تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,697,105 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,928,408 |
پیدایی خط افق در نقاشی با نگاه به سفال نگاره های سلجوقی تا نسخه نگاره های ایلخانی | ||
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی | ||
مقاله 8، دوره 28، شماره 2، تیر 1402، صفحه 97-109 اصل مقاله (2.84 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfava.2023.355943.667070 | ||
نویسنده | ||
مریم کشمیری* | ||
استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
خط افق به ویژه در طبیعت نمایی، همچون شیرازه ای آسمان را به زمین میپیوندد و هرآنچه را در این فضاست، به شیوهای منطقی، جایگیر می سازد. گرچه امروز، بازنمایی خط افق در نقاشی آسان مینماید؛ بررسی نسخه نگاره های پیشاتیموری، تکاپوهای هنرمندان را در رسیدن به چهارچوبی برای بازنمایی روشمندِ عناصر بصری، بدون سردرگمی در فضای آسمانـزمین بازمینماید. پژوهش کنونی با کنکاش در آثار سده های 5ـ8هـ میکوشد روند پیدایی و چهارچوب های ترسیمی خط افق، نیز جنبه هایی از کارآمدی آن را در نقاشی ایرانی آشکار سازد. بازخوانی نگاره های ایرانی برپایۀ چهارچوب های منطقی و فهمپذیر هندسی، چگونگی صورت یابی و معناپذیری آنها را دستیافتنی میسازد و این هنر را از پدیدهای دیگرجهانی به سپهر ادراکی بینندۀ امروز میآورد. پژوهش نشان میدهد در نخستین آثار، مرزبندی فضای آسمان و زمین صورت نمی گرفته و فضای تصویر، معلق بوده است. سپس، هنرمندان کوشیده اند این فضا را با ترسیم مرز آسمان(خط آسمان) و گاه مشخص نمودن حدود آبگیرها (ترازهای آبگیر) به سامان آورند. بهرهگیری از کادرهای پایین نقاشی در جایگاه تراز (کادرـترازها) و سپس پرداخت پهنۀ زمین (خط زمین) گام های بعدی ایشان بود؛ تا سرانجام در نسخههای ایلخانی، خط افق پدیدار شد و سامان یابی و گسترش ژرفناکی نقاشی ایرانی را ممکن ساخت. پژوهش به شیوۀ توصیفیـ تحلیلی و با جستجویِ افزونبر 30 نمونۀ سفالینه و 300 نسخه نگاره از 40 نسخه برجستۀ سده های یادشده، پیش میرود. | ||
کلیدواژهها | ||
نقاشی ایرانی؛ سفال نگاره های سلجوقی؛ مکتب بغداد؛ نقاشی ایلخانی؛ خط افق؛ فضای تصویر | ||
مراجع | ||
آژند، یعقوب(1384)، «منظرهپردازی در نگارگری ایران»، خیالشرقی(2)، 25ـ14.
آژند، یعقوب(1387)، مکتب نگارگری شیراز، تهران: فرهنگستان هنر. آقائی، عبدالله و پیراوی ونک، مرضیه(1393)، «متافیزیک مواجهه فضا در تماس نگارگری با نقاشی رنسانس»، متافیزیک، 6(18)، 48ـ33.
بویس، مری(1377)، چکیدۀ تاریخ کیش زرتشت، برگردان همایون صنعتی زاده، تهران: صفیعلیشاه. بیرونی خوارزمی، ابوریحان محمدبن احمد(1352)، التفهیم لأوائل صناعه التنجیم، با تعلیقات جلال الدین همایی، تهران: انجمن آثار ملی.
بی نام(1381)، کتاب سوم دینکرد، بخش نخست، ویراستۀ فریدون فضیلت، تهران: انتشارات فرهنگ دهخدا.
بینام(1384)، کتاب سوم دینکرد، بخش دوم، ویراستۀ فریدون فضیلت، تهران: مهرآیین.
بینام(1385)، اوستا، دورۀ دوجلدی، پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
بینیون، لورنس و همکاران(1396)، تاریخ تحلیلی هنر نگارگری ایرانی، برگردان محمد ایرانمنش، تهران: امیرکبیر.
تجویدی، اکبر(1382)، «نقاشی ایرانی از کهنترین زمان تا دوره صفویه»، هنر(57)، 65ـ54.
تجویدی، اکبر(1386)، نگاهی به هنر نقاشی ایران از آغاز تا سدۀ دهم هجری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خواجه منجم وابکنوی، شمسالدین محمد (848ق)، زیج محقق سلطانی علی اصول الرصد ایلخانی، نسخۀ خطی، دسترسی به تاریخ 20 آذر 1401 به آدرسِ: https://noorlib.ir/book/view/35552?viewType=pdf.
دهخدا، علی اکبر(1377)، لغتنامۀ دهخدا، مجموعۀ 15جلدی، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران.
عکاشه، ثروت(1390)، نگارگری اسلامی، برگردان غلامرضا تهامی، تهران: حوزه هنری.
فرنبغ دادگی(1380)، بندهشن، گزارنده: مهرداد بهار، تهران: توس.
کاتب خوارزمی، محمدبن احمد(1347)، مفاتیحالعلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کشمیری، مریم و رهبرنیا، زهرا(1398)، «نگرشی بر ژرفانمایی (پرسپکتیو) در نگارگری ایرانی برپایۀ آرای ابن هیثم در المناظر»، هنرهای زیباـهنرهای تجسمی، 24(4)، 90ـ77.
کشمیری، مریم(1402الف)، «بازسازی ویژگیهای نقاشی پیشاسلجوقی برپایۀ سفالینه های گلاب های نیشابور (سفال سامانی)»، پژوهشنامۀ خراسان بزرگ، 13(50).
کشمیری، مریم(1402ب)، «بازنمایی ساختمان در نقاشی ایرانی و نقش آن در گستردگی فضای تصویر و ژرفانمایی»، مبانی نظری هنرهای تجسمی، 8(2)، پیاپی16.
کنبای، شیلا(1382)، نقاشی ایرانی، برگردان مهدی حسینی، تهران: دانشگاه هنر.
کونل، ارنست(1387)، «تاریخچۀ نقاشی مینیاتور و طراحی»، برگردان پرویز مرزبان، در: سیری در هنر ایران، ج.5، آرتور پوپ و فیلیس اکرمن، ویراستۀ سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
گری، بازیل(1392)، نقاشی ایرانی، برگردان عربعلی شروه، تهران: دنیای نو.
مصفا، ابوالفضل(1357)، فرهنگ اصطلاحات نجومی همراه با واژه های کیهانی در شعر فارسی، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران. ابن الهیثم، علیبن حسن(1983)، کتاب المناظر، المقالات 1ـ2ـ3، حققها و راجعها علی الترجمه اللاتینیه: عبدالحمید صبره، کویت: المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب.
کاتب خوارزمی، محمدبن احمد(2008)، مفاتیح العلوم، عبدالأمیر اعسم، بیروت: دارالمناهل. Arnold, Thomas Walker(1924), Survivals of Sasanian and Manichaean Art in Persian Painting, Oxford University Press. Blair, Sheila S.(2008), "A Brief Biography of Abu Zayd", Muqarnas, Vol.25, 155-176 Damisch, Hubert(1994), The Origine of Perspective, translated by: John Goodman, London: The MIT Press. Raynaud, Dominique(2014), Optics and the Rise of Perspective, The Bardwell Press, London. URL1:https://shahnameh.fitzmuseum.cam.ac.uk/explore/objects/no-16-bowl-showing-bahram-gur-hunting-with-azadeh[2022/10/1] URL2: https://id.smb.museum/object/1849702/fragment-schale[2022/10/1] URL3:https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/seljuks/art/1-1966[2022/10/1] URL4:https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc31686q[2022/10/1] URL5:https://mkeshmiri.blogsky.com/1397/07/23/post-64/[2022/10/1] URL6: https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1945-1017-261[2022/10/1] URL7:https://collections.mfa.org/objects/22195/bowl-with-figural-decoration?ctx=10304b43-e742-4f08-9c4b-befe3b591409&idx=0[2022/10/2] URL8:https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/seljuks/art/isl-64[2022/10/2] URL9:https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc33119d[2022/10/2] URL10:http://warfare.6te.net/Turk/Kitab_al-Diryaq-13C-2-large-uncropped.htm[2022/10/2] URL11:https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/1104b92d-4424-477d-b8f3-1899a08573df/surfaces/c171daf5-f471-4551-9917-8db75f9b6ec2/[2022/10/15] URL12:https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451389[2022/10/15] URL13: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/642363[2022/10/22] URL14:https://images.is.ed.ac.uk/luna/servlet/view/search/what/Or.Ms.20?q=Jami%27+al-[2022/10/29] URL15:https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc328777[2022/11/5] URL16:https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/materials/miniatures/art/5-1997[2022/11/5] URL17:https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/5c9da286-6a02-406c-b990-0896b8ddbbb0/surfaces/2604c5d1-cab4-4818-8333-a0089be4087a/[2022/11/5] URL18: https://libraryblogs.is.ed.ac.uk/diu/2016/05/12/al-biruni-live-on-luna/[2022/11/12] URL19:http://ica.themorgan.org/manuscript/thumbs/77363[2022/11/12] | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 556 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 455 |