سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,533
تعداد مقالات70,517
تعداد مشاهده مقاله124,132,694
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,238,556
ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. (1402). مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن. , 56(1), 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
مصطفی ذوالفقار طلب; فرزاد پارسا. "مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن". , 56, 1, 1402, 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. (1402). 'مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن', , 56(1), pp. 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
ذوالفقار طلب, مصطفی, پارسا, فرزاد. مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن. , 1402; 56(1): 9-31. doi: 10.22059/jjfil.2023.351102.669456

مفهوم و خصائص حکم تعبدی و اختلافات فقهی و اصولی مترتب بر آن

فقه و مبانی حقوق اسلامی
دوره 56، شماره 1، شهریور 1402، صفحه 9-31    اصل مقاله (609.76 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2023.351102.669456
نویسندگان
مصطفی ذوالفقار طلب* 1؛ فرزاد پارسا2
1استادیار گروه فقه شافعی دانشگاه تهران
2دانشیار، گروه فقه و حقوق شافعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
چکیده
حکم تعبدی اصطلاحی در علوم کلام، اصول فقه و فقه، و غالباً اصطلاحی در مقابل حکم معلل، و دارای تعاریف مختلف است. در تعریف راجح، عبارت از حکمی است که علت ظاهر ندارد، گرچه حکمت آن ظاهر باشد. جنبه حق اللهی بودن احکام، نیابت ناپذیری مسائل، جنبه اختصاصی بودن قضایا و قطعی الدلاله بودن نصوص، از جمله خصائص امور تعبدی هستند. سؤالات و مباحث مختلفی بر مفهوم حکم تعبدی مترتب شده و اختلاف در این حوزه‌ها، اثر خود را بر بسیاری از موضوعات فقهی گذاشته است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و از نوع تحلیل محتوا و بر اساس منابع اصولی و فقهی اهل سنت انجام شده است. اصالت تعبد در احکام عبادی و اصالت تعلیل در احکام غیر عبادی، وجود حکمت در احکام تعبدی، الحاق احکام متردد بر احکام معلل و معقول المعنی، افضلیت امتثال حکم تعبدی یا تعقلی به تناسب مراتب ایمانی و شناخت عبد از معبود، عدم اجرای قیاس در حکم تعبدی و حجیت قول صحابی مشتمل بر حکم تعبدی از جمله ترجیحات این پژوهش می‌باشند.
کلیدواژه‌ها
تعلیل؛ حکمت؛ حکم تعبدی؛ خصائص امور تعبدی؛ علت
مراجع
     قرآن کریم.

  1. آمدی، ابوالحسن علی بن محمد، الإحکام فی أصول الأحکام. بیروت، دار الکتاب العربی، 1404ق.
  2. ابن جوزی، أبو الفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد بن علی إبن عبیدالله بن حمادی بن أحمد بن جعفر، غریب الحدیث. بیروت، دار الکتب العلمیه، 1985م.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1998م.
  4. ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، مکتبة الهلال، 1410ق.
  5. ابن‌بشیر، أبو الطاهر إبراهیم بن عبد الصمد، التنبیه على مبادئ التوجیه، بیروت، دار ابن حزم، 2007م.
  6. ابن‌حزم، ابومحمد علی بن احمد بن سعید، الإحکام فی أصول الاحکام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2004م.
  7. ابو عبید، قاسم، غریب الحدیث، حیدرآباد، مطبعة دائرة المعارف العثمانیه، 1384ق.
  8. ابن‌سبکی، تاج الدین أبی النصر عبد الوهاب بن علی بن عبد الکافی، رفع الحاجب عن مختصر ابن الحاجب. بیروت، عالم الکتب، 1999م.
  9. ابن‌عابدین، محمد امین، حاشیة رد المحتار على الدر المختار شرح تنویر الأبصار، بیروت، دارالفکر، 2000م.
  10. ابن‌عاشور، محمد طاهر بن محمد بن محمد طاهر، مقاصد الشریعة الإسلامیة، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 2004م.
  11. ابن‌عبدالسلام، أبو محمد عز الدین عبد العزیز، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، بیروت، دارالمعارف، 1996م.
  12. ابن‌عرفه، محمد بن محمد، المختصر الفقهی، بی جا، مؤسسة خلف أحمد الخبتور للأعمال الخیریة، 2014م.
  13. ابن‌نجار، محمد بن احمد بن عبدالعزیز بن علی فتوحی، شرح الکوکب المنیر، ریاض، مکتبة العبیکان، 1997م.
  14. ابن‌نجیم، زین الدین، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دار المعرفه، بی تا.
  15. ابن همام، کمال الدین محمد بن عبد الواحد، بی جا، دار الفکر، بی تا.
  16. أرموی، صفی الدین محمد بن عبد الرحیم، نهایة الوصول فی درایة الأصول، مکه مکرمه، المکتبة التجاریة، 1996م.
  17. اسد آبادی، ابی الحسن عبدالجبار، المغنی فی أبواب التوحید والعدل، قاهره، المؤسسة المصریة العامة للتألیف والترجمة والطباعة و النشر، 1993م.
  18. اعظمی، محمد ضیاء الرحمن، المنة الکبرى شرح وتخریج السنن الصغرى، ریاض، مکتبة الرشد، 2001م.
  19. انصاری، زکریا، غایة الوصول فی شرح لب الأصول، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2014م.
  20. ایجی، عضدالدین، المواقف فی علم الکلام، بیروت، دار الجیل، 1997م.
  21. بجیرمی، سلیمان بن محمد بن عمر، البجیرمی علی الخطیب، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1996م.
  22. بخاری، عبد العزیز بن أحمد بن محمد، علاء الدین، کشف الأسرار عن أصول فخر الإسلام البزدوی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1997م.
  23. بخاری، عبید الله بن مسعود محبوبی، شرح التلویح على التوضیح لمتن التنقیح فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1996م.
  24. بصری، محمد بن علی الطیب أبو الحسین، المعتمد فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1403ق.
  25. بلقینی، سراج الدین عمر بن رسلان بن نصیر بن صالح کنانی، الفَوَائِدُ الجِسَامُ عَلى قَواعِدِ ابنِ عَبْدِ السَّلامِ، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 2013م.
  26. بهوتی، منصور بن یونس بن إدریس، شرح منتهى الإرادات المسمى دقائق أولی النهى لشرح المنتهى، بیروت، عالم الکتب، 1996م.
  27. تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر، شرح التلویح على التوضیح لمتن التنقیح فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1996م.
  28. ثعلبی، أبو محمد عبد الوهاب بن علی بن نصر، المعونة على مذهب عالم المدینة «الإمام مالک بن أنس»، مکه مکرمه، المکتبة التجاریة مصطفی احمد باز، 1996م.
  29. جندی، ضیاء الدین خلیل بن إسحاق بن موسى، التوضیح فی شرح المختصر الفرعی لابن الحاجب، بی جا، مرکز نجیبویه للمخطوطات وخدمة التراث، 2008م.
  30. جوینی، عبد الملک بن عبد الله بن یوسف، البرهان فی أصول الفقه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.
  31. دسوقی، شمس الدین محمد عرفه، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة، بی تا.
  32. دمیاطی، أبو بکر بن محمد شطا، حاشیة إعانة الطالبین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1995م.
  33. دمیری، تاج الدین بهرام بن عبد الله بن عبد العزیز، تحبیر المختصر وهو الشرح الوسط على مختصر خلیل فی الفقه المالکی، بی جا، مرکز نجیبویه للمخطوطات وخدمة التراث، 2013م.
  34. زرکشی، بدر الدین محمد بن بهادر بن عبدالله، تشنیف المسامع بجمع الجوامع لتاج الدین السبکی، قاهره، مکتبة قرطبة للبحث العلمی وإحیاء التراث، 1998م.
  35. __________، البحر المحیط فی اصول الفقه، کویت، وزارة الاوقاف و الشؤون الاسلامیه، 2000م.
  36. زیلعی، فخر الدین عثمان بن علی، تبین الحقائق شرح کنز الدقائق، قاهره، بی نا، 1313ق.
  37. سبکی، علی بن عبدالکافی، الإبهاج فی شرح المنهاج على منهاج الوصول إلى علم الأصول للبیضاوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1404ق.
  38. سرخسی، شمس الدین أبو بکر محمد بن أبی سهل، المبسوط، بیروت، دارالفکر، 2000م.
  39. سیواسی، کمال الدین محمد بن عبد الواحد، شرح فتح القدیر، بیروت، دارالفکر، بی تا.
  40. شاطبی، ابواسحاق ابراهیم بن موسی بن محمد لخمی، الموافقات فی أصول الشریعه، بیروت، دار الکتاب العربی، 2006م.
  41. _______، الاعتصام. بیروت، دارالفکر، 2003م.
  42. شافعی، ابوعبدالله محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دار المعرفه، 1393ق.
  43. شربینی، محمد بن أحمد الخطیب، البدر الطالع فی حل الفاظ جمع الجوامع، قاهره، دار الرساله، 1434ق.
  44. شروانی، عبدالحمید مکی و عبادی، أحمد بن قاسم، حواشی الشروانی والعبادی، بی جا، بی تا.
  45. شیخی‎زاده، عبد الرحمن بن محمد بن سلیمان کلیبولی، مجمع الأنهر فی شرح ملتقى الأبحر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1998م.
  46. صاوی، احمد، بلغة السالک لأقرب المسالک، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1995م.
  47. طحطاوی، أحمد بن محمد بن إسماعیل، حاشیة الطحطاوی على مراقی الفلاح شرح نور الإیضاح، مصر، المطبعة الکبرى الأمیریة ببولاق، 1318ق.
  48. طوفی، نجم الدین ابوالربیع سلیمان بن عبد القوی بن الکریم، شرح مختصر الروضة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1987م.
  49. عثیمین، محمد بن صالح بن محمد، الشرح الممتع على زاد المستقنع، ریاض، دار ابن الجوزی، 1428ق.
  50. عطار، حسن، حاشیة العطار على جمع الجوامع، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1999م.
  51. غزالی، ابو حامد محمد بن محمد، شفاء الغلیل فی بیان الشبه والمخیل ومسالک التعلیل، بغداد، مطبعة الارشاد، 1971م.
  52. __________، المستصفی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1413ق.
  53. __________، إحیاء علوم الدین، قاهره، دارالشعب، 1413ق.
  54. قرافی، ابوالعباس شهاب الدین احمد بن ادریس، نفائس الأصول فی شرح المحصول، بی جا، مکتبة نزار مصطفى الباز، 1995م.
  55. __________، الفروق أو أنوار البروق فی أنواء الفروق، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1998م.
  56. __________، الذخیره، بیروت، دار الغرب، 1994م.
  57. قلیوبی، شهاب الدین أحمد بن أحمد بن سلامه، حاشیتان قلیوبی على شرح جلال الدین المحلی على منهاج الطالبین، بیروت، دارالفکر، 1998م.
  58. کشناوی، أبو بکر بن حسن بن عبد الله، أسهل المدارک «شرح إرشاد السالک فی مذهب إمام الأئمة مالک». بیروت، دارالفکر، 1998م.
  59. کورانی، شهاب الدین أحمد بن إسماعیل، الدرر اللوامع فی شرح جمع الجوامع، مدینه منوره، الجامعة الإسلامیة، 2008م.
  60. لخمی، ابوالحسن علی بن محمد ربعی، التبصره، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 2011م.
  61. مرداوی، علاء الدین أبو الحسن علی بن سلیمان، التحبیر شرح التحریر فی أصول الفقه، ریاض، مکتبة الرشد، 2000م.
  62. ____________، الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف على مذهب الإمام أحمد بن حنبل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1419ق.
  63. مقریزی، تقی الدین، تجرید التوحید المفید، مدینه منوره، الجامعة الإسلامیة، 1409ق.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 516
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 542


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب