة محمدرضا شادرو. تهران: نی.
  • لووی، میشل؛ سامی نعیر (1380). «مفاهیم اساسی در روش لوسین گلدمن»؛ در: جامعه، فرهنگ، ادبیات: لوسین گلدمن. ترجمة محمدجعفر پوینده. چاپ دوم. تهران: چشمه.
  • میرعابدینی، حسن (1380). صد سال داستان‌نویسیِ ایران. چاپ دوم. ج 2. تهران:‌ چشمه.
  • ولک، رنه و آوستین وارن (1373). نظریة ادبیات. ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر. چاپ اول. تهران: علمی‌وفرهنگی.
  • Laurenson, Diana T. & Alan Swingewood (1972), The Sociology of Literature, New York, Schocken Books.
  • Walder, Dennis; Stephen Regan; Pam Morris & Richard Allen (2005), "The novel and society", in: Dennis Walder (ed.), The realist novel, 2st. edition, New York, Routledge and Open University.
  • Watt, Ian (2005), "Realism and the novel form", in: Dennis Walder (ed.), The realist novel, 2st. edition, New York, Routledge & Open University, p. 219-230.
 

  • Ameli Rezaie, M. (2012). The philosophical origin of the theory for the sociology of literature and the pathology of its application in Persian literary texts. Literary Studies Quarterly, No. 36-37, pp. 147-164. (in Persian(.
  • Asgari, C.R., Asgari Hasanaklou, A. (2017). The Voice of the Time: Sociological Study of Women‘s Character in Post-revolution Novels (2nd). Tehran: Akhtaran. (in Persian(.
  • Atabai, B. (1976). Iran royal library. Yaghma, 29(9), pp. 224-246. (in Persian(.
  • Bamdad, M. (1991). Biography of Iranian Figures (vol. 2). Tehran: Zavar Publications. (in Persian(.
  • Behzadi, M. (2010). Royal library robbery: A profile of the librarian Mirza Ali Khan (Lesan al-Douleh). Iranian Contemporary Historical Studies, No. 53-54, pp. 153-192. (in Persian(.
  • Escarpit, R. (2013). Sociology of literature (translated by Morteza Kotobi). Tehran: SAMT Publications. (in Persian(.
  • Goldmann, L. (1992). Pour une Sociologie du Roman (1st, translated by M.J. Pouyandeh). Tehran: Hoosh va Ebtekar. (in Persian(.
  • Goldmann, L. (2017). Sociology of Literature from the Viewpoint of Genetic Sructuralism (2nd, translated by M.J. Pouyandeh). Tehran: Cheshmeh Publishers. (in Persian(.
  • Gordon, W.K. (2001). An introduction to literary criticism from a sociological point of view (translated by J. Sokhanvar). Dabestan, 2(11), pp. 37-39. (in Persian(.
  • Kianfar, J. (2004). The story of library assets: The cultural legacy and robbery of the royal library as documented in Golestan Palace Library. Nameh-e Baharestan, 9-10, pp. 275-286. (in Persian(.
  • Kousari, M. (2000). Speculations on the Sociology of Literature (1st). Tehran: Baazh Publications. (in Persian(.
  • Labica, G. (2017). Reification: An Introduction to the Sociology of Literature (2nd, translated by M.J. Pouyandeh). Tehran: Cheshmeh Publishers. (in Persian(.
  • Lennar, J. (2017). Sociology of Literature and its Branches (2nd, translated by M.J. Pouyandeh). Tehran: Cheshmeh Publishers. (in Persian(.
  • Lowenthal, L. (2007). A Critical Approach to the Sociology of Literature (translated by M. Shadroo). Tehran: Ney Publications. (in Persian(.
  • Michael, L., Nair, S. (2001). Fundamental Concepts in Lucien Goldmann’s Theory: Society, Culture and Literature (2nd, translated by M.J. Pouyandeh). Tehran: Cheshmeh Publishers. (in Persian(.
  • Mirabedini, H. (2001). A Century of Novel Writing in Iran (2nd ed, Vol. 2). Tehran: Cheshmeh Publishers. (in Persian(.
  • Qhaziha, F. (2004). The royal library robbery according to the documents of the Document Organization and the National Library. Nameh-e Baharestan, No. 1-2, pp. 181-274. (in Persian(.
  • Ren'e, W., Austin, W. (1994). Theory of Literature (1st, translated by Z. Movahed and P. Mohajer). Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian(.
  • Roostaie, M. (2019). Lesan al-Douleh and the report of the books stolen from the state library. Bokhara, 24(133), pp. 1083-1706. (in Persian(.
  • Safaie, E. (1992). Fifty Memories from Fifty Years (1st). Tehran: Javidan Publications. (in Persian(.
  • Safarzadeh, N. (2011). The share of Iranian artists in the creation of Moragha’ Golshan. Payam-e Baharestan, 4(13), pp. 603-616. (in Persian(.
  • Salour, M., Afshar, I. (1998). Diary of Ein ul-Saltaneh: Vicegerency of Qatari Azod ul-Molk. Tehran: Asatir Publication. (in Persian(.
  • Scholes, Robert E. (2019). Elements of fiction (7th, translated by Farzaneh Taheri). Tehran: Markaz Publications. (in Persian(.
  • Selden, R., Widdowson, P. (2018). A reader's guide to contemporary literary theory (3rd translated by Abbas Mokhber). Tehran: Baan Publishers. (in Persian(.
  • Sharafi Khabooshan, M. (2018). Booklessness (5th). Tehran: Shahrestan-e Adab. (in Persian(.
  • Sheibani, M.T. (1995). Diary of Basir al-Molk Sheibani (1st by M. Daryagasht and I. Afshar). Tehran: Donyay-e Ketab. (in Persian(.
  • Tavakoli Targhi, M. (2016). Native Modernity and Reconsideration of the History (2nd). Toronto: Iran Nameh Books. (in Persian(.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 317
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 458





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب