تأثیر استفاده از پوشش به همراه باکتری Pseudomonas fluorescens و جیبرلیک‌اسید بر کیفیت و خصوصیات جوانه‌زنی بذر جعفری (Petroselinum crispum)

. مقدمه

گیاه جعفری با نام علمیPetroselinum crispum  متعلق به تیره چتریان می­باشد که بیشتر به خاطر عطر و طعم مطبوعش به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار می‌دهند. اگرچه مانند دیگر سبزی‌ها سرشار از ویتامین‌های مختلف و همچنین املاح و مواد معدنی مفید است، ولی به لحاظ آهن، ویتامین‌های A، C، فسفر، پتاسیم، کلسیم و ید، منبعی غنی به حساب می‌آید
 (Nouri et al., 2012). در حال حاضر با هدف بهبـود جوانـه­زنـی بـذر روش­های مختلفی مـورد استفاده قـرار مـی­گیرنـد؛ اغلب هدف از پوشـش­دادن یـک بذر استفاده از موادی از قبیل قارچکش­ها، حشره­کش­ها، مواد ایمن­ساز، عناصر کم­مصرف و ترکیبات دیگری است که به شکل مستقیم در ارتباط با بذر قرار می­گیرند (Copeland & Mcdonald, 2001). با­توجه­به ریز­بودن بذر جعفری (به درازای دو میلیمتر به قطر یک میلی متر یا کمی‌بیشتر) برای غلبه بر مشکلاتی که در کاشت به وجود می‌آید، پوشش‌دار­کردن بذرها مفید است. افزایش اندازه بذر اولین مزیت پوشش‌دار­کردن بذر می‌باشد که نقل و انتقال بذر را بهبود می­بخشد. در بذور ریز پوشش‌دار­کردن اهمیت زیادی دارد، زیرا فرصت بهره­وری بیشتری در نتیجه­ی افزایش اندازه و ایجاد یک فضای جدید در اطراف بذر برای آن ایجاد می‌کند.

استفاده از تیمارهای زیستی بذر در قالب تیمار پوششی، کارکرد گیاه را به­طور چشمگیری بهبود می­بخشند. در تیمار زیستی بذر، به جای تیمار شیمیایی، از قارچ­ها یا باکتری‌ها برای کنترل عوامل بیماری­زای بذرزاد و خاکزاد استفاده می­شود. استفاده از این مواد بـه علت اهمیت آن­ها برای سلامتی انسان و محـیط زیسـت و همچنین مخاطرات مربوط بـه سمیت گیاهی ناشی از استفاده بیش از حد آفتکش­ها با اقبال بیشتری روبرو است (Copeland & Mcdonald, 2008). اگرچه در ابتدا پوشش‌دار­کردن بذر با هدف تغییر در اندازه بذرها انجام می‌شد، اما بعدها در مواد پوششی ترکیباتی اضافه می‌کردند که باعث تغییر در ریز محیط بذر در هنگام کاشت می‌شد و به بهبود جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاهچه کمک می‌کرد. به­طورکلی محققان هدف از پوشش‌دار­کردن بذر را دور کردن حشرات (Nault et al., 2006)، مقابله با قارچ‌ها، حشرات و علف‌های هرز (Copeland & Mcdonald, 2008)، مایه‌زنی میکروارگانیسم‌های مفید (Rice et al., 2001)، بهبود خصوصیات دستورزی در بذر و بهبود جوانه‌زنی و استقرار بذر
 (Peltonen-Sainio et al., 2006) دانسته‌اند. در این میان استفاده از ریزجانداران مفید مانند باکتری‌های محرک رشد گیاهی از جمله Pseudomonas fluorescese می‌تواند باعث افزایش سازگاری و پایداری گیاهان شود (Bennett & Whipps, 2008). امروزه نقش جیبرلین­ها در تنظیم جوانه‌زنی بیش از پیش ثابت شده‌ است که عمدتاً از طریق تحریک فعالیت آلفا­آمیلاز باعث افزایش جوانه‌زنی می‌شود (Taylor et al., 2007). به عنوان مثال، تیمار بذور بابونه با 250 میلی­گرم بر لیتر جیبرلین باعث افزایش درصد جوانه‌زنی و رشد گیاهچه شد (Parmoon et al., 2013).

در پژوهش‌های مختلف سازوکارهای متفاوتی در پوشش­دار­کردن بذر و تیمار بذر با مواد پوشش­دهنده، باکتری‌ها و هورمون‌های مؤثر بر گیاه جهت ارتقای کیفیت بذر و گیاهچه استفاده شده است. جهت رفع مشکل عدم توزیع یکنواخت بذرهای تاغ در بذرپاشی هوایی، پلت­کردن و افزایش وزن هزاردانه اثر مثبت داشت؛ به­طوری­که در نتیجه‌ی آن، بذرهای پلت­شده توزیع یکنواخت‌تری داشتند (Mehrabi et al., 2010). تأثیر باکتری­های افزاینده رشد گیاه بر افزایش قابلیت جوانه‏زنی و بنیه گیاهچه بررسی و مورد تأیید قرار گرفته است (Saadat & Ehteshami, 2016). از طرف دیگر در خصوص اسید­جیبرلیک و آثار آن روی جوانه‌زنی بذور مختلف، محققان به این نتیجه رسیده­اند که اسیدجیبرلیک به صورت معنی‌داری درصد و سرعت جوانه‌زنی را نسبت به گیاه شاهد افزایش می‌دهد (Demir Kaya et al., 2006; Farhoudi & Makyizadeh Tafti, 2014; Ghodsirasi et al., 2021). مطالعات متعدد در مورد پلت­کردن و بیوپرایمینگ با باکتری و همچنین پرایمینگ با هورمون جیبرلین انجام شده، اما از­آنجایی­که تیمارهای پلت به همراه باکتری و هورمون اسید­جیبرلیک باعث بهبود شاخص‌های جوانه‌زنی می‌شوند و از طرفی در خصوص بذر جعفری تاکنون اثر ترکیبی تیمارهای مذکور گزارش نشده، بنابراین ضرورت دارد که با استفاده از یک روش آزمایشگاهی و گلخانه­ای تحت شرایط کنترل­شده امکان ارزیابی سریع و نسبتاً دقیق عکس‌العمل این گیاه نسبت به تیمارهای پلت به همراه باکتری و همچنین پرایمینگ جیبرلین صورت گیرد. در این آزمایش جهت تعیین بهترین تیمارها در زمان مشخص بر خصوصیات جوانه‌زنی و استقرار بذر جعفری، تأثیر پیش‌تیمار بذر بر برخی شاخص‌های جوانه‌زنی و گیاهچه‌ای بررسی شد.

2. روش­شناسی پژوهش

این پژوهش به‌منظور تعیین تأثیر تیمارهای پوشش‌دار­کردن بذر به همراه بیوپرایمینگ و هورمون بر خصوصیات جوانه‌زنی بذر جعفری (Petroselinum crispum) که از یاسوج تهیه شده بود، در قالب سه آزمایش در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر و گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج در سال‌های 1394 و 1395 انجام شد. آزمایش اول پوشش‌دار­کردن بذر بود. این آزمایش روی بذور بدون پرایم در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار پلت (مواد پوشش­دهنده) شامل ورمی‌کولایت، پرلیت، کوکوپیت و کائولن در 4 تکرار انجام شد تا مناسب‌ترین مواد پرکننده برای پوشش‌دار­کردن بذر جعفری انتخاب شود. این انتخاب براساس شاخص‌هایی همچون ایجاد یکنواختی در اندازه بذر، چسبندگی مناسب و درصد جوانه‌زنی بذر بود. برای افزایش کارایی پوشش از ماده چسباننده صمغ عربی استفاده شد. میزان کاربرد مواد پلت­کننده بر اساس وزن ماده پوشش­دهنده نسبت به وزن بذر (تقریباً 5 تا 40 برابر وزنی) در نظر گرفته شد. مواد پوششی با استفاده از آسیاب خرد شدند و سپس از الک با مش 5 میلی‌متری عبور داده شدند تا ذرات یکنواخت به‌دست آیند، سپس اتوکلاو شده تا برای فرآیند پوشش‌دهی آماده شوند. در این آزمایش از دستگاه پلت­کننده استفاده شد؛ به‌طوری‌که ترکیبی خالص از مواد مذکور در ظرف مخصوص پوشش‌دار­کردن بذر^[1] دستگاه ریخته شدند. سپس بذور نیز به محیط اضافه شدند و دستگاه شروع به­کار کرد تا مواد پوششی به پوسته بذرها بچسبد. بعد از حصول پوشش مناسبی از مواد مذکور در بذر پودر تالک نیز به آن‌ها اضافه شد تا به خشک­شدن مواد پوششی روی بذر کمک کند. برای اطمینان بیشتر از خشک­شدن، بذرها به­مدت 12 ساعت در جریان هوای آزاد (دمای اتاق) نیز قرار داده شدند. از­آنجایی­که مواد پوشش‌دهنده به­صورت تکی نتایج مورد نظر را حاصل نکردند، به­منظور بهبود نتایج از ترکیب مواد با نسبت‌های متفاوت استفاده شد تا نتایج مناسبی به‌دست آید (ترکیبات در جدول 1 به­تفصیل شرح داده شده ‌است). سرانجام تعداد 100 عدد بذر از بذور پوشش‌دار و مشابه انتخاب شد و آزمایش‌ جوانه‌زنی روی آن‌ها انجام شد. سپس سه عدد از بهترین تیمارها شامل P₂₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 20 و کائولن با نسبت وزنی 10در ماده پوششی)، P₂₀K₂₀V₅ (پرلیت با نسبت وزنی 20 و کائولن با نسبت وزنی 20 و ورمی‌کولایت با نسبت وزنی 5 در ماده پوششی) و ماده پوششی P₃₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 30 و کائولن با نسبت وزنی 10 در ماده پوششی) انتخاب و در آزمایش دوم مورد استفاده قرار گرفتند.

آزمایش دوم با هدف تعیین مناسب‏ترین ترکیب ماده پرکننده و مواد بیوپرایم و هورمون پرایم جهت روکش بذر انجام شد. در این آزمایش از بیوپرایمینگ با اینتروباکتر+ سودوموناس (Enterobacter cloacae +Pseudomonas fluorescens) و غلظت 50 میلی­گرم در لیتر اسید­جیبرلیک در زمان‌های 6 و 12 ساعت در دمای 25 درجه سلسیوس و بذر پرایم­نشده (شاهد پرایمینگ) استفاده شد. باکتری‌های مورد نظر در آزمایشگاه بیولوژی مؤسسة تحقیقات خاک و آب کرج فرموله و تهیه شدند. برای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺎﯾﻪ‌ ﺗﻠﻘﯿﺢ 10⁸ واﺣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞدﻫﻨﺪه ﮐﻠﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﻠﯽﻟﯿﺘﺮ که ﻣﯿﺰان ﺟﺬب آن در ﻃﻮل ﻣﻮج 600 ﻧﺎﻧﻮﻣﺘﺮ روی 5/0 ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪه، ﻓﺮو ﺑﺮده شدند (Burd et al., 1998). به­منظور انجام مایه‌زنی، بیست میلی‌لیتر از ترکیب سوسپانسیون باکتری­های انتروباکتر کلوآکا و سودوموناس فلورسنس به بذور اضافه شد. بهترین ترکیبات پرکننده آزمایش اول شامل P20K10 ، P₂₀K₂₀V₅ و ماده پوششی P₃₀K₁₀ انتخاب و به همراه تیمار شاهد (بدون پوشش و پرایم) در آزمایش استفاده شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار انجام شد. تیمار اول شامل تیمار شاهد بدون پرایم و بدون مواد پرکننده پلت، تیمار دوم تا چهارم بذر بدون پرایم+ سه تیمار مواد پرکننده پلت، تیمار پنجم تا هفتم تیمار بیوپرایمینگ+ سه تیمار مواد پرکننده پلت، تیمار هشتم تا سیزدهم تیمارهای هورمون پرایمینگ+ سه تیمار مواد پرکننده پلت بود. بذرهای مربوط به تیمارهای زیستی به­صورت جداگانه به­مدت دو ساعت با باکتری‌های مورد نظر مایه‌زنی شدند. بعد از پوشش مناسب بذرهای پلت­شده، تعداد 100 بذر از بذور پوشش‌دار و مشابه انتخاب و آزمایش­های جوانه‌زنی روی آن­ها انجام شد.

1-2. آزمون جوانه‌زنی

 تعداد 25 عدد بذر مایه‌زنی­شده درون ظرف پتری که کف آن حاوی دو عدد کاغذ صافی بود قرار داده شدند. ظرف‌های پتری‌ در ژرمیناتور با دمای متناوب 30- 20 درجه سلسیوس با 16 ساعت تاریکی در دمای 20 درجه سلسیوس و 8 ساعت روشنایی در دمای 30 درجه سلسیوس به­مدت 28 روز قرار داده شدند. تعداد بذرهای جوانه‌زده (خروج ریشه‌چه به اندازه 2 میلی‌متر) به­صورت روزانه شمارش و در روز آخر، درصد جوانه‌زنی محاسبه و طول گیاهچه اندازه‌گیری شد. برای محاسبه وزن خشک، نمونه‌ها به مدت 24 ساعت در آون با دمای 75 درجه سلسیوس قرار گرفتند. در این آزمایش صفات طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، درصد جوانه‌زنی و شاخص‌ طولی بنیه گیاهچه محاسبه شدند. برای اندازه‌گیری صفات ذکر­ شده از هر ظرف پتری 10 نمونه به صورت تصادفی انتخاب و اندازه‌گیری‌های لازم انجام شد. طول گیاهچه با استفاده از خط‌کش اندازه­گیری و سپس از 10 نمونه میانگین­گیری شد. در محاسبه درصد جوانه‌زنی و شاخص طولی بنیه گیاهچه به­ترتیب از رابطه‌های شماره 1 و 2 استفاده شد. درصد جوانه‌زنی بر اساس رابطه 1 به­دست آمد (Ellis et al., 1981).

(رابطه 1)                                                                                                                 

که در آن n تعداد بذرهای جوانه‌زده وN تعداد کل بذرهای کشت­شده می‌باشد.

شاخص طولی بنیه گیاهچه نیز از رابطه 2 تعیین شد (Abdul-Baki & Anderson, 1973).

(رابطه 2)                                                                            

P- پرلیت، K- کائولن و V- ورمی‌کولایت، * کائولن بیست برابر وزن بذر و ورمی‌کولایت ده برابر وزن بذر

آزمایش سوم شامل بررسی خصوصیات رشد اولیه‏ی گیاه در شرایط گلخانه­ای بود. آزمایش به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار با استفاده از تیمارهای آزمایش دوم انجام شد. بدین­منظور در هر تکرار یک گلدان پلاستیکی به قطر30 سانتی­متر مورد استفاده قرار گرفت که با خاک گلخانه (خاک مزرعه، کود پوسیده و ماسه) پر شده و تعداد 100 عدد بذر در هر گلدان کشت شد و تعداد گیاهچه­های سبز­شده در پایان آزمایش (روز بیست و هشتم) یادداشت­برداری و برخی ویژگی‌های مرتبط با قابلیت ظهور گیاهچه‌ها به شرح زیر تعیین شد. درصد سبز­شدن، میانگین زمان سبز­شدن و سرعت سبزشدن گیاهچه در چهار هفته پس از سبز­شدن مورد ارزیابی قرار گرفت. متوسط زمان ظهور گیاهچه‌ها[2](MET)  با استفاده از رابطه زیر تعیین شد (Orchard, 1977).

 (رابطه 3) MET=Σ fxi/F                                                                                                                                                       

که در این رابطه  fx تعداد گیاهچه‌های ظاهر­شده در میانه دوره ظهور گیاهچه‌ها (x روز چهاردهم) و F حداکثر تعداد گیاهچه‌های ظاهر­شده در این دوره می‌باشند (Orchard, 1977). همچنین سرعت ظهور گیاهچه‌ها در مزرعه^[3]  (FER)با استفاده از رابطه زیر تعیین شد (Ranal & De Santana, 2006):

(رابطه 4)                                                                                                                       

که در این رابطه FFE ظهور نهایی گیاهچه^[4] و D تعداد روز از کاشت تا پایان یادداشت­برداری است.

2-2. تجزیه و تحلیل داده‌ها

به­منظور بررسی تبعیت داده‌ها از توزیع نرمال، تبدیل داده‌های صفاتی که به‌ صورت درصد بودند به­روش آرک سینوس (Arc Sin) انجام شد. تجزیه واریانس داده­ها پس از اطمینان از نرمال­بودن آن‌ها توسط ماکرو DSAASTAT Ver.1022 در محیط نرم­افزار اکسل انجام شد. مقایسه میانگین­ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال (5%≥ P) انجام شد.

3. یافته­های پژوهش و بحث

1-3. آزمون‌های آزمایشگاهی جوانه‌زنی

3-1-1. درصد جوانه‌زنی

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که این صفت تحت تأثیر تیمارهای پرایمینگ، مواد پوشش‌دهنده و اثر متقابل تیمار پرایمینگ× مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 2). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده نشان داد بیشترین درصد جوانه‌زنی مربوط به تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ بود که با تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ تفاوت معنی‌داری نداشت، درحالی­که کمترین درصد جوانه‌زنی مربوط به تیمار بدون پرایم با ماده پوششی  P₃₀K₁₀بود که به میزان 52 درصد کاهش جوانه‌زنی نسبت به تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ نشان داد (جدول 3). به­طور کلی، مواد تنظیم­کننده رشد گیاهی که جیبرلین­ها از مهمترین آنها محسوب می­شوند، نقش مؤثری در افزایش سرعت جوانه­زنی بذر بر عهده دارند
 (Majidi et al., 2016). جیبرلین عمدتاً از طریق تحریک فعالیت آلفا­آمیلاز باعث افزایش جوانه‌زنی می‌شود. مدت زمان اعمال تیمار جیبرلین نیز می­تواند به عنوان یک عامل اثرگذار بر نتایج درصد جوانه‌زنی باشد (Naba'ee et al., 2016).

2-1-3. درصد گیاهچه عادی

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که درصد گیاهچه عادی تحت تأثیر تیمارهای پرایمینگ، مواد پوشش‌دهنده و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 2). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده نشان داد بیشترین درصد گیاهچه عادی مربوط به تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ به میزان 71 درصد و همچنین تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ به میزان 69 درصد بود و کمترین درصد گیاهچه عادی مربوط به تیمار بدون پرایم با ماده پوششی P₃₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 30 و کائولن با نسبت وزنی 10در ماده پوششی) به میزان 26 درصد بود (جدول 3).

جیبرلین شناخته­شده­ترین محرک جوانه­زنی در بذور بوده و پیش از این نیز به کرات اثر مثبت آن در جوانه­زنی بذور گزارش شده ‌است (Toyomasu et al., 1998; Ogawa et al., 2003; White & Rivin, 2000). این ماده نقش مهمی درتحریک آغاز فرآیند جوانه­زنی بذر دارد (Majidi et al., 2016). بررسی اثر تیمارهای مختلف در شکستن رکود و تحریک جوانه‌زنی بذر 5 گونه گیاه دارویی منطقه‌ی چهارمحال و بختیاری نیز نشان داد که جیبرلیک­اسید با غلظت 500 پی‌پی‌ام بیشترین اثر مثبت را بر تحریک جوانه‌زنی بذر گونه‌های آویشن دنایی و بادیان رومی ‌داشت (Ghasemi., 2007). همچنین Scott (1989) گزارش کرد که پوشش‌دار­کردن بذر روی جوانه‏زنی و استقرار گیاهان تأثیر داشته و در برخی موارد باعث تأخیر در جوانه‌زنی شده ‌است. در این پژوهش ضمن تأیید اثر استفاده از پوشش بر کاهش میزان جوانه­زنی و گیاهچه عادی، در نتیجه استفاده از جیبرلین به همراه پوشش شاهد افزایش درصد جوانه­زنی و گیاهچه عادی بودیم.

3-1-3. طول گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها بر طول گیاهچه نشان داد که این صفت تحت تأثیرهیچ­کدام ازتیمارهای پرایمینگ، مواد پوشش‌دهنده و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار نگرفت (جدول 2). بیشترین افزایش طول گیاهچه در تمامی تیمارهای مورد مقایسه مربوط به تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ به میزان 9 سانتی­متر بود، درحالی­که کمترین طول گیاهچه مربوط به تیمار بدون پرایم با ماده پوششی P₃₀K₁₀ به میزان 6/6 سانتی­متر بود (جدول 3). مقایسه تیمارها نشان داد که مواد پوششی اثر منفی روی طول گیاهچه نداشته بلکه باعث بهبود طول گیاهچه هم شده­اند که یکی از دلایل آن می­تواند جذب مناسب آب در مراحل اولیه جوانه‌زنی باشد. پرایمینگ سبب بهبود کیفیت جوانه‌زنی بذور از طریق آغاز رویدادهای اولیه جوانه‌زنی بدون وقوع تقسیم سلولی در بذر می‌شود که می‌تواند شامل کاهش مواد بازدارنده، شکسته­شدن مواد ذخیره‌ای، افزایش تدریجی آنزیم‌های ضروری برای شکستن آندوسپرم و ... باشد (Harris et al., 2001). نقش مثبت تلقیح بذر با باکتری­های محرک رشد بر افزایش طول ساقه هم در شرایط آبیاری کامل و هم کم­آبیاری به اثبات رسیده است. از طرفی جیبرلین طویل­شدن ساقه را با تحریک تقسیم و طویل­شدن سلول تسریع می‌کند (Parashar & Varma, 1998).

3-1-4. وزن خشک گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که وزن خشک گیاهچه تحت تأثیر تیمارهای مواد پوشش‌دهنده (5%≥ P) و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 2). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده نشان داد که اکثر تیمارها با هم اختلاف معنی‌داری ندارند. اثر مواد پوشش­دهنده بر کاهش وزن ملموس است به‌طوری­که ماده پوشش‌دهندهP₂₀K₂₀V₅  در تیمار 12 ساعت پرایم با جیبرلین 50 پی‌پی‌ام بیشترین اثر را بر افزایش وزن خشک به میزان 48 درصد نسبت به تیمار 6 ساعت پرایم با جیبرلین 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₃₀K₁₀ داشت (جدول 3). نقش مثبت تلقیح بذر با باکتری­های محرک رشد بر افزایش طول ساقه و وزن بوته گیاهان به اثبات رسیده است. در بررسی انجام­شده توسط Farzana et al. (2009) وزن خشک ساقه سیب‌زمینی شیرین تحت تأثیر مایه‌زنی با ریزوباکتری‌های محرک رشد (باکتری سودوموناس و باسیلوس) در شرایط گلخانه­ای 23 درصد نسبت به شاهد بالاتر بود. همچنین یکی دیگر از دلایل می‌تواند وجود مواد پوشش‌دهنده در جذب و نگهداری آب مورد نیاز گیاه در طول دوران رشد باشد. در این خصوص
 Mahdavi & Maleki Farahani (2014) گزارش کردند که پوشش‌دار­کردن بذر چغندرقند اثر معنی‌داری بر وزن تر و خشک گیاهچه داشته است. به نظر می­رسد بالاتر بودن وزن خشک در تیمارهای پرایمینگ با افزایش متحرک­سازی ذخایر غذایی بذر مرتبط باشد. نتایج کلی نشان داد تیمارهای پرایم باعث بهبود کیفیت بذر جعفری شدند. سازوکار احتمالی تنظیم هورمونی و پتانسیل جوانه‌زنی در بذرهای پرایم­شده شامل چندین فرآیند مربوط به جوانه‌زنی با واسطه جیبرلیک­اسید، مانند شل­شدن آندوسپرم، طویل­شدن سلول‌های جنینی و تحرک مواد ذخیره شده ‌است (Taylor et al., 2007; Sung et al., 2008;
 Ayele et al., 2006).

3-1-5. شاخص طولی بنیه گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها در جدول 2 نشان داد که شاخص طولی بنیه گیاهچه تحت تأثیر تمام تیمارها شامل مواد پوشش‌دهنده، پرایمینگ و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده نشان داد که بیشترین شاخص طولی بنیه مربوط به تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ بود که اختلاف معنی­داری با تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ نداشت، درحالی­که کمترین شاخص طولی بنیه به­میزان 173 مربوط به تیمار بدون پرایم با ماده پوششی P₃₀K₁₀ بود که 72 درصد کاهش نسبت به 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ نشان داد (جدول 3). تأثیر باکتری‌های افزاینده رشد گیاه بر افزایش جوانه‏زنی و بنیه گیاهچه گیاهان مختلف بررسی و مورد تأیید قرار گرفته است (Backer et al., 2018; Mangmang et al., 2014; Agbodjato et al., 2016; Widawati & Suliasih, 2018 ). از طرفی تأثیر مثبت پیش­تیمار جیبرلین بر شاخص طولی بنیه گیاهچه نیز مشاهده شده است (Moradian et al., 2018).

3-1-6. شاخص وزنی بنیه گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد شاخص وزنی بنیه گیاهچه تحت تأثیرتیمارهای مواد پوشش‌دهنده، پرایمینگ و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 2). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده نشان داد که بیشترین شاخص وزنی بنیه مربوط به تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ به میزان 1050 و همچنین تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ به میزان 1062 بود و کمترین شاخص وزنی بنیه مربوط به تیمار بدون پرایم با ماده پوششی P₃₀K₁₀ به میزان 358 بود (جدول 3). وزن گیاه متأثر از عوامل محیطی و تغذیه­ای می­باشد، به­طوری­که این عوامل می­توانند سبب افزایش وزن تر، خشک و عملکرد شوند.
Shaharoona et al. (2006) گزارش کردند که تلقیح بذر ذرت با برخی از سویه­های باکتری سودوموناس باعث افزایش معنی­داری در ارتفاع، وزن ریشه و بیوماس کل در مقایسه با شاهد شد. از طرف دیگرet al.  Eisvand (2010) گزارش کردند که اعمال پیش­تیمار جیبرلین باعث افزایش طول ریشه­چه و ساقه­چه بذور Bromus inermis می­شود.

2-3. کشت در گلخانه

3-2-1. درصد ظهور نهایی گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که درصد ظهور نهایی گیاهچه تحت تأثیر تیمارهای مواد پوشش‌دهنده، پرایمینگ و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 4). نتایج مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که بیشترین درصد ظهور نهایی گیاهچه به­ترتیب به میزان 62 و 58 درصد مربوط به تیمار جیبرلین پرایم با غلظت 50 پی‌پی‌ام با مدت زمان شش ساعت که با ماده پوششی P₂₀K₁₀ و P₂₀K₂₀V₅ پوشش داده شده بودند و همچنین کمترین درصد ظهور گیاهچه به میزان 27 درصد مربوط به تیمار بدون پرایم بود که با ماده پوششی P₃₀K₁₀ پوشش داده شده بود. بیشترین تأثیر پرایم در بذرهای پوشش‌دارشده نسبت به بذرهای شاهد (بدون پوشش و پرایم) به میزان 3/8 درصد مربوط به تیمار بیوپرایم با باکتری سودوموناس+اینتروباکتر با ماده پوششی  P₃₀K₁₀بود (شکل 1).

Scott (1989) تیمارهای مختلفی را جهت پوشش‌دار­کردن بذرهای مختلف اجرا کرد که در نتیجه برخی از تیمارهای بکاررفته اثر افزایشی روی جوانه‌زنی و استقرار داشتند. Scott (1997)، Scott & Hay (1974) و Watts (1976) در بررسی اثرات پوشش‌دار­کردن بذور مختلف گزارش کردندکه پوشش‌دار­کردن بذر روی جوانه‏زنی و استقرار گیاهان تأثیر داشته و در برخی موارد باعث تأخیر در جوانه‌زنی شده‌ که با نتایج این تحقیق همخوانی داشت.

شکل 1. مقایسه میانگین‌ اثر متقابل تیمارهای پرایمینگ×مواد پوشش­دهنده بر ظهور نهایی گیاهچه در گلخانه روی بذر جعفری، n نشان­دهنده درصد جوانه­زنی در تیمار شاهد بدون پوشش می­باشد که در آنالیز مقایسه میانگین لحاظ نشده است.

3-2-2. متوسط زمان ظهور گیاهچه

نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که این صفت تحت تأثیرتیمارهای پرایمینگ و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P)، ولی اثر مواد پوشش‌دهنده این صفت را تحت تأثیر قرار نداد (جدول 4). نتایج مقایسه میانگین‌ متوسط زمان ظهور گیاهچه در پایان دوره (533/0) نشان داد که تعداد کمی ‌از تیمارها متوسط زمان ظهور گیاهچه بیشتری نسبت به تیمار شاهد داشتند. دلیل اصلی این امر پوشش‌های مناسب برای بذرهای جعفری بوده است؛ درنتیجه این مواد اثر منفی زیادی بر سرعت سبز­شدن نداشته‌اند. عامل دیگر تیمار پرایم بوده که باعث بهبود زمان جوانه‌زنی شده‌ است. مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده بین تیمارها نشان داد که کمترین زمان ظهور گیاهچه به میزان 461/0 روز مربوط به تیمار بیوپرایم با باکتری سودوموناس×اینتروباکتر بود که با ماده پوششی P₃₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 30 و کائولن با نسبت وزنی 10در ماده پوششی) پوشش داده شده بود و بیشترین متوسط زمان ظهور گیاهچه به میزان 899/0 روز مربوط به تیمار بدون پرایم که با ماده پوششی P₃₀K₁₀ پوشش داده شده بود (شکل 2). از طرفی نتایج تحقیق Jacoud et al. (1999) افزایش رشد و نمو ریشه اولیه گیاهچه ذرت در اثر مایه‌زنی بذر با باکتری Azospirillum lipoferum را گزارش کردند. در عین حال
 Sharbaf Esfahani et al. (2009) بذرهای اسپرس دارای غلاف را با وانیلین و برگ اکالیپتوس پلت کردند که نتیجه‌ آن به­ترتیب 26 و22 روز تأخیر در جوانه‌زنی بود. بنابراین نحوه مدیریت ما در استفاده از بیوپرایم، هورمون پرایم و یا پوشش می­تواند تاثیر بسزایی در زمان ظهور گیاهچه داشته باشد.

شکل 2. مقایسه میانگین‌ اثر متقابل تیمارهای پرایمینگ×مواد پوشش­دهنده بر متوسط زمان ظهور گیاهچه در گلخانه روی بذر جعفری، n نشان­دهنده متوسط زمان ظهور گیاهچه در تیمار شاهد بدون پوشش می­باشد که در آنالیز مقایسه میانگین لحاظ نشده است.

3-2-3. سرعت ظهور گیاهچه در گلخانه

سرعت ظهور گیاهچه در گلخانه تحت تأثیر تیمارهای مواد پوشش‌دهنده، پرایمینگ و اثر متقابل تیمار پرایمینگ×مواد پوشش‌دهنده قرار گرفت (1%≥ P) (جدول 4). نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل داده‌ها نشان داد که بیشترین سرعت ظهور گیاهچه نسبت به تیمار پوشش‌دار بدون پرایم مربوط به تیمار بیوپرایم با سودوموناس+اینتروباکتر با ماده پوششی P₃₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 30 و کائولن با نسبت وزنی 10 در ماده پوششی) بود.

نتایج نشان داد بیشترین سرعت ظهور گیاهچه مربوط به تیمار جیبرلین پرایم با غلظت 50 پی‌پی‌ام با مدت زمان شش ساعت بودکه با مواد پوششی P₂₀K₁₀ و P₂₀K₂₀V₅ پوشش داده شد و همچنین کمترین سرعت ظهور گیاهچه مربوط به تیمار بدون پرایم بود که با ماده پوششی P₃₀K₁₀ پوشش داده شده بود (شکل 3). ایجاد پوشش در خیلی از موارد باعث افت سرعت جوانه‌زنی در بذر می‌شود (Zamaniet al., 2018). مایه‌زنی بذر با جدایه‌های مختلف گونه‌های سودوموناس اثر تحریک­کننده، بر جوانه‌زنی بذر گونه‌های علف جادوگر داشت (Babalola et al., 2007). پوشش­دهی بذرهای توتون با خاک رس، نشاسته، متیل­سلولز و برخی مواد دیگر نشان داد که پوشش­دهی بذرها باعث کاهش سـرعت جوانه­زنی نسبت به شاهد می­شـود که بجز حفظ قوه نـامیه، مخالف نتایج ما برای جو دوسر می­باشد (Zamaniet al., 2018).

سرعت پایین ظهور گیاهچه می‌تواند به­دلیل فعالیت کم بذر و استفاده از ذخایر بذر در حین سبز­شدن باشد. بذری سریع‌تر جوانه می‌زند که کارایی استفاده از ذخایر آن بالاتر و سریع‌تر باشد (Momeni et al., 2013). سرعت ظهور گیاهچه نشانگر توانایی استقرار سریع بوته و دستیابی به تراکم مطلوب گیاه زراعی است. استقرار یک توده بذر با بنیه کم می­تواند در شرایط مختلف محیطی بسیار متفاوت عمل کند که این امر نشان­دهنده اثر متقابل بین توده بذر و شرایط محیطی از جمله بستر بذر است
 (Kelly & Raymond, 1998). به هر جهت استفاده از شاخص سرعت نمو گیاهچه و سایر آزمون های بنیه بذر جهت ارزیابی بنیه گیاهچه در توده­های مختلف بذر می‌تواند به‌عنوان یک راه حل موثر برای ارزیابی وضعیت استقرار در مزرعه مورد توجه باشد (Steiner et al., 1989). پرایمینگ باعث افزایش سرعت جوانه‌زنی در مزرعه به­ویژه در شرایط نامساعد از جمله پایین­بودن درجه حرارت و کمبود رطوبت می شود. همچنین باعث کاهش ناهمگونی فیزیولوژیکی در توده بذر می­شود (Still & Bradford, 1997).

  شکل 3. مقایسه میانگین‌ اثر متقابل تیمارهای پرایمینگ× مواد پوشش­دهنده بر سرعت ظهور گیاهچه در گلخانه روی بذر جعفری، n نشان­دهنده سرعت ظهور گیاهچه در تیمار شاهد بدون پوشش می­باشد که در آنالیز مقایسه میانگین لحاظ نشده است.

نتایج بررسی‌ها در گلخانه روی بذرهای شاهد و پلیت جعفری با مواد پوشش‌دهنده و پرایم‌های مختلف نشان داد که دو تیمار به‌عنوان بهترین تیمارها شناخته شدند. به­ترتیب شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ و همچنین تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ به‌عنوان بهترین تیمارهای پلیت بذر جعفری شناخته شدند.

4. نتیجه‌گیری

با اینکه استفاده از مواد پوشش­دهنده باعث کاهش درصد جوانه­زنی و درصد گیاهچه عادی شد، اما استفاده از پرلیت به­همراه کائولن و مقدار کمی ‌ورمی‌کولایت در پوشش (پلت) بذر جعفری شکل و قوام مناسبی به بذرهای پلت­شده بذر جعفری دادند. به­طور کلی درصد جوانه­زنی در نتیجه پلت نسبت به بذر بدون پوشش کاهش پیدا می­کند؛ درحالی­که استفاده از تیمارهای شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ (پرلیت با نسبت وزنی 20 و کائولن با نسبت وزنی 10در ماده پوششی) و همچنین تیمار 12 ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₂₀V₅ (پرلیت با نسبت وزنی 20 و کائولن با نسبت وزنی 20 و ورمی‌کولایت با نسبت وزنی 5 در ماده پوششی) در مقایسه با تیمار شاهد و دیگر تیمارها جهت افزایش درصد جوانه­زنی، طول گیاهچه، درصد گیاهچه عادی و وزن خشک اثر مناسبی نشان دادند. در نهایت در نتیجه بررسی گلخانه­ای جهت افزایش درصد ظهور نهایی گیاهچه و سرعت ظهور گیاهچه در روز، استفاده از تیمار شش ساعت جیبرلین پرایم 50 پی‌پی‌ام با ماده پوششی P₂₀K₁₀ به­عنوان بهترین پوشش تعیین شد.

5. منابع

Abdul-Baki, A.A., & Anderson, J.D. (1973). Vigor determination in soybean by multiple criteria. Crop Sciences, 3, 630-633.

Agbodjato, N.A., Noumavo, P.A., Adjanohoun, A., Agbessi, L., & Baba-Moussa, L. (2016). Synergistic effects of plant growth promoting rhizobacteria and chitosan on in-vitro seeds germination, greenhouse growth, and nutrient uptake of maize (Zea mays L.). Biotechnology Research International, 1-11.

Ayele, B.T., Ozga, J.A., Kurepin, L.V., & Reinecke, D.M. (2006). Developmental and embryo axis regulation of gibberellins biosynthesis during germination and young seedling growth of pea. Plant Physiology, 142, 1267–1281.

Babalola, O.O., Brener, D.K., & Amusa, N.A. (2007). Evaluation of some bacterial isolates as germination stimulants of Striga hermontica. African Journal Agricultural Research, 2, 27-30.

Backer, R., Rokem, J.S., Ilangumaran, G., Lamont, J., Praslickova, D., Ricci, E., Subramanian, S., & Smith, D.L. (2018). Plant growth-promoting rhizobacteria: Context, mechanisms of action, and roadmap to commercialization of biostimulants for sustainable agriculture. Frontiers in Plant Science, 9, 1-17.

Bennett, A.J., & Whipps, J.M. (2008). Beneficial microorganism survival on seed, roots and in rhizosphere soil following application to seed during drum priming. Biological Control, 44, 349-361.

Bewley, J.D., & Black, M. (1994). Seeds: Physiology of development and germination (2nd ed.). Plenum Press, New York.

Biswas, J.C., Ladha, J.K., Dazzo, F.B.N., Yanni, Y.G., & Rolfe, B.G. (2000). Rhizobial inoculation influence seedling vigor and yield of rice. Agronomy Journal, 92, 880-886.

Burd, G.I., Dixon, D.G., & Glick, B.R., (1998). A plant growth-promoting bacterium that decreases nickel toxicity in seedlings. Journal of Applied and Environmental Microbiology, 64, 3663-3668.

Callan, N.W., Mathre, D.E., & Miller, J.B. (1991). Field performance of sweet corn seed bio-primed and coated with Pseudomonas fluorescence AB254. Horticultural Science, 26, 1163-1165.

Çetinbaş, M., & Koyuncu, F. (2006). Improving germination of Prunus avium L. seeds by gibberellic acid, potassium nitrate & thiourea. Horticultural Science, 33, 119-123.

Copeland, L., & Mcdonald, M.B. (2001). Principles of seed science and technology. Norwell, Massachusetts: Kluwer Academic Publishers, 488 pp. (Book)

Demir Kaya, M., Okçu, G., Atak, M., Çikili, Y., & Kolsarici, Ö. (2006). Seed treatment to overcome salt and drought stress during germination in sunflower (Helianthus annuus L.). European Journal of Agronomy, 24, 291-295.

Eisvand, H.R., Alizadeh, M.A., & Fekri, A. (2010). How hormonal priming of aged and nonaged seeds of bromgrass affects seedling physiological characters. Journal of New Seed, 11, 52-64.

Ellis, R.H., & Roberts, E.H. (1981). The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Science and Technology, 9, 377-409.

El-Meleigi, M.A. (1989). Effect of Pseudomonas isolates applied to corn, sorghum and wheat seeds on seedling growth and corn yield. Canadian Journal of Plant Science, 69, 101-108.

Farhoudi, R., & Makyizadeh Tafti, M. (2014). The study of breaking celery dormancy (Kelussia odoratissma) influenced by gibberellic acid and cold treatments. Seed Science and Technology of Iran, 3(2), 241-249. )In Persian(

Farzana, Y., Radziah, O., Said, S., & Kamaruzaman, S. (2009). Growth and storage root development of sweet potato inoculated with rhizobacteria under glasshouse conditions. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3, 1461-1466.

Ghasemi, P.A., Golparvar, A.R., Riyahi, D.M., & Navid, A. (2007). The effect of different treatments on seeds dormancy and germination of five species of medicinal plants of Chahar Mahal and Bakhteyari province. Pajouhesh-va-Sazandegi, 20 (1,74 In National Resources), 185-192. (In Persian)

Ghodsirasi, H., Sepehry, A., & Barani, H. (2021). Effects of different levels of treatments GA3, prechilling and priming on seed germination of Kochia prostrata [L.] schrad in relation to seed harvest date and shrubs age. Journal of Plant Production, 17(4), 55-75.

Harris, D.A., Pathan, K., Gothkar, P., Joshi, A., & Chivasa, W. (2001). On-farm seed priming: Using participatory methods to revive and refine a key technology. Agricultural Systems, 69, 151-164.

Jacoud, C., Faure, D., Wadoux, P., & Bally, R. (1999). Initiation of root growth simulation by Azospirillum lipoferum CRT1 during maize seed germination. Canadian Journal of Microbiology, 45, 339-342.

Mahdavi, H., & Maleki Farahani, S. (2014). The effect of seed coating with a solution of trace elements on germination and some growth characteristics of beet, 13th Iranian conference on agronomy and plant breeding sciences and the 3rd Iranian conference on seed science and technology of Iran, Karaj, https://civilica.com/doc/313027.

Mehrabi, H.R., Chayichi, M.R., Tawakol Afshari, R., Maddah Arefi, H., & Zahedi Amiryi, Q.A. (2010). Effect of seed coating on germination of Sanguisorba minor range species under different conditions of drought stress and planting depth. Iranian Journal of Rangeland and Desert Research, 17(3), 498-489. (In Persian)

Majidi, M., Taghvaei, M., Heidari, G., Edalat, M., & Emam, Y. (2016). Dormancy release of wild barley seed germination by using plant growth regulators. Environmental and Experimental Biology, 14, 145–150.

Mangmang, J.S., Deaker, R., & Rogers, G. (2014). Effects of plant growth promoting rhizobacteria on seed germination characteristics of tomato and lettuce. Journal of Tropical Crop Science, 1(35), 35-60.

Momeni, J., Shokrpour, M., Sadghi, M., Atari, M., & Abbasian, A. (2013). In vitro effects of accelerated burnout and drought stress on some physiological and morphological traits of wheat. Iranian Journal of Seed Science and Technology, 2(2), 178–169. (In Persian)

Moradian, Z., Omidi, H., Azad Bakht, F., Karimi, T., & Bazmakani, R. (2018). Effect of pre- treatment with plant hormones on germination characteristics of flax (Linum usitatissimum L.) in drought stress condition. Journal of Seed Research, 7(4), 1-10.

Naba'ee, M., Roshandel, P., & Mohammad Khani, A. (2013). The effects of plant growth regulators on breaking seed dormancy in Silybum marianum L. Journal of Cell & Tissue, 4(1), 45-54. (In Persian)

Nault, B.A., Straub, R.W., & Taylor, A.G. (2006). Performance of novel insecticide seed treatments for managing onion maggot (Diptera: Anthomyiidae) in onion fields. Crop Protection, 25, 58-65.

Nouri, M., Kashaninejad, M., Dara Garmehkhani, A., & Blandy, M. (2012). Optimization of drying process of parsley using the combination of hot air and microwave methods. Journal of Food Processing and Maintenance, 4(2), 122-103.

Ogawa, M., Hanada, A., Yamauchi, Y., Kuwahara, A., Kamiya, Y., & Yamaguchi, S. (2003). Gibberellin biosynthesis and response during Arabidopsis seed germination. The Plant Cell, 15, 1591-1604.

Orchard, T. (1977). Estimating the parameters of plant seedling emergence. Seed Sciences and Technology, 5, 61-69.

Parashar, A., & Varma, S.K. (1988). Effect of presowing seed soaking in gibberellic acid, duration of soaking, different temperatures and their interaction on seed germination and early seedling growth of wheat under saline conditions. Plant Physiology and Biochemistry, 15, 189–197.

Parmoon, G.H., Ebadi, A., Ghaviazm, A., & Miri, M. (2013). Effect of seed priming on germination and seedling growth of chamomile under salinity. Crop Production, 6(3), 145-164. (In Persian)

Peltonen-Sainio, P., Kontturi, M., & Peltonen, J. (2006). Phosphorus seed coating enhancement on early growth and yield components in oat. Agronomy Journal, 98, 206-211.

Ranal, M.A., & De Santana, D.G. (2006). How and why to measure the germination process? Revista Brasil, Botanicue, 29(1), 1-11.

Rice, W., Clayton, G., Lupwayi, N., & Olsen, P. (2001). Evaluation of coated seeds as a Rhizobium delivery system for field pea. Canadian Journal of Plant Science, 81, 247-253.

Saadat, F., & Ehteshami, S. (2016). The effect of seed coating with growth-stimulating bacteria and micronutrients on corn germination indices. Seed Science and Research of Iran, 3(2), 2002-2015. )In Persian (

Scott, D., & Hay, R. (1974). Some physical and nutritional effects of seed coating. Sectional Papers International Grassland Congress, p, 316-324.

Scott, J.M. (1989). Seed coatings and treatments and their effects on plant establishment. Advances in Agronomy, 42, 43-83.

Scott, J.M., Blair, G.J., & Andrews, A.C. (1997). The mechanics of coating seeds in a small rotating drum. Seed Science and Technology, 25, 181–292.

Shaharoona, B., Arshad, M.Z., Zahir, A., & Khalid, A. (2006). Performance of Pseudomonas spp. containing ACC-deaminase for improving growth and yield of maize (Zea mays L.) in the presence of nitrogenous fertilizer. Soil Biology and Biochemistry, 38, 2971-2975.

Sharbaf Esfahani, A., Basiri, M., Karimzadeh, M., & Modarres Hashemi, S.M. (2009). The effect of seed pelletizing and the use of germination inhibitors in alfalfa, mash, and sainfoin species for autumn cultivation. Iran Rangeland and Desert Research Quarterly Journal, 2(16), 137-149. (In Persian)

Sung, Y., Cantliffe, D.J., Nagata, R.T., & Nascimento, W.M. (2008). Structural changes in lettuce seed during germination at high temperature altered by genotype, seed maturation temperature, and seed priming. Journal of the American Society for Horticultural Science, 133, 300–311.

Taylor, N.J., Hills, P.N., & Staden, J. (2007). Cell division versus cell elongation: the control of radicle elongation during thermoinhibition of Tagestes minuta achenes. Journal of Plant Physiology, 164, 1612–1625.

Toyomasu, T., Kawaide, H., Mitsuhashi, W., Inoue, Y., & Kamiya, Y. (1998). Phytochrome regulates gibberellin biosynthesis during germination of photoblastic lettuce seeds. Plant Physiology, 118, 1517-1523.

Tyler, L., Thomas, S.G., Hu, J., Dill, A., Alonso, J.M., Ecker, J.R., & Sun, T.-p. (2004). DELLA proteins and gibberellin-regulated seed germination and floral development in Arabidopsis. Plant Physiology, 135, 1008-1019.

White, C.N., & Rivin, C.J. (2000). Gibberellins and seed development in maize. II. Gibberellin synthesis inhibition enhances abscisic acid signaling in cultured embryos. Plant Physiology, 122, 1089-1098.

Widawati, S., & Suliasih, S. (2018). The effect of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on germination and seedling growth of Sorghum bicolor L. Moench. Earth and Environmental Science, 166, 1-10.

Zamani, H., Mobasser, H.R., Hamidi, A., & Daneshmand, A.R. (2018). Study on effect of tobacco seed pelleting on germination and seedling emergence. Iranian Journal of Seed Science and Technology, 6(2), 133-140. (In Persian)

1. 1. Seed Coater

[2]. Mean Time Emergence

[3]. Field Emergence Rate

[4]. Final Field Emergence