
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,623 |
تعداد مقالات | 71,542 |
تعداد مشاهده مقاله | 126,884,734 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 99,925,051 |
چالش گفتمانی در بازتعریف هویت زنانه در شازده احتجاب | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 27، آذر 1401، صفحه 105-127 اصل مقاله (499.71 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2021.329845.1735 | ||
نویسنده | ||
شهناز ولی پور هفشجانی* | ||
استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. | ||
چکیده | ||
زن یکی از محوریترین مباحث اجتماعی و نیز از سوژههای اصلی ادبیات داستانی بعد از مشروطه است. در گفتمان سنتی هویت تثبیت شدهای برای زن تعریف شده بود، که بعد از ورود مدرنیته به ایران به چالش کشیده شد؛ خصوصاً در دورۀ پهلوی دوم، طرح مباحث جدیدی چون برابری زن و مرد، آزادی زن، لزوم مدرن و امروزیبودن و ایفای نقش اجتماعی زنان، چالشی جدی در جامعۀ سنتی و مردسالار ایران درخصوص بازتعریف هویت زن ایجاد کرد. در این پژوهش که با بهرهگیری از رویکرد تحلیل گفتمان لاکلا و موفه خصوصاً در بحث هویت انجام شده، با درنظرداشتن مؤلفههای سنتی هویت زن، چالش دو گفتمان سنتی و مدرن در تعریف جدید از هویت زن مطلوب بر اساس داستان شازده احتجاب هوشنگ گلشیری بررسی شده است. بررسی نشان میدهد که گفتمان حاکم در دورۀ پهلوی دوم آزادی زن و مدرن بودن را به گونهای تعریف کرده که به جای منجرشدن به ایفای نقش فعال اجتماعی زنان به برهنگی اجتماعی منجر شده است و برای تثبیت مولفه برهنگی آن را با آراستگی و زیبایی زن معادل شمرده است. همچنین آموختن سواد و دانش که از نتایج اپیستمههای علمگرایی و آزادی در گفتمان مدرن است به نحوی بازتعریف شده که به جای رشد تفکر و آگاهی زنان صرفا موجب خدمت مطلوبتر به همسر و خانواده شود. در مجموع گفتمان تلفیقی جدید با تأکید بر نقشهای جنسیتی سنتی و حفظ مؤلفههای مبتنی بر دیدگاه فرودستی و نگاه ابزاری به زن، دالهای سیالی از گفتمان مدرن را به گونهای بازتعریف کرده و به خدمت گرفته است که با وجود ظاهر فریبنده و امروزی آن، عملاً رویکرد استثمارگرانهتری از گفتمان سنتی را درپی داشته است. در نهایت میتوان گفت زن مطلوب در این گفتمان زنی است: ظریف، بزک کرده، آداب دان، و باسواد و این همه زمانی ارزشمند است که در خدمت مرد برای ایفای هرچه بهتر وظایف سنتی جنسیتی به کار گرفته شود. | ||
کلیدواژهها | ||
تحلیل گفتمان لاکلا و موفه؛ شازده احتجاب؛ هویت زنانه؛ گفتمان سنتی؛ گفتمان مدرن | ||
مراجع | ||
آقاگلزاده، فردوس (1390)، تحلیل گفتمان انتقادی، چ 2، تهران، علمی و فرهنگی.
پرستش، شهرام و فائزه ساسانیخواه (1389)، «بازنمایی جنسیت در گفتمان رمان (1375تا1384)»، زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، ش 1، پیاپی 4، 55-74.
تایسن، لوئیس (1392)، نظریههای نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسینزاده و فاطمه حسینی، ویرایش حسین پاینده، تهران، نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
ترابی فارسانی، سهیلا (1395)، « زن و تحول گفتمان از خلال نشریههای زنان (از مشروطه تا پهلوی)»، تاریخ اسلام و ایران، ش 26، پیاپی 30، 69-92.
دریفوس، هیوبرت و پل رابینو (1394)، میشل فوکو فراسوی ساختگرایی و هرمنوتیک، ترجمۀ حسین بشیریه، چ 10، تهران، نی.
دوبووار، سیمون (1382)، جنس دوم، ترجمۀ قاسم صنعوی، ج 1، چ 5، تهران، توس.
سلطانی، سیدعلی اصغر (1384)، گفتمان قدرت و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). تهران، نی.
صابرپور، زینب (1392)، «بازنمایی جنسیت در رمان رازهای سرزمین من»، نقد ادبی، ش 6، پیاپی23، 83-104.
ـــــــــــــ (1394)، «پیوندهای گفتمانی و تصویر زنان در باغ بلور»، ادبیات پارسی معاصر، ش 5، 62-43.
ــــــــــــ و محمدعلی غلامینژاد (1388)، «روابط قدرت در رمان شازده احتجاب»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 12، 99-124.
ضیمران، محمد (1393)، دانش و قدرت، چ 7، تهران، هرمس.
فوکو، میشل (1395)، مراقبت و تنبیه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چ 13، تهران، نی.
قوام، سیدعبدالعلی و مشکات اسدی (1393)، «بررسی تطبیقی جایگاه زن در گفتمانهای مختلف تاریخ معاصر ایران»، مطالعات میان فرهنگی، ش 9، پیاپی 23، 9-39.
کوثری، مسعود و امیرعلی تفرشی (۱۳۹۶)، « هویت زنانه در گفتمان پهلوی دوم»، تحقیقات فرهنگی ایران، ش 10، پیاپی37، 145-175.
گلشیری، هوشنگ (1384)، شازده احتجاب، چ 14، تهران، نیلوفر.
لیکاف، رابین تالمک (1399)، زبان و جایگاه زن، ترجمۀ مریم خدادادی و اسماعیل یاسرپور، تهران، نگاه.
نجفیان، آزاده و همکاران (1398)، «تحلیل انتقادی گفتمان های قدرت و جنسیت در آثار نویسندگان زن دهۀ هشتاد (ارسطویی، پیرزاد، وفی)»، زن و جامعه (جامعهشناسی زنان)، 10، ش2 ( مسلسل 38) ، 167-149.
لایت، آلیسون. (1385)، «بازگشت به ماندرلی»، ترجمه مرسده صالحپور، زن و ادبیات سلسله پژوهشهای نظری درباره مسائل زنان. (گزینش و ترجمه منیژه نجمعراقی و همکاران)، چ 2، تهران، چشمه. 165-199.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1395)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چ 6، تهران، نی.
یوسفیفر، شهرام و شهناز جنگجو (1398)، «مسئلۀ زن و زنانگی در روزنامۀ اطلاعات در دورۀ پهلوی اول (1320-1304ش)»، پژوهشنامه زنان،10، ش۲۸، 231-254. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 251 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 256 |