![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,521,764 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,781,279 |
بررسی انسجام و پیوستگی در سه غزل حافظ | ||
پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت | ||
دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 28، اسفند 1401، صفحه 1-19 اصل مقاله (572.63 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jlcr.2022.343655.1852 | ||
نویسنده | ||
حمید خانیان* | ||
استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی ایلام، ایران. | ||
چکیده | ||
ساختار خاص و محتوای ممتاز غزل خواجۀ شیراز از دیر باز به توهم گسستگیش دامن زده و کسانی را برآن داشته تا منکر همبستگی محور عمودی غزلش شوند، از جانب دیگر انسجام و پیوستگی متنی بیشتر ناظر بر حوزۀ روابط معنایی مابین واحدهای متن است و همین روابط است که به کلام، پیوستگی و انسجام میدهد و ارتباط متن با جمله یا عبارت به خاطر اندازه و ظاهر آن نیست،بلکه بهخاطر تحقق آن در جمله است؛ بنابراین در این مقاله که به شیوۀ مطالعۀ کتابخانهای و از نوع توصیفی است، غزلی از حافظ، طبق نظریۀ انسجام و پیوستگی متنی هالیدی -حسن و کلان استعارۀ کووچش به عنوان پایۀ تحقیق و دو غزل دیگر برای شاهد مثال تحلیلشده است و خدشۀ گسستگی محک زده. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از سه دسته کلی عوامل انسجام متنی مورد نظر هالیدی و حسن، بسامد عامل دستوری در رتبۀ اول، عامل واژگانی در رتبۀ دوم و عامل پیوندی در رتبۀ سوم است؛ عوامل پیوندی انسجام محور عرضی را بر عهده دارند، درحالیکه عوامل واژگانی و دستوری مؤلفههایی هستند که علاوه بر اینکه عهدهدار عمل انسجام و پیوستگی عمودی هستند، در انسجام و پیوستگی عرضی هم مؤثرند و طبق نظریۀ کووچش تمام ابیات هر یک از این غزلها در زیر سایۀ یک کلاناستعارۀ مفهومی قرار گرفتهاند و در هر غزل چند استعارۀ مفهومی خُرد به هم آمیخته و پیوستگی غزل را رقم زده؛ پس این غزلها چونکه تمام مؤلفههایی را که طبق نظریات مذکور برای اثبات انسجام و پیوستگی متنی یک اثر لازم است در بسامد بالایی دارند،هم از انسجام طولی و هم عرضی برخودارند و میتوان گفت نظریه هالیدی - حسن و کووچش برای تشخیص انسجام و پیوستگی متنی غزل فارسی کاربرد دارد و الگویی که در این پژوهش برای واکاوی از آن استفادهشده، میتواند برای نقد و بررسی بلاغی سایر متون بهخصوص غزل بهکار رود. | ||
کلیدواژهها | ||
انسجام؛ پیوستگی؛ غزل حافظ؛ هلیدی؛ حسن؛ کووچش | ||
مراجع | ||
آقاگل زاده، فردوس و علی افخمی (1383)، «زبانشناسی متن و رویکردهای آن»، زبانشناسی، س 19، ش 1، 89-103.
امیری خراسانی، احمد و حلیمه علینژاد (1394)، «بررسی عناصر انسجام متن در نفثةالمصدور بر اساس نظریۀ هلیدی و حسن»، متنپژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی)، دوره 19، ش 32،7-63.
براهنی، رضا (1380)، طلا در مس، ج 1، تهران، زریاب.
بهرامی، سمیه (1388)، «بررسی روابط انسجامی در سورۀ مبارکه مریم و لقمان از قرآن کریم»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور.
پورنامداریان، تقی (1384)؛گمشدة لب دریا (صورت و معنی در شعر حافظ)، چ 2، تهران، سخن.
پورنامداریان، تقی و ایشانی، طاهره (1389)، «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبانشناسی نقشگرا»، مجله دانشکده علوم انسانی، س 18، ش 67، 43-77.
حافظ (1373 )، دیوان غزلیات، چاپ خلیل خطیب رهبر، تهران، صفیعلیشاه .
خانیان، حمید (1397)، «واکاوی عوامل انسجام متنی در شعر عقاب خانلری بر بنیاد نظریۀ
مایکل هالیدی و رقیه حسن»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال 8، ش 26، 55-72.
خرمشاهی، بهاءالدین (1361)، ذهن و زبان حافظ، تهران، نشر نو.
خواندمیر، غیاثالدین (۱۳53)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج 3، تصحیح محمد دبیرسیاقی، چ 4، تهران، خیام.
رجبی، حسین (1386)، «انسجام واژگانی در قرآن: بررسی سورۀ نور بر پایۀ نظریۀ هلیدی و حسن»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی.
سارلی، ناصرقلی و طاهره ایشانی(1390)، «نظریۀ انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینۀ فارسی (قصۀ نردبان)»، زبانپژوهی، دانشگاه الزهرا، ش 4،51-77.
شعبانلو، علیرضا (1389)، «فرآیند انسجام دستوری در شعری بلند از عمعق بخارایی»، گوهر گویا، ش1، 165- 188.
شمیسا، سیروس (1370)، سیر غزل در شعر فارسی (از آغاز تا امروز)، تهران، فردوس.
شهرامی، محمدباقر و سیدعلی هاشمی عرقطو (1396)، «بررسی ساختار شعری مجموعۀ تولّدی دیگر بر مبنای استعارۀ شناختی»، دوره 8، ش 31، 141-160.
صادقی، لیلا (1392)، «طرحوارههای متنی در ساخت شکل جدیدی از رمان داستان با رویکرد شعرشناسی شناختی»، دورۀ 46، ش 4، 87-109.
غلامحسینزاده، غلامحسین و حامد نوروزی (1387) ،«نقش ارجاع شخصی و اشارهای در انسجام شعر عروضی فارسی»، پژوهشهای ادبی، ش 19، 117- 138.
فروزنده، مسعود؛ امین بنیطالبی (1393)، «ابزارهای آفرینندۀ انسجام متنی و پیوستارهای بلاغی در ویس و رامین»، شعرپژوهی (بوستان ادب)، ساال 6، پیاپی 20، ش 2، 107 -134.
کسروی، احمد (1322)، حافظ چه میگوید، چ 2، تهران، پیمان.
گلشایی، رامین (1392)، «ارزیابی نظریههای انسجام و پیوستگی متنی: به سوی چارچوبی برای ارزیابی خوانشپذیری در سطح گفتمان» پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، سال هفدهم، ش 4، پیاپی 31، 31-57.
مالمیر، تیمور (1388)، «ساختار منسجم غزلیات حافظ شیرازی»، فنون ادب، ش 1، 41-56.
محمدابراهیمی، زینب (1376)، «روابط انسجامی در زبان فارسی (ارجاع)»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
محمدی آسیابادی، علی و معصومه طاهری (1391)، «طرحوارۀ حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی»، پژوهشهای ادب عرفانی، ش 22، 141ـ162.
یارمحمدی، لطفالله (1383)، گفتمانشناسی رایج و انتقاد ی، تهران، هرمس. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 376 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 279 |