سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات158
تعداد شماره‌ها6,239
تعداد مقالات67,857
تعداد مشاهده مقاله115,387,492
تعداد دریافت فایل اصل مقاله90,158,493
عالم, عبدالرحمن, احمدی, محمد علی. (1401). پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی. , 52(4), 921-897. doi: 10.22059/jpq.2021.327365.1007830
عبدالرحمن عالم; محمد علی احمدی. "پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی". , 52, 4, 1401, 921-897. doi: 10.22059/jpq.2021.327365.1007830
عالم, عبدالرحمن, احمدی, محمد علی. (1401). 'پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی', , 52(4), pp. 921-897. doi: 10.22059/jpq.2021.327365.1007830
عالم, عبدالرحمن, احمدی, محمد علی. پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی. , 1401; 52(4): 921-897. doi: 10.22059/jpq.2021.327365.1007830

پیدایش مبانی سوسیالیسم و اندیشه مارکسیستی در ایران: تحلیل اسناد تاریخی

فصلنامه سیاست
دوره 52، شماره 4، اسفند 1401، صفحه 921-897    اصل مقاله (321.6 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpq.2021.327365.1007830
نویسندگان
عبدالرحمن عالم* 1؛ محمد علی احمدی2
1استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
در منابع گوناگون همواره خوانده‌ایم که سوسیالیسم و مارکسیسم در صدر مشروطه و با پیدایش سازمان‌ها و گروه‌های سوسیال‌دموکرات نفوذ خود را به ایران آغاز کرد. دو پرسش مهم در این زمینه مطرح می‌شود: 1. مردم مسلمان ایران چگونه و در چه شرایطی متأثر از این اندیشه‌های غربی شدند؟ 2. در این مقطع زمانی که نفوذ مارکسیسم به ایران آغاز شده است، این اندیشه در چه سطحی و از چه راهی گسترش پیدا می‌کند؟ در این پژوهش، تلاش خواهیم کرد با گردآوری داده‌های موجود در اسناد تاریخی و بهره‌برداری از روش تحلیل کیفی اسنادی، به این پرسش‌ها پاسخ دهیم. استدلال ما این است که در گام نخست ایرانی‌ها بیش از آنکه به مبانی نظری مارکسیسم توجه کنند، اثرگرفته از شعارهای ایدئولوژیک این اندیشه شدند و نخستین بار پیش از پرداختن به نظریه، به برخی مبانی سوسیالیستی آن‌ هم در قالب اهداف سازمانی توجه کردند. البته در این مقطع تلاش‌هایی هم در جهت ترویج نظری سوسیالیسم و مارکسیسم انجام گرفت، ولی سطح معرفی این اندیشه از مبانی آغازین و معرفی کلیات فرا نمی‌رفت. با همه اینها، این خود پایه‌های نخستین طرح یک اندیشه و به‌وجود آمدن جریانی نو پیرامون آن در ایران بود و در این فرایند پیش‌زمینه‌های آغازین گسترش سوسیالیسم و مارکسیسم در ایران فراهم شد.
کلیدواژه‌ها
ایران؛ اندیشه سیاسی؛ برنامه‌های حزبی؛ روسیه؛ سوسیالیسم؛ مارکسیسم
عنوان مقاله [English]
The Emergence of the Foundations of Socialism and Marxist Thought in Iran: An Analysis of Historical Documents
نویسندگان [English]
Abdolrahman Alem1؛ Mohammad ali Ahmadi2
1Professor, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2A PhD Candidate, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Iran
چکیده [English]
In various sources, we have been reading that socialism and Marxism began their influence in Iran after the adoption of the Constitution along with the emergence of social democratic organizations and groups. In this study, we intend to address the following questions about Iran and Marxism: 1. When did the influence of Marxism begin in Iran? 2. What were the characteristics of the initial discourse of the Left in Iran? 3. How, under what circumstances, and at what level Marxism influenced the Moslem Iranians? The familiarity of Iranians with socialist thought occurred shortly before the culmination of Iran’s Constitutional Revolution in 1911. The introduction of socialist and Marxist thought to Iran, as a result of Iranians' encounter with Western intellectual and cultural system, provided the ideological basis for the formation of one of the nascent trends in Iran's political arena. Iranians' attention to socialism and Marxism at the beginning and on a general level was influenced by the political and inspirational slogans of Marxist intellectuals and activists, particularly those in Transcaucasia, rather than the ideological or philosophical aspects of these new ideals. These slogans were attractive to Iranian politicians and activists in that region because they were interested in helping the lower strata of society, specifically the workers. Considering the poor living conditions of this class combined with their growing size of population at that time, Marxism and socialism seemed to provide a new theoretical basis for solving the problems of the working class. Therefore, at the beginning of the spread of Marxism and socialism in Iran, their tenets and slogans were used in some political parties and groups’ manifestos and programs. An example of these parties is Ferqeh-ye Ejtemāʿīyun-e ʿʿāmīyun  (Social Democratic Party) which is considered to be the first Iranian socialist organization established by Iranian emigrants in Transcaucasia. 
Using the documentary research method, we systematically analyzed historical official documents  as our main data  sources. We argue that initially Iranians were influenced by the ideological slogans of Marxism rather than its theoretical foundations. At the beginning,  they were attracted to this ideology’s socialist foundations in the form of organizational goals for their political parties and groups before addressing its theoretical details. Of course, efforts were made to promote socialism and Marxism, but the level of their introduction to Iranians did not go beyond the basic principles and generalities. It is evident that Marxism and its call for a classless society did not have a great influence on the Iranian peoples' political view of society. However, Marx's social theories and Marxism’s commitment to political struggle to improve material conditions of the underprivileged social groups provided an intellectual basis of the research conducted by a number of contemporary Iranian scholars and influenced their political thought.
کلیدواژه‌ها [English]
Iran, Marxism, Party Programs, Political Thought, Russian Social-Democratic Workers' Party, Socialism
مراجع
الف) فارسی

  1. اتحادیه، منصوره. (1361) مرامنامه‌ها و نظامنامه‌های احزاب سیاسی ایران در دومین دوره مجلس شورای ملی. تهران: تاریخ ایران.
  2. احمدی، محمدعلی. (1396) گفتمان چپ در ایران: دوره قاجار و پهلوی اول. تهران: ققنوس.
  3. «اخبار مختلفه.» (1258/26 ربیع‌الاول 1297) روزنامه ایران، 412: 4-3.
  4. آدمیت، فریدون. (1357) اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی. تهران: پیام.
  5. «از حیات غربیان». (1328، 6 ذی‌القعده) روزنامه ایران‌نو. 2: 2-1.
  6. اسناد تاریخی جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی ایران، به کوشش خسرو شاکری. (1358) تهران: علم، ج 1.
  7. ———. (1358) تهران: علم، ج 6.
  8. ———. (بی‌تا) پاریس: پادزهر، ج 19.
  9. آفاناسیان، سرژ. (1370) ارمنستان، آذربایجان و گرجستان از استقلال تا استقرار رژیم شوروی، 1923-1917، ترجمه عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی. تهران: معین.
  10. افشار، ایرج. (1359) اوراق تازه‌یاب مشروطیت و نقش تقی‌زاده. تهران: جاویدان.
  11. «الذین جاهدوا فینا لنهدینهم». (1325، 9 شوال) روزنامه مجاهد (رشت)، 1، 1: 1.
  12. «انتباه‌نامه فرقه اجتماعیون-عامیون.» (1328، 20 محرم) روزنامه ایران‌نو، 1، 122: 4.
  13. ایوانف، میخائیل سرگیویچ. (1357) انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه کاظم انصاری. تهران: امیرکبیر.
  14. بنتون، تد؛ یان کرایب. (1389) فلسفه علوم اجتماعی: بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد. تهران: آگه.
  15. «بیانات شعبه پارلمانی فرقه دموکرات ایران». (1329الف، 16 ربیع‌الاول) روزنامه ایران‌نو، 2، 119: 2.
  16. «بیانات شعبه پارلمانی فرقه دموکرات ایران». (1329ب، 18 ربیع‌الاول) روزنامه ایران‌نو، 2، 120: 1.
  17. پادماگریان، الکساندر. (1352) تاریخ سیاسی ارامنه: آرمناکان، داشناکسوتیون و هونچاکیان. تهران: پاد.
  18. تقی‌زاده، سیدحسن. (1336) زمینه انقلاب مشروطیت: سه خطابه. تهران: گام.
  19. حزب داشناک. (1360) فدراسیون انقلابی ارمنی (داشناکسوتیون). تهران: هواداران انقلابی ارمنی(پوتوریک).
  20. خسروپناه، محمدحسین. (1388) نقش ارامنه در سوسیال دموکراسی ایران. تهران: شیرازه.
  21. «دفتر چارم که نوبت گشت چار،» (1325، 4 ذی‌الحجه) روزنامه مجاهد (رشت)، 1، 4: 1.
  22. دولت‌آبادی، یحیی. (1362) حیات یحیی. تهران: عطار، ج 3.
  23. رسول‌زاده، محمدامین. (1328) تنقید فرقه اعتدالیون یا اجتماعیون اعتدالیون. تهران: فاروس.
  24. رواسانی، شاپور. (1363) اولین جمهوری شورایی ایران: نهضت جنگل. تهران: چاپخش.
  25. شاکری، خسرو. (1384) پیشینه‌های اقتصادی-اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی. تهران: اختران.
  26. طالبوف، عبدالرحیم. (1304) مسالک المحسنین. قاهره: بی‌نا.
  27. کامبخش، عبدالصمد. (1358) نظری به جنبش کارگری و کمونیستی ایران. تهران: انتشارات حزب توده ایران.
  28. لیتل، دانیل. (1381) تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی به فلسفه علم‌الاجتماع، ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: صراط.
  29. «مرامنامه فرقه سیاسی دموکرات ایران، عامیون». (1328) تبریز: مطبعه امید.
  30. «مستشاران خارجی». (1328، 25 ذی‌القعده) روزنامه ایران‌نو، 2، 32: 1.
  31. هفته‌نامه صور اسرافیل. (1325الف، 14 شوال) «سرمقاله،» 17: 1-3؛
  32. ———. (1325ب، 21 شوال) «بقیه از ش 17،» 18: 1-3؛
  33. ———. (1325پ، 28 شوال) «بقیه از ش 18،» 19: 1-3؛
  34. ———. (1325ت، 18 ذیحجه) «بقیه از ش 20،» 21: 1-2؛
  35. ———. (1325ث، سلخ ذی‌الحجه) «بقیه از ش 21،» 22: 3-1؛
  36. ———. (1326الف، 17 محرم) «بقیه از ش 22،» 23: 1-3؛
  37. ———. (1326ب، 24 محرم) «بقیه از ش 23،» 24: 1-3؛
  38. ———. (1326پ، 9 صفر) «بقیه از ش 24،» 25: 1-3؛
  39. ———. (1326ت، 21 ربیع‌الاول) «بقیه از ش 25،» 26: 1-2؛
  40. ———. (1326ث، 27 ربیع‌الاول) «بقیه از ش 26،» 27: 1-2؛
  41. ———. (1326ج، 12 ربیع‌الثانی) «بقیه از ش 28،» 29: 1-3؛
  42. ———. (1326چ، 24 ربیع‌الثانی) «بقیه از ش 29،» 30: 1-2.
  43. یقیکیان، گریگور. (1386) شوروی و جنبش جنگل، یادداشت‌های یک شاهد عینی. تهران: اختران.
ب) انگلیسی         

  1. Altstadt, Audrey. (1992‌) The Azerbaijani Turks, Power and Identity under Russian Rule. Stanford, CA: Hoover Institution Press.
  2. Beria, Lavrentiy. (1949‌) On the History of Bolshevik Organizations in Transcaucasia. Moscow: Foreign Language Publishing House.
  3. Cafurov, Bobodzhan Gafurovich; and Georgii Fedorovich Kim, eds. (1978‌) Lenin and National Liberation in the East. Moscow: Progress Publishers, for the USSR Academy of Sciences, Institute of Oriental Studies.
  4. Chaqueri, (1987) “Republicans and Federalists, Lone Voices in Iran’s Intellectual History,” A Paper Presented at the 122nd Annual Meeting of American Historical Association, Washington D.C., 3-6 January 2008. Available at: https://www.historians.org/annual-meeting/past-meetings/122nd-annual-meeting (Accessed 23 May 2019).
  5. Nalbandian, Louise. (1963‌) The Armenian Revolutionary Movement, the Development of Armenia Political Parties through Nineteenth Century. Oakland, CA: University of California Press.
  6. Lane, David. (1968‌) The Roots of Russian Communism, A Social and Historical Study of Russian Social Democracy 1898-1907. New York: Humanities Press.
  7. Swietochowski, Tadeusz. (1985‌) Russian Azerbaijan, the Shaping of National Identity in a Muslim Community. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
  8. Zenkovsky, Serge. (1960‌) Pan Turkism and Islam in Russia. Cambridge, MA: Harvard University Press.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 450
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 306


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب